Әңгімелер ✍️

Күнделікті өмірде телефон адам өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Таңертең ұйқыдан тұра сала, көпшілік ең алдымен телефонына үңіледі: жаңалық, хабарлама, ойын... Әсіресе балалар үшін бұл – үлкен қызық әлем. Бірақ сол қызықтың артында кейде қатер де бар еді. 

9-сынып оқушысы Дамир сабағын жақсы оқитын, сыпайы әрі ұстамды бала болатын. Ата-анасы оған сенетін. Әкесі мұғалім, ал анасы дәрігер болып жұмыс істейтін. Бір ай бұрын туған күніне әкесі оған жаңа смартфон сыйлаған. Сол күннен бастап Дамирдің өмірі сәл өзгергендей болды. 

Алғашында ол телефонды тек сабаққа, ізденіске және достарымен сөйлесуге пайдаланатын. Бірақ уақыт өте келе, сыныптастары сияқты онлайн ойындарға қызыға бастады. Әсіресе "Free Fire"деген ойын оны баурап алды. Онда әр ойыншы өз ғаламшарын қорғайды, роботтар жасайды, қарсыластармен соғысады. Ойын тегін сияқты еді, бірақ ішкі дүкенінде "арнайы бонустар", "құпия сыйлықтар" сатылатын. 

Бір күні чатта белгісіз бір адамнан хабарлама келді: 

"Сәлем! Мен саған ойын ішіндегі алтын пакеттерді тегін алуға көмектесем. Тек мына сілтемеге кіріп, тіркел."

Дамир алғашқыда сенімсіз болды, бірақ хабарламаның суреті өте сенімді еді — ойынның ресми логотипі, жарқыраған фон, тіпті "ресми акция" деген жазу тұрды. Ол ойланып, сілтемеге кірді. Бет ашылды, "телефон нөміріңізді енгізіңіз" деген жазу шықты. Дамир ойланып тұрды да, нөмірін жазып жіберді. 

Бірнеше минуттан кейін телефонына код келді. Ол кодты сайттағы бос жерге енгізді. Экранда "Құттықтаймыз! Сіз бонустарды алдыңыз!" деген жазу шықты. Бірақ ойын ішінде ешқандай өзгеріс болған жоқ. "Мүмкін кешігіп келетін шығар" деп ойлап, ол телефонын сөндіріп қойды. 

Келесі күні таңертең анасының  айқайы естілді:

— Дамир! Бұл не сұмдық? Картадан ақша шешіліп жатыр ғой! 

Дамир жүгіріп келді. Анасы телефондағы банк қосымшасын ашып, экранды көрсетті: 

"Қызмет төлемі – 9 800 тг",

"Қызмет төлемі – 5 600 тг",

"Қосымша жазылым – 14 900 тг".

— Бұл не? — деді анасы қатты таңғалып.

— Мен... білмеймін, — деді Дамир сасқалақтап. — Тек ойыннан бонустар алмақ болдым... тегін сияқты еді... 

Әкесі де жұмыстан келіп, жағдайды білді. Үйде ауыр тыныштық орнады. Дамирдің көзіне жас толды. Ол әдейі істемеген, бірақ өз білместігімен ата-анасының ақшасын жоғалтты. 

— Балам, сен ешкімге өз нөмірің мен код жібермеуің керек еді, — деді әкесі сабырлы үнмен. — Олар алаяқтар. Олар сені алдап, нөмірің арқылы төлем қызметін қосып жіберген. 

Анасы банкке хабарласып, картаны бұғаттады. Бірақ кейбір төлемдерді қайтару мүмкін болмады. Отбасы біраз шығынға ұшырады. 

Сол күннен кейін Дамирдің көңіл-күйі түсіп кетті. Мектепте достары телефоннан ойын туралы сөйлесіп жатқанда, ол үнсіз отыратын болды. Бір күні информатика пәнінің мұғалімі Нұрлан ағай оның жағдайын байқап:

— Дамир, неге көңілсізсің? — деп сұрады. 

Дамир бәрін ашық айтып берді. Мұғалім басын изеп:

— Бұл тек сенің басыңа түскен жағдай емес, балам. Көп оқушылар осылай алданып қалады. Бастысы — сен енді түсіндің. Енді өзгелерге сабақ болсын, — деді жылы жымиып. 

Келесі аптада Нұрлан ағай мектепте "Интернеттегі қауіпсіздік" атты ашық сабақ ұйымдастырды. Сол сабақта Дамир өз оқиғасын баяндап берді. Ол қалай алданып қалғанын, неге сеніп қойғанын және содан кейінгі салдарын ашық айтты.

Сыныптағы балалар тып-тыныш тыңдады. Кейбірі таңғалып, кейбірі ойға қалды. 

— Егер біреу сізге «тегін сыйлық», «жеңіл ақша» немесе «акция» десе, алдымен ата-анаңызбен ақылдасыңыз, — деді Дамир батыл үнмен. — Мен де сеніп қалып, ата-анамды ренжіттім. Енді ешқашан ондайға бармаймын. 

Оның сөзі көп балаға әсер етті. Сол күннен бастап мектепте интернет қауіпсіздігі тақырыбында арнайы бұрыш пайда болды. Балаларға ескерту парақшалары таратылды: 

"Бөгде сілтемеге кірме!"

"SMS-кодты ешкімге берме!"

"Ақша туралы ақпарат — құпия!"

Ал Дамир болса, сабақтан кейін бос уақытын пайдалы істерге арнай бастады. Ол информатика үйірмесіне қатысып, "Алаяқтықтан сақтан!" атты шағын анимациялық бейнеролик дайындады. Бұл ролик кейін мектеп сайтында жарияланып, көптеген ата-аналар мен оқушылардан жақсы пікіріне ие болды. 

Күндердің күнінде Дамир әкесімен сөйлесіп отырып:

— Әке, мен енді өз қателігімді ұмытпаймын, — деді. — Қазір түсіндім: бір реткі сенім — үлкен сабақ. 

Әкесі басын изеді:

— Дәл солай, балам. Кейде адам шалыс басу  арқылы ғана есейеді. Бірақ ең бастысы — сен сабақ алдың. 

Дамир сол сәттен бастап өз достарына жиі ескерту жасайтын болды:

— "Тегін сыйлық" дегеннің бәрі шын бола бермейді. Ал ең қымбат нәрсе — ата-ананың сенімі.

Батырханова Назерке Ертайқызы