Эсселер ✍️

  16.05.2024
  137


МЕНІҢ КӘСІБИ ЖӘНЕ ТҰЛҒАЛЫҚ ДАМУЫНЫҢ ДИНАМИКАСЫ

 


Мұғалім тұлғасының кәсіби дамуы- педагогикалық іс-әрекеттің біртұтас құрылымы мен ерекшеліктерін білдіретін кәсіби маңызды сапалар кешенін қалыптастыру процесі. Бұл өзін-өзі қалыптастыру процесі мұғалім тұлғасының дамуының ішкі жағдайлары арқылы әлеуметтік ортаның әсерін сындыру арқылы жүзеге асады. Кәсіби рөлді білу, мүмкін болатын педагогикалық шешімдерді және олардың салдарын түсіну, өзіндік жалпылау. кәсіби қызметжәне оның болашағын болжау, өзін-өзі бақылау және өзін-өзі жетілдіру қабілеті кәсіби мұғалімнің дамуының бастапқы негізін құрайды. Кәсіби маңызды сапалар педагог тұлғасының кәсіби әлеуметтенуі барысында қалыптасады, өзгереді, әлсірейді немесе нығаяды ( педагог тұлғасының кәсіби әлеуметтенуі- кәсіби тәжірибе мен мәдениетті игерту) және даралау ( мұғалім тұлғасын даралау –кәсіби қарым-қатынастарды иеленудің ерекше дара жолы мен нысаны). Бұл процеске мұғалім бір мезгілде өзі алған кәсіби маңызды қасиеттердің тасымалдаушысы және жүргізушісі, оған әлеуметтік жағдайлардың әсер ету объектісі және педагогикалық іс-әрекетті және өзін белсенді түрде өзгертетін субъект ретінде қатысады.


Мұғалім тұлғасының кәсіби дамуы келесі негізгі параметрлермен сипатталады: а) құрылымол мұғалімнің кәсіптік қызметке ену реттілігімен анықталады; б) бағдарлауқұрылымында кәсіпке деген қатынас, кәсіби қызметке қажеттілік және оған дайындық кіретін жүйелі сапа болып табылады; в) қайшылықтарсубъективті және объективті факторлардың өзара әрекеті нәтижесінде және даму негізі; педагог тұлғасының кәсіби дамуының негізгі қайшылығы – тұлғаның қалыптасқан қасиеттері мен педагогикалық қызметтің объективті талаптарының арасындағы қайшылық; г) мұғалім тұлғасының кәсіби дамуының өзіндік уақыты, яғни. педагогикалық іс-әрекетпен шартталған өзара әрекеттесетін субъективті және объективті факторлар жүйесінің өмір сүру уақыты; д) тұлға дамуының әр кезеңі үшін әр түрлі тапсырмалар түрлерімен – танымдық, адамгершілік, коммуникативті, еңбек, құндылық-семантикалық – байланысты болатын кәсіби мәнді қасиеттердің біркелкі және гетерохронды қалыптасуы; кейбір әрекеттерді (операцияларды) орындаудағы ілгерілеу басқа әрекеттерді (операцияларды) орындаудағы инварианттылықпен немесе тіпті регрессиямен біріктіріледі; f) алдыңғы кезеңнің нәтижелеріне келесі кезеңге үздіксіз кері байланыс; мұғалімнің тұлғасына кәсіби жетістіктердің кері әсерлері оның дамуының қосалқы шарттары ретінде әрекет етеді.


Кәсіби мәнді қасиеттер жалпы кәсіби тұлғаның жеке тұлғаға «аударылуы» арқылы дамиды. Олар өтпелі және кәсіби дамудың бір сатысынан екіншісіне ауысады. Олар мұғалімнің кәсіби іс-әрекеті мен мінез-құлқының, оның өмір жолының ең тұрақты әдістері мен формаларына негізделген. Педагог тұлғасының кәсіби дамуының критерийі мұғалімнің кәсіби іс-әрекетінің деңгейімен корреляцияланатын, осы әрекетті меңгеру дәрежесін көрсететін кәсіби маңызды қасиеттердің қалыптасу деңгейі болып табылады.


Кәсіби дамудың қажетті шарты болып табылады мұғалімнің кәсіби өзін-өзі тәрбиелеуі –университетте алған білімдерін тәжірибе арқылы кеңейту, оны лайықты орындау үшін мұғалімнің кәсіби рөлін шығармашылықпен игеруі. Мұғалімнің кәсіби дамуының әртүрлі кезеңдерінде өзін-өзі тәрбиелеу маңызды рөл атқарады, бірақ ол мазмұны мен әдістемесі жағынан әртүрлі ұйымдастырылады.


Орындалуда кәсіби өзін-өзі тәрбиелеуді жобалаубірнеше кезеңдері бар:


1-кезең: мотивациялық – кәсіптік ниеттерін қалыптастыру, мамандық таңдау;


2 кезең: концептуалды – алдағы қызметтің мәні мен мазмұнын ашу, қазіргі даму деңгейін диагностикалау негізінде кәсіби өзін-өзі жетілдіру бағдарламасының жобасын әзірлеу;


3-кезең: жобаны жүзеге асыру – өзін-өзі жетілдіруге арналған практикалық іс-әрекеттер;


4-кезең: рефлексиялық-диагностикалық: аралық және қорытынды диагностика, нәтижелерді талдау, рефлексия, өзін-өзі жетілдіру бағдарламасын түзету, кәсіби деңгейге көшу және педагогикалық шеберлікке қол жеткізу.


Кезеңдердің әрқайсысы жеке тұлғаның кәсіби дамуының негізгі сапалық өзгерістерін қамтиды. Кезеңдер нақты тапсырмалары мен мазмұны бойынша ерекшеленеді. Проблемаларды шешудің тиімді жолдары психологиялық механизмдер мен кәсіби маңызды қасиеттер түрінде бекітіледі. Осы ұстанымдардан мұғалім тұлғасының кәсіби дамуы кәсіби педагогикалық міндеттерді шешудің құрылымы мен мазмұнының (әдістерінің) сапалық өзгерістерімен сипатталады. Мұғалім тұлғасының кәсіби дамуы аталған кезеңдердің барлығы жүзеге асырылған кезде толық (үйлесімді) болуы мүмкін немесе мұғалім олардың кейбіреулерінен ғана өткенде шектеулі болуы мүмкін.


Мотивациялық кезеңде – кәсіптік ниетті қалыптастыру – студенттер таңдаған мамандығының әлеуметтік мәні, кәсіптік оқытудың нысандары мен әдістері, еңбек жағдайлары, материалдық сыйақы, еңбек мазмұны, кәсіби талаптар туралы барабар түсінік алуы керек. осы кәсіби рөлді орындаушы.


Екінші кезеңде кәсіби өзін-өзі анықтау басталады - адамның кәсіптер әлеміндегі өз орнын іздеудің күрделі және ұзақ процесі, белгілі бір қызметтің субъектісі ретінде өзіне деген көзқарасын қалыптастыру, оның физикалық және физикалық мүмкіндіктерін салыстыру. интеллектуалдық күштер, қабілеттер, қызығушылықтар, бейімділіктер, құндылық бағдарлар, кәсіптік қызмет талаптарымен қарым-қатынастар. , кәсіби дамудың жеке траекториясын анықтау


Бастапқы кезеңде педагог тұлғасының кәсіби дамуында шешуші рөл әлеуметтік жағдай мен жетекші іс-әрекетке тиесілі болса, кейінгі кезеңде – тұлғаның өзіне, оның шығармашылық белсенділік.


Үшінші кезеңде кәсіптік-педагогикалық бағыт, жүйе кәсіби білім, қабілеттері, дағдылары, типтік кәсіптік міндеттерді шешу жолдары. Кәсіби бейімделу кезеңі нормативтік іс-әрекеттердің дамуымен, кәсіби білім мен дағдының және іс-әрекетті орындаудың жалпыланған тәсілдерінің жетілдірілуімен сипатталады.


Төртінші кезең өзін-өзі диагностикалауды және кәсіби дайындықтың жоғары деңгейіне өтуді қамтиды. Кәсібилік сатысында нормативтік қызметтің тұрақтануы, кәсіби ұстанымның қалыптасуы, сонымен қатар шығармашылық деңгейде іс-әрекетті орындаудың ең оңтайлы стилін дамытуға әкелетін білім, дағды және жеке қасиеттердің интегративті кешендері орын алады.


Жеке тұлғаның интегралды кәсіби маңызды қасиеттерін қалыптастыру меңгеру кезеңінде жалғасады. Оларды тәрбиелеудегі шешуші рөл педагогикалық іс-әрекетті жүзеге асырудың оңтайлы және шығармашылық жолдарын табуға бағытталған жеке тұлғаның белсенділігіне жатады. Артық белсенділікті көрсете отырып, адам әрекетті орындаудың қалыптасқан тәсілдерін жеңеді, оны түрлендіреді, жетілдіреді, т.б. өз шеберлігінің жоғары деңгейіне – шығармашылыққа өтеді, бұл жеке тұлғаның өзін-өзі көбірек танытуына әкеледі.


Кәсіби дамудың белгілі бір деңгейіне жеткен адам өзінің прогрессивті дамуын тоқтата алатынын атап өткен жөн. Бұл жағдайда тоқыраудың басталуы мүмкін. Мұғалім тұлғасының кәсіби дамуының тоқырауына ықпал ететін фактор, атап айтқанда, оқу-тәрбие процесінде педагогикалық жүйенің оқшаулануы болып табылады. Тоқырауды еңсеру мұғалімнің оқу-тәрбие үрдісінен тек студенттердің ғана емес, сонымен қатар өзінің жеке тұлғасына қайта бағдарлануымен мүмкін болады. Нормативті түрде берілген қызметті түрлендіре отырып, әр түрлі кәсіби позицияларды таңдай отырып, тұлға өзін дара тұлға ретінде көбірек айқындайды.


Айтылғандардан мынадай қорытынды шығады Мұғалімнің білімі үздіксіз процесс болуы керек,онда базалық білім тек бастапқы нүкте ретінде қызмет етеді және оның маңызды мақсаттарының бірі өзін-өзі тәрбиелеуге деген көзқарасты қалыптастыру, өз бетінше жұмыс істеу дағдылары мен дағдыларын дамыту болуы керек.




Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

Пікір жазу