 |
|
 |
Бөлім: «Әңгімелер»
Әңгіме, әдебиетте — оқиғаны қара сөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.
Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері оқиғаны баяндау тәсілі, композициялық, сюжеттік құрылысы, көркемдік жүйесі арқылы айқындалады. Әңгіменің көлемі шағын, кейіпкерлер саны аз, сюжет ұйытқысын құрайтын оқиғаның басталуы, шарықтау шегі мен шешімі болады. Онда адам, оның өмірі мен тағдыры, аса маңызды деген оқиға жинақы беріледі. Мұнда бір айтылған жайларға қайта оралуға, тәптіштеп баяндауға, ұзақ суреттеуге орын жоқ. Әңгіме жанры аз сурет арқылы көп жайды аңғарта білетін айрықша көркемдік шеберлікті талап етеді.
Өмір үлкен кеме...
Тоқтаусыз сәттер... Минуттар... Жылдар...Ғұмырын өткізіп, қиныдықпен жеңілдікті бір таразылай ұстап, өнегелі ұрпаққа осы ғасырды табыстаушылар олар..
— Кенжебек Сержанұлы
Соғыс...
Соғыс... Осы бір сөз адамзат баласын осы күнге дейін қобалжытып, қорқытып, лағынет атқыр, терісінен кіріп, сүйегінен өтіп шығатыны бәрімізге етене..
— Кенжебек Сержанұлы
БІЗ «ҰЛЫ АҚЫНМЕН ӨМІР СҮРУ БАҚЫТЫНА ИЕ БОЛДЫҚ»...
(Халық ақыны Қалбай Әбдіраман хақында)Әрбір оқырман қауымның өзі қалаған кітабын оқып болғасын, алдымен армандайтыны сол кітап авторымен кездесуі..
— Кенжебек Сержанұлы
ЖАН ӘКЕ ПЕЙІШТЕ РУХЫҢ ШАЛҚЫСЫН!
Уақыт, шіркін, зымырап барады. Асқар таудай жан әкем Сержан Әнуарұлының мезгілсіз фәниден бақилыққа аттанғанына да 40 күн болып қалыпты...40 күн.....
— Кенжебек Сержанұлы
ПІЛ ТУРАЛЫ НАҚЫЛ
Бір бала циркке баруды өте жақсы көрді. Оған көркем де көңілді қойылымдар ұнады. Бір күні, олардың қаласына аңдар бар цирк келді, ол әкесін циркке..
Ай екеуіміз...
...Тамыз айында тым қашықтағы ауылыма сапар шектім.Поездан түскен соң да жеңіл машинамен талай жол жүру керек.Кештете шыққанбыз... Көп ұзамай..
— Жанат Әскербекқызы
Қараңғыда
Бір күні түнде хан мен Қожа кездесіп қала- ды. Қожаны мұқатпақ болып хан:Ау, Қожа, екенсіз ғой! Қараңғыда байқа- май, мен сізді ит екен деп қалдым..
— Қожанасыр хикаялары
Әмірдің өлеңі
Бір күні Әмір өзінің өлеңдерін Қожанасырға оқып береді. Ол:– Өлең емес! - деп жамандайды. Әмір ашула- нады. Қожаны зынданға салдырады.Тағы бір күні..
— Қожанасыр хикаялары
Бір сөзді болу керек
Бір қу Қожанасырдан:– Қожеке, сіз осы нешедесіз? - деп сұрайды. Қожа:– Қырық жастамын, - дейді.Он жыл өткен соң әлгі қу Қожадан:– Қожеке, сіз неше..
— Қожанасыр хикаялары
Ерсілі-қарсылы жүріс
Қожанасырдан біреу:Көшеде адамдар неге ерсілі-қарсылы жүреді? – деп сұрапты. Адам біткен бір жаққа қарай жүрсе, жер бір жағына ауып ке- теді, - деп..
— Қожанасыр хикаялары
Көрегендік
Бір күні Қожанасыр маңындағыларға:– Мен көрегенмін! - деп мақтанады.– Сонда не істейсің?– Адамның ойындағысын табамын.– Е, қойшы?– Рас айтамын.–..
— Қожанасыр хикаялары
Бөліп киейік
Базарда қауын алуға барған жолаушы ақ- шасы жетпей қалып, басындағы су жаңа қал- пағын Қожанасырға сатады.Сатып алған қауынды Қожанасыр екеуі бөліп..
— Қожанасыр хикаялары
Теңізге жаяу бар
Ертеде бір ауру адам Қожанасырға келіп:Өзімді екі емшіге көрсетіп едім, екеуі екі түрлі насихат берді: «Бірі теңізге бар дейді, екіншісі жаяу жүр..
— Қожанасыр хикаялары
Жаннат кең бе, тозақ кең бе?
Хан бір күні Қожанасырдан:– Айтыңызшы, жаннат кең бе, тозақ кең бе?- деп сұрайды.– Жаннат кең, - деп жауап берді Қожа.– Оны қайдан білдіңіз?–..
— Қожанасыр хикаялары
Қарғаның жасы
Қожанасыр бір аңшыдан қарға сатып алады.Жора- жолдастары онан:– Неге алдың? Қарғаның қажеті не? - деп сұрайды. Қожа:– Халық қарға мың жыл жасайды..
— Қожанасыр хикаялары
Қай күні келейін?
Біреу Қожанасырға көйлегін боятуға әкеп береді де:– Осыны өмірде жоқ түске бояп беріңіз, - дейді.– Онда сен дүйсенбі, бейсенбі, сәрсенбі, жұма..
— Қожанасыр хикаялары
Шықпаған жан
Ақсақ Темір айнаға қарап, өзінің жүдегенін көріп, қатты ренжіпті:Қарашы, тіпті жүдеп кетіппін, - дейді. Қасында отырған Қожанасыр:Тақсыр, айнаға бір..
— Қожанасыр хикаялары
Жанжал неден шығады?
Бір күні хан мен Қожа әңгімелесіп отырған- да хан:– Мен осы жұртқа қайран болам. Қашан көр- сең бірімен- бірі ұрысып, жанжалдасып, төбе- лесіп..
— Қожанасыр хикаялары
Құдайдан хабар болмады
Қожанасырдың жесір апасына Сопы қырын- дапты. Қожанасыр сопының үстінен имамға арыз берсе:– Сопыға құдайдың өзі көрсетеді... асықпа, - депті..
— Қожанасыр хикаялары
Білгілерің келсе...
Үйдің төбесінен құлап, тұра алмай жатқан Қожанасырдан көршілері:– Қалің қалай? - деп көңіл сұраса Қожана- сыр:– Менің халімді білгілерің келсе..
— Қожанасыр хикаялары
Қожа мен айна
Қожанасыр бір күні жолда келе жатып, бір айна тауып алады. Айнаны қолына алып қа- рап, ішінен өзін көреді де оған:Бұл айна сіздікі екен ғой, - деп..
— Қожанасыр хикаялары
Екінің бірі
Босанар мезгіл жақындаған бір келіншек:«Қожанасыр бал ашады екен», - деген сыбысты естіп:Қайнаға, мен не туамын? - деп сұрайды. Келінінің мына..
— Қожанасыр хикаялары
Жұлдыз нешеу?
Қожеке, айтыңызшы, аспанда жұлдыз не- шеу? - деп сұрайды біреу.Менің есегімнің жалының қылы қанша болса, аспанда жұлдыз сонша. Сенбесең санап көр, ..
— Қожанасыр хикаялары
Жердің кіндігі қайда?
– Қожеке, сіз айтыңызшы, жердің кіндігі қайда? - деп сұрайды біреу Қожанасырдан.– Жердің кіндігі менің есегімнің мінер жақтағы алдыңғы аяғының..