Әңгімелер ✍️

Ақыры Трумпф ханымның «мыстан кемпір үйінде» келесі кездесуіміз өтетін мерзім де жетті. Біз ақша салуды асыға күттік.

Кемпір бәрін дайындап қойған: біздің орнымызды да, майшамдарды да. Біз үстелге отырған соң, Трумпф ханым отырысты салтанатты түрде ашты:

– Құрметті ақша сиқыршылары, бүгін бізде ерекшк күн. Біз ақшамызды бірінші рет инвестициялаймыз. Біз тырп етпей отырмыз. Барлығы үнсіз. – Сондықтан біз ақылға қонымды әрекет етуіміз өте маңызды. – Он мың еуро – үлкен ақша, – деп тағы да Трумпф ханымның дауысы: – Мен жаңа ұсыныс жасағым келеді. Бірақ бір шартпен: егер бәрі менің ұсынысым-мен келіссе, біз ақшамызды инвестициялаймыз.

– Мен бәрімен келісемін, – деді Моника тез.

– Көреміз, – деп жауап берді Трумпф ханым. – Алдымен мен сендерді өзіңе ұнайтын фирмаларда меншік үлесін сатып алуға мүмкіндік беретін ақша салудың бір түрімен таныстырғым келеді.

– Осы фирмалардың барлығының акцияларын сатып алайық, – деп ұсынды Марсель. – Егер сіз біздің барлық ақшамыз-ды қоссаңыз, бұл жеткілікті.

– Естеріңде болсын, мен сендерге оңай жолды көрсетуге уәде бергем, – деді Трумпф ханым тағы да. – Бұл жолды қорлар деп атайды.

– Қорлар? – Моника таң қалды.

– Иә-иә, бұл қорлар. Мен сізге ең маңызды нәрселер жазылған парақ дайындап қойдым.

Мен жазылғанды дауыстап оқыдым:

«Қор үлкен қазандық іспетті, онда салымшылар өз ақшаларын орналастырады, өйткені оларға акцияларды сатып алуға уақыт, білім немесе ниет жетіспейді. Бұл қазандықтағы ақша акцияларға салынады және оны қор менеджерлері деп аталатын кәсіпқойлар жасайды. Мұның бәрін мемлекет өте мұқият тексе-реді және қор менеджерлері белгілі бір ережелерді ұстануға міндетті. Мысалы, олар кем дегенде жиырма түрлі акция сатып алуы керек».

– Ал неге? – Моника менің оқуымды оқыс үзді.

– Себебі бір фирманың жағдайы нашар болуы мүмкін, – деп түсіндірді Трумпф ханым. – Сенде жиырма акция сатып алған мың еуро бар делік, әрқайсысы елу еуро. Егер акциялар қырық пайызға арзандаса, сен оларды елу емес, тек отыз еуроға сата аласың. Егер сен оларды сатсаң, сен тек алты жүз еуро аласың.

– Бұл ақымақтық болып шығады, – деп түсіндірді Марсель, – Сондықтан қор менеджерлері кем дегенде жиырма түрлі фирманың акцияларын сатып алуы керек. Біздің мысалды мың еуромен жалғастырайық. Егер қазір бір акция қырық пайызға арзандаса, ал қалғандары сол деңгейде қалса, біз әлі де тоғыз жүз сексен еуро аламыз.

– Сонда біз мыңнан екі пайызын ғана жоғалтамыз, – деп Марсель ойша тез есептеді.

– Иә, сен оны дұрыс түсіндің, – деп мақтады Трумпф ханым. – Шындығында, кейбір акциялардың бағамы төмендей-ді, басқалары өседі, ал үшіншісінің бағамы өзгеріссіз қалады. Бірақ жалпы алғанда, бағамы өсіп келе жатқан акциялар басым, өйткені қор менеджерлері өз істерін жақсы біледі.

– Ал егер барлық акциялар бағамы түгел төмендесе ше? – мен қорқып кеттім.

– Бұл жағдайда сен өз акцияларыңды сата алмайсың, – деді кемпір. – Соңғы рет акциялар туралы не айтқанымыз естеріңде ме? Егер сен акцияны осындай кезд сатсаң ғана ақша жоғалтасың.

– Демек, біз қорға жақын арада қажет болмайтын ақшаны ғана сала аламыз, – деп, Марсель ойын дауыстап шығарды.

– Дұрыс, – деп қуанттады Трумпф ханым оның болжамын. – Біз қорға ақша салғалы жатырмыз, өйткені оны бес жылдан он жылға дейін сол жерде ұстағымыз келеді. Қорда кім көп уақыт болса, ол үшін Қор іс жүзінде нөлдік тәуекелі бар инвестиция болып табылады:

– Түсінікті, өйткені акциялардың көп бөлігі осындай мерзімде жақсы пайда әкеледі.

Осы уақытқа дейін Моника өте сабырлы болды. Бірақ қазір ол мазасыздана бастады:

– Ал егер қор менеджері біздің ақшамызды алып, қашып кетсе ше?

– Ол мұны істей алмайды, өйткені ол біздің ақшамызды өзі алмайды, – деп жауап берді Трумпф ханым. – Ақша бірден депо-зитарий банкіне немесе басқаша айтқанда, оларды басқаратын сақтау банкіне салынады. Бұл мүлдем сенімді.

Басқа сұрақтар болған жоқ, мен оқуды жалғастырдым: «Қорлар инвестицияның барлық қажетті шарттарына жауап

береді. Олар балалар мен жасөспірімдерге өте қолайлы етіп жасалған. Егер ол жерге салынған ақша бес– он жылға жетпесе, онда қаражат өте сенімді. Және олар жақсы пайда әкеледі».

– Жақсы пайда – бұл қанша? – деп сұрады Марсель.

– Бұл жылына орта есеппен он екі пайызды құрайды, – деп жауап берді біздің тәлімгер. – Көптеген жылдар бойы осындай пайда табатын көптеген табысты қорлар бар.

– Он екі пайыз – бұл қанша? – деп сұрады Моника.

– Алты пайыздан екі есе көп, – деді Марсель тәлімгерлікпен. – Бұл мүлдем дұрыс емес. Сайып келгенде, айырмашылық

айтарлықтай үлкен, – деді Трумпф ханым. – Бірақ алдымен мен сендерге ақшамыз кірістің он екі пайыздық мөлшерінде қалай өсетіні туралы мысал келтіргім келеді. Жиырма жыл ішінде біздің он мың еуро он есеге жуық өседі. Жүз мыңға жетеді.

– Па, шіркін! – деп қалды Марсель.

– Иә, бұл майлы тауық болар еді», – деп қуандым.

– Сонымен қатар, әрқайсымыз айына тағы жүз жиырма бес еуро үнемдейміз. Бұл бәрін қосқанда бес жүз еуро. Егер біз осы ақшаға пайыздар алсақ, жиырма жылдан кейін төрт жүз отыз бес мың еуро аламыз.

Біз найзағай соққандай-ақ үнсіз отырдық. Бұл біздің ешқай-сымыз шынымен түсіне алмайтын көп ақша болды.

– Сонда біз «ақша сиқыршылары – миллионерлер» деп атала аламыз, – деді Моника ақыры.

– Сонда әрқайсыңа шағын пәтер сатып алуға немесе өз үйіңіз үшін алғашқы жарнаға ақша жеткілікті. Бірақ сен әлі отыз бес жаста болмайсың, – деді Трумпф ханым біз үшін қуанып. – Егер сен тағы он жылға ақша салуды шешсең, онда ол бір жарым миллионға айналады.

Менің басым айналып кетті. Мұндай ақша «бұрқағы». Әрине, олар бәрімізге ортақ. Дегенмен, жиырма жылдан кейін әрқайсымыздың үлесіміз жүз отыз бес мың еуроны, ал отыз жылдан кейін – төрт жүз мың еуроны құрайды. Керемет! Біздің клубтың атауын қалай дұрыс таңдағанбыз. Біз шынымен ақша сиқыршыларымыз.

Барлығы маған қарады. Мен түсіндім: мен одан әрі оқуым керек екен, қуанғаннан мүлдем ұмытып кетіппін. Мен қызарып, үстелдегі парақты алдым:

«Қорлар ақша салудың үшінші критерийін де орындай-ды. Олармен күресу өте оңай. Кәдімгі банктік шотқа ие болу сияқты қарапайым».

Бұл мәселеде менде тәжірибе болған. Сенің ұпайыңды алу өте оңай.

Трумпф ханым әрқайсымызға қарады:

– Сендер біздің ақшамызды осындай қорға салғанымызға қалай қарайсыңдар?

Моника бірден келісті. Таңқаларлығы, ол осы әдістің барлық артықшылықтарын жақсы түсінді:

– Онда біздің ақшамыз қауіпсіз болады, жиырма жыл ішінде бізге жарты миллионнан астам пайда әкеледі және мұның бәрін қарапайым банктік шот сияқты басқару оңай.

Мен де, әрине, келісем ғой. Ал Марсель асығар емес:

– Инвестициялаудың бұл әдісі бізге ең қолайлысы, бірақ қандай қорды таңдау керегін қайдан білеміз? Өйткені, әртүрлі акциялар бары сияқты, әртүрлі қорлар да бар шығар.

– Сен дұрыс айтасың. Мыңдаған қорлар бар, – деп келісті Трумпф ханым. – Бірақ, егер біз оларды мұқият қарап шықсақ, онда таңдау соншалықты көп емес екенін көреміз. Мен сендерге әдейі парақ дайынғам, онда бізге ең қолайлы қор қандай талап-тарға жауап беруі керек екенін жаздым.

Ол маған қарады. Мен келесі бетті ашып, оқи бастадым: «Жақсы инвестициялық қорды таңдағанда, не нәрсеге назар

аударуымыз керек:

1. Қор кем дегенде он жыл өмір сүруі керек. Егер осы жылдар ішінде ол жақсы пайда әкелсе, онда бұл одан әрі де жұмысын жалғастырар деп болжауға болады.


2. Бұл үлкен халықаралық акционерлік қор болуы керек. Мұндай қорлар бүкіл әлем бойынша акцияларды сатып алады. Сол арқылы олар қауіптің дәрежесін төмендетеді.


3. Әр түрлі қорларды салыстыратын арнайы тізімдер басылады. Соңғы он жылда қайсысы ең жақсы болғанын көру керек».

Біз не нәрсеге назар аудару керектігі туралы үнсіз ойлан-дық.

Марсель әрдайым қатты ойға шомғанда жасайтын әдетімен қабағын қарс түйіп алды:

– Ал мұндай тізімдерді қайдан табамыз? Қандай қордың үлкен екенін, қайсысы халықаралық екенін қайдан білеміз?

– Біз мұны, – деді Моника жұмбақ түрде, – келесі бетті ашсақ білеміз, – деді де, келесі бетті аударды.

Шынында да, Трумпф ханым бізге осындай тізімдерді дайындап қойыпты. Біз оларды мұқият оқып шықтық. Ең жақсы қорларды табу өте оңай болды. Кейбіреулері басқаларға қараған-да әлдеқайда көп пайда әкелген.

– Соңғы бағандағы «тұрақсыздық» сөзі нені білдіреді? – деп сұрады Моника.

– Бұл курстың өгеруі, тербелісі. Ақша курсы неғұрлым көп өзгерсе, сол бағандағы көрсеткіш соғұрлым жоғары бола-ды. Осылайша, салымшы өз жүйкесінің қашанға дейін шыдай-тынын анықтай алады. «Тербелістер» неғұрлым күшті болса, оның жүйкесіне соғұрлым жайсыз тиеді. Курс кенеттен күрт көтеріліп, бірнеше күннен кейін қайта қатты төмендеуі мүмкін. – Демек, тұрақсыздық неғұрлым аз болса, тәуекел соғұрлым төмен болады деп айтуға болады ғой? – деп қорытындылады

Марсель.

– Бұл белгілі бір дәрежеде ғана, – деп келісті Трумпф ханым. – Қалай болғанда да, жоғары тұрақтылық кез келген жағдайда салымшыға үлкен сенімділік береді. Ал пайда біркелкі өседі.

– Неліктен бұл жай ғана тербеліс деп аталмайды? Неліктен мұндай күрделі атау? – деп күңкілдеді Моника.

– Қаржыгерлер – бұл өте қорқынышты халық, – деп күлді Трумпф ханым. – Олардан басқа ешкім түсінбейтін сөздерді қолданғанда, олар өздерінше маңыздырақ болып көрінуі мүмкін. Бір өкініштісі: осыған байланысты көптеген адамдар ақша салу-да ештеңе түсіне алмайтынына сенімді. Адамдар түсініксіз нәрсеге сенбейді, дегенмен ақша салу өте қарапайым.

Біз әртүрлі қорлардың қандай пайда әкелетінін, олардың қаншалықты тұрақты және тұрақты дамығанын оқыдық. Бірақ бұл бізге жеткіліксіз болды.

– Бірақ сенімді болу үшін біз осы қорлардың қайсысы шынымен үлкен екенін және қайсысы бүкіл әлем бойынша акцияларды сатып алатынын білуіміз керек.

Моника қайтадан шыдай алмады: – Келесі бетті ашу керек.

– Ақылгөйім– ай, – деп мен оның сөзін бөліп, келесі бетті аудардым.

Шынында, Трумпф ханым бізге жиырма қордың тізімін дайындапты, олардың мөлшері де, соңғы он жылдағы және үш жылдағы пайдасы да көрсетілген. Қорлар акцияларды қайдан сатып алатыны, тіпті қай фирмалардың акцияларын көбірек сатып алғаны да көрсетілген.

– Сонымен, солай, – деген Марсельдің дауысы естілді. – Бір үлкен қор бар. Егер оның сипаттамасына сүйенсек, ол бала-ларға арналған. Ол қандай фирмалардың акцияларын сатып алатынын қараңыз: Coca Cola, Lego, Disney, МcDonald’s:

– Және ол өте үлкен, – деді Моника.

– Иә, соңғы жылдары ол өте көп пайда әкеліпті, – деп қостым мен, – жылына он бес жарым пайыз.

Бұл қор бізге ең қолайлысы деп шештік бірауыздан.

– Мен де осы қорға тоқталдым, – деп күлді Трумпф ханым. – Біз бірдей нәтижеге қол жеткізгеніміз керемет. – Ол бізге сынай қарады. – Ал егер біз жылына он бес пайыздан артық пайда табатын болсақ, бұл нені білдіретінін елестетесіңдер ме? – Біз иығымызды бүлк еткізіп қойдық.

– Бір өте қарапайым формула бар. Егер сендер оны есте сақтасаңдар, онда сендер күрделі кестелерді пайдалана алмай-сыңдар. Сендер тек жетпіс екіні жылына алатын пайызға бөлу-лерің керек. Нәтиже – бұл ақшаларың екі еселенетін жылдар саны.

– А? – Моника түсінбеді.

– Жетпіс екіні он екіге бөл, – деді Трумпф ханым. – Қанша болады?

– Алты, – деп жауап берді Марсель бірден.

– Дұрыс! Бұл дегеніміз, егер сіз он екі пайыз алсаңыз, алты жылдан кейін Сіздің ақшаңыз екі есе артады.

Марсель ойлана айтты:

– Егер мен жылына он бес пайызға өсетінін білгім келсе, мен жетпіс екіні он беске бөлуім керек. Нәтиже: шамамен бес жыл.

– Қарапайым айтқанда: егер сен ақшаңды жылдығы он бес пайызға салсаң, сенің ақшаң бес жылда екі есе артады, – деп жауап берді Трумпф ханым. – Демек, егер біз болашақта да осындай пайызды алатын болсақ, онда бес жылдан кейін он мың еуро жиырма мыңға айналады. Он жылдан кейін бұл – қырық мың, он бес жылдан кейін – сексен мың, ал жиырма жылдан кейін – жүз алпыс мың еуро болады.

Бұл біз жылына он екі пайыз туралы сөйлескен кездегіден әлдеқайда көп», – деп қуандым.

– Бұл үшін біз тек ақшамызды Қорға салып, оған қол тигіз-беуіміз керек. Даналық! – Моника қатты қуанды.

Қалғаны қазірдің өзінде қарапайым болды. Біз формуляр-ды толтырдық, оған қол қойдық және қажетті мекен-жайға жібердік. Бірнеше күннен кейін Қордан жауап келді, онда біз үшін шот ашылыпты және оның нөмірі хабарланды. Осы шотқа біз он мың еуроны аудардық.

Біз ай сайын үнемдеуге келіскен бес жүз еуроны сол қорға салуға болады. Бірақ Трумпф ханым бізді басқа қорды таңдаған дұрыс деп сендірді. Осылайша біз ақшаны бөлеміз, яғни тәуе-келді азайтамыз.

Соңғы уақытта мен сәттілік журналына көп нәрсе жаза алдым. Менің сөз сөйлегенім және батыл шешім қабылдағаным. Мақтау сөздер. Менің өскен табысым. Менің «ақша сиқыршы-ларымен» бірге салған алғашқы инвестицияларым...

Енді Парақ туралы ойланудың қажеті жоқ еді. Мен журналға жазбаны неғұрлым көп жазсам, соғұрлым жиі жетістікке жететін сияқтымын. Бұл менің өзіме көбірек сенуіме байланысты болуы керек.

Манимен ұзақ сөйлесуге уақыт болмады. Бірақ қазір бұл маған қажет те емес еді. Онымен ойнау және бірге қыдыру жеткілікті болды. Ол менің қасымда болғаны маған қатты ұнай-ды. Мен үй тапсырмасын орындаған кезде де, ол менің аяғыма сүйеніп, ұзақ уақыт маған қарап жатады. Содан кейін ұйықтап кетеді де, тыныш табады.