С.Торайғыров «Шәкірт ойы» өлеңі. Қазақ әдебиеті, 6 сынып, нұсқаулық.

Мұғалімге арналған ақпарат

Оқушылар жаттаған шумағын мәнерлеп айтады. Мұғалім мәнерлеп айту дағдысын қалыптастыру үшін алдымен мәнерлеп оқу деген не, не үшін қажет екенін айтып түсіндіреді.

Мәнерлеп    оқуды   дұрыс    жүргізу   үшін оқу кезінде

койылатын    дауыс  ырғағының  кідірістерін (паузаларын) игерту өте маңызды.

Олар:

• а) логикалық кідірістер;
• ә) психологиялық кідірістер;
• б) грамм(атикалық кідірістер болып бөлінеді.

Логикалық кідіріс. Әрбір сөйлемде айтылатын ойға қазық болып, қалған сөздер соған байланысты болып тұратын жеке сөздер, сөз тіркестері бар. Ол сөздер басқа сөз табынан сәл көтеріңкілеу оқылып, тыңдаушы назарын өзіне аударады. Сөйлемдегі негізгі мағына — қай сөзге, қай сөз тіркесіне түсіп тұрғанын дауыс кідірісі арқылы жеткізуге болады. Ал сөйлеу кезінде қай сөзге мағыналық  кідіріс жасалатын болса, сол сөз көтеріңкілеу айтылады.

Психологиялық кідіріс. Мәтіннің мазмұн-мағынсына, ондағы қатысатын кейіпкердің іс-әрекетіне, оның көңіл-күйінің құбылуына байланысты оқылады. Мәтінге дұрыс психологиялық кідіріс жасалып оқылғанда, тыңдаушы ерекше назар аударып, онан әрі не болатынын тағатсыз күтеді. Кейде шығарма кейіпкерімен қосыла қуанып, қосыла ренжиді. Психологиялық кідіріс мәтін мазмұнына лайықты жасалған жағдайда тыңдаушының алған әсері ұзаққа созылады.

Грамматикалық кідіріс. Мәнерлеп оқуда көбірек қолданылатын, жиі ұшырайтын кідірістер — грамматикалық кідірістер немесе нормативтік дауыс ырғағы деп те аталады. Қазақ тілі синтаксисінде онға тарта тыныс белгілері бар.

Оқушылар дыбыстың анық, ашық таза айтылуы буындардың анық, ашық айтылуына, буындардан тұратын сөздердің анық айтылуына, сөздер мен сез тіркестерінен тұратын сейлемдердің анық, таза естілуіне мұғалім назар аударта отырып, мәнерлеп оқудың жүзеге асуына жағдай жасайды.