Бөлім: «Жұмбақтар»
Жұмбақ – адамның ой-өрісін, алғырлығын, білімін сынау мақсатында нақты бір зат немесе құбылыс тұспалдап сипатталатын шағын әдеби жанр.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Жұмбақ жанры дүние жүзі халықтары әдебиетінің көпшілігінде бар. Бұл жанрға Аристотель “Жұмбақ – жақсы жымдасқан метафора” деп анықтама берген. Жұмбақ әдебиеттің ежелгі үлгілерінде, ауыз әдебиетінде жиі кездесетіндіктен оны ғылымда “фольклорлық жанр”, “халықтық поэзияның шағын түрі” деп санау орын алған. Алайда, қазіргі заман әдебиеті өкілдерінің, әсіресе, балалар әдебиеті авторларының шығарм-ғында Жұмбақтар топтамасы жиі кездеседі. Сондықтан оны тек фольклорлық жанр аясында шектеуге болмайды.
Бір нәрсе екі аяқты, бөксесі жоқ,Қолы бар, белі нәзік, кеудесі жоқ.Тамаша ұстағанын жібермейді,Әркімнен қуаты артып, көңіліне тоқ.(Шідер)
Бір нәрсе бес буынды тиегі бар,Темірден сылдыраған иегі бар.Сабағы бірі қолда, бірі белде,Адамға жүрген-тұрған керегі бар.(Жүген, тізгін, ауыздық)
Бір нәрсе бес буынды тиегі бар,Темірден сылдыраған иегі бар.Болғанда бірі қолда, бірі белде,Адамға да, атқа да керегі бар.(Жүген)
Бір жерде бар дейікші сары бұлақ,Мақсаты адамзатқа нәсіп болмақ.Тып-тыныш өз жәйімен тұрмаған соң,Байлаған екі жақтан тесіп құлақ.Ойнақтар ор текесі..
Басы жоқ, төрт аяқты жансыз бір зат,Құлағы жоқ, көзі жоқ бейне ол ат.Жүк артсаң белі тағы майыспайды,Құйырық-жалсыз ол неткен меңіреу зат.(Ат арба)
Балдыр-балдыр басынан алыпты,Тәңірберген тамағынан алыпты.Құдайберген құйырығынан алыпты,Ең мықтысы белінен алыпты.(Жүген, сағалдырық, құйысқан..
Алты аяқты, төрт көзді,Екі ауызды, бір көзді.Ынтымақ үшін ел кезді.(Атқа мінген адам)
Төрт түлік мал өсірген Қазақ халқы,Қонақ күтіп, сыйласу басты салты.Үш "Е"-- сі бар әріптен құралатын,Ұлтымызда бұл қандай тағам аты? Жауабы: Ежегей
Патшаның төрт қызы бір ұлы бар. Бірінші қызының аты Әдемі. Екінші қызының аты Медина. Үшінші қызының аты Інжу. Төртінші қызының аты Раяна. Соңғы..
ҮШ ӘРІП
Кең жазира әлемдіКөретінің – үш әріп. (Көз)Шалқайғанда төбеңненТөнетінің – үш әріп. (Көк)Тірліктегі ең жақынАдамдарың – үш әріп.(Ана, әке, ата, әже..
© Айсырға Қилыбаева
ИНТЕРВАЛДАР
Ең кішіміз Нұрила,Деді, міне ....(прима)Алдыңдағы жет ұлға,Деп секірді...(секунда)Нағашыңды ерт Зия, Күтіп отыр ...(терция)Шөп әкелді бір..
© Көмек Ыбрайұлы
Орта Азия аспаптары
Ерттеген соң біз атты,Ұмытпалық ...(қыжақты).Тыңдаталық оғызға,Ойнап жібер ...(қомызда).Кесе бермей қу талды,Шалмайсың ба ...(дутарды).Ойнап шықсын..
© Көмек Ыбрайұлы