Шығармалар ✍️

Аққағаз Досжанова — қазақ қыздарының тұңғыш дәрігері

Қазақтың алғашқы дәрігер қызына — 115 жыл

Биыл қазақ халқының алғашқы дәрігер қызы, Мәскеуде білім алған ұлт мақтанышы Аққағаз Досжанованың туғанына 115 жыл толып отыр. XX ғасырдың басындағы аласапыран заманда Аққағаздай қайсар қыздардың шығуы — ұлт тарихындағы ерекше құбылыс. Өкінішке қарай, қазақтың дәрігер қызы жайлы көпшілік біле бермейді. Ал ол Алаш қайраткерлерімен қатар жүріп, ұлт игілігіне қызмет еткен бірегей тұлға.

Алаш арыстарының құрметіне бөленген қайсар қыз

1922 жылы Түркістан Республикасы Халық комиссарлары кеңесінің төрағасы Тұрар Рысқұловтың қаулысымен Аққағаз Досжановаға 100 сом көлемінде арнайы стипендия тағайындалған. Бұл дерек оның қазақ зиялылары ортасындағы беделін, сенімге ие болғанын көрсетеді. Қазақ қыздары арасынан алғашқылардың бірі болып жоғары білім алған Аққағаздың қайсар мінезі мен ұлтшыл болмысы Алаш ардақтыларын тәнті етті.

Ақтөбеден Мәскеуге дейінгі жол

Аққағаз Досжанова 1893 жылы Ақтөбе уезіндегі Бөрте болысында дүниеге келген. Анасыз өскен қыз ағасы Сағындық Досжановтың қамқорлығында тәрбиеленді. Сағындық — Алашорда қозғалысының батыс қанатындағы белсенді тұлға, халық ағарту саласында еңбек еткен қоғам қайраткері. Ағасының ықпалымен Аққағаз Орынбор гимназиясына түсіп, 1914 жылы үздік тәмамдайды. Бұл жетістігі туралы "Оренбургский Вестник" газеті арнайы мақала жариялайды.

Ол заманда қазақ қыздарының білім алуы сирек еді. Соған қарамастан Аққағаз Мәскеудегі жоғары әйелдер курсына оқуға түсіп, өз қатарластары арасында да беделге ие болды. Татар, әзірбайжан жастары арасындағы белсенділігі, қоғамдық жұмысқа араласуы — оның саяси көзқарасының да қалыптаса бастағанын көрсетті.

Науқас – жолды бұрған сәт

Оқу барысында ауыр науқасқа шалдыққан ол Мәскеуден елге оралуға мәжбүр болады. Алайда білімге деген құштарлық оны қайтадан үлкен жолға жетелейді. Аққағаз Томск медициналық институтына түсіп, 1921 жылы дипломын алып, Семей өңірінде тәжірибеден өтеді.

Ташкенттегі тағылым

Оқу бітірген соң ол Ташкент қаласындағы Түркістан мемлекеттік университетінің медицина факультетіне қабылданып, әрі қарай сол қалада қызметке орналасады. Акушер-гинеколог ретінде жұмыс істеген Аққағаз жетім балаларды қорғау ісіне де белсене араласты. Қоғамдық өмірдің қай саласына болмасын бейжай қарамай, шұғыл жәрдем топтарына жетекшілік етті.

1922 жылы Түркістан Республикасының Атқару комитеті төрағасының орынбасары Сұлтанбек Қожанов өзінің үйінде Аққағаздың медицина факультетін тәмамдағанына арнап салтанатты жиын өткізеді. Онда қазақ зиялылары бас қосып, оның еңбегіне ризашылық білдіріп, болашағына тілек айтады. Сол жиында Тұрар Рысқұловқа арнайы ұсыныс жасалып, нәтижесінде жоғарыда аталған стипендия тағайындалады.

Қызметке адалдық — өмірге үлгі

Аққағаз Досжанова оқуын аяқтаған соң гинеколог және педиатр ретінде елге қызмет етті. Балалар мен әйелдер денсаулығын қорғауда бар күш-жігерін жұмсады. Өкінішке қарай, ол ұзақ ғұмыр сүре алмады. 1932 жылы небәрі 39 жасында ауыр науқастан көз жұмды.

Қысқа ғана өмірінде ұлтқа, елге, ғылым мен адамға адал қызмет етіп үлгерген Аққағаз Досжанова — қазақ халқының мақтанышы. Оның жарқын есімі мен өнегелі жолы ұмытылмауға тиіс.

P.S. Қазақтың алғашқы дәрігер қызы Аққағаз Досжанова жайлы деректерді насихаттау — бүгінгі буынның парызы. Ол — тарихтағы тұлға ғана емес, рухани бағдарымыз. Қайсарлық пен білімге ұмтылудың жарқын үлгісі.

Давлеткелдіқызы Әнел