Саяси сана және идеология

Саяси сана және идеология

Саяси сана - өмірдегі саяси қатынастарды бейнелейтін, оларды түсініп-сезінетін, адамдардың бұл саладағы іс-әрекеттеріне бағыт-бағдарБағыт-бағдар беретін әлеуметтік сезімдер, түсініктер, көзқарастар жиынтығы. Яғни, адамдардың саяси өмірді түсініп, сезінуі. Оған ең алдымен қоғамдағы саяси идеялардыИдея, көзқарастардыКөзқарас, мақсат-мүдделерді ұғынуы, саяси билікке қатынасуы жатады. Олар адамның іс-әрекетіне, әр түрлі жағдайда өзін-өзі ұстауына тікелей әсер етеді.

САЯСИ САНА

Саяси сананың функциялары

Саяси сананың функцияларыФункция - саясаттың институтционалдық емес элементі ретінде келесі функцияларды орындайды: когнитивтіКогнитив (әлі жазылмаған), яғни, саяси субъектілер функцияларын орындау мен модификациялау үшін қоғамның әрдайым білімді жетілдіру мұқтаждықтарын көрсету; коммуникативтікКоммуникатив (әлі жазылмаған), яғни, субъектілердің өзара және билікБилік институттары (әлі жазылмаған) Билік институттары (әлі жазылмаған)институттарыменБилік институттары (әлі жазылмаған)саналы өзара қарым-қатынасынҚарым-қатынасы (әлі жазылмаған) қамтамасыз ету; идеялық, яғни, саяси әлемді өзінше түсінуге субъектілердің қызығушылық танытуын түсіндіруі.

Саяси сана деңгейлері

Саяси сана деңгейлеріДеңгей - қарапайым саяси сана және теориялық саяси сана, саяси психология және саясиСаяси идеология идеологияСаяси идеология деген деңгейлерден тұрады.

Қарапайым саяси сана қалыптасып жүйеге түспеген, күнделікті саяси өмірден туған әдет-ғүрыпӘдет-ғүрып (әлі жазылмаған), дағды, дәстүрлі нанымдар, тағы сол сияқтылардың жиынтығы. Ол күн сайынғы саяси өмір тәжірибесін байқап, пайымдаудан пайда болады. Саясаттың тереңіне бойламай, себеп-салдарын сараламай, көбіне сыртқы белгілеріне байланысты қорытынды жасайды. Сондықтан ол саяси сананың төменгі сатысына жатады.

Теориялық саяси сана жағдайлардың мән-мағынасын анықтап, оларды айтарлықтай жоғары дәрежеде теориялық түрғыдан жинақтап бейнелейді. Сондықтан ол тұжырымдамалар мен көзқарастардың жүйесі болып келеді. ТеориялықТеория саяси сана қарапайым саяси сананың негізінде пайда болады және олар бір-біріне ықпал етеді. Теориялық саяси сана стихиялықСтихия (әлі жазылмаған) түрде туындамайды, оны арнайы дайындығы жоғары саяси сауаты бар теоретик адамдар қалыптастырады.

Саяси идеология

Саяси идеология - саясиСаяси сана Саяси санасананыңСаяси сана құрамдас бөлігі және өзегі. "ИдеологияИдеология" деген ұғым гректің идея - бейне және логос - білім деген сөздерінен шыққан. Ғылыми айналымға француз ғалымы А.ДестютА.Дестют де Траси (мұндай бет жоқ) де А.Дестют де Траси (мұндай бет жоқ)ТрасиА.Дестют де Траси (мұндай бет жоқ) (1754-1836) енгізген. Ол идеологияны идеялар, олардың қалай пайда болатындығы және әрекет ететіндігі жөнінде ғылым деп түсіндірді. Қазір идеология деп адамдардың үлкен әлеуметтік топтарының іс-әрекетіне бағдар беріп, олардың мақсат-мүдделерін білдіретін және қорғайтын идеялар мен көзқарастар жүйесін айтады.

Либерализм - ең жоғарғы құндылық әрі басымдық ретінде жеке еркіндікті ұстанатын идеологияИдеология. Либерализмнің әлеуметтік-саяси теориясы қоғамдық және мемлекеттік құрылымның демократиялықДемократия принциптеріне негізделеді, әлеуметтік, саяси, экономикалықЭкономикақатынастардың зорлық-зомбылықсыз түрлерін ұстанады, тұлғаның еркін дамуын шектемейтін және әрбіріне мемлекеттік-құқықтық қорғау, адам құқы мен азамат бостандығын сақтау кепілдігін беретін қоғам құруды көздейді.

Қысқаша тарихы

Либерализм саяси ағым ретінде ХYI ғ. ортасында пайда болды, ағылшын вигилерінің бағдарламасы мен іс-әрекетімен, сондай-ақ мүдделер тепе-теңдігі мен әртүрлі құқынлықтардың сыйымдылығына негізделген келісім мен ымырашылдықЫмырашылдық саясаты (мұндай бет жоқ) Ымырашылдық саясаты (мұндай бет жоқ)саясатыменЫмырашылдық саясаты (мұндай бет жоқ) байланысты болды. Кейіннен ағылшын және француз ағартушылары әлеуметтік-философиялық, құқынлықты-дүниетанымдық, құқықтық және экономикалық либералдық идеяларды жасап, негіздеді. XIX ғ. ортасынды либерализм ғаламдық идеологияға айналып, бүкіл әлемде ықпалы артты.

Консерватизм -французшаФранцуз тілі соnservatisme, латыншаЛатын тілі Conservo - сақтаймын, қорғаймын] -бағдарлардыңБағдар, ұстанымдардың, қоғамның мемлекеттік-саяси жүйелерінің өміріне қатысты, ондағы адамның орнын анықтауға байланысты құндылықтардың әлеуметтік-философиялық және идеологиялық тұжырымдар жиынтығы. Консерватизм оның жақтастарының қоғамда орнығып қалған дәстүрлер мен құндылықтарды сақтап, түбегейлі өзгерістерден бас тартатындығымен ерекшеленеді.

Консерватизм идеологиясы француз ағартушылығы мен 1789 жылғы Француз Француз төңкерісітөңкерісініңФранцуз төңкерісі идеялық ұстанымдарына жауап ретінде пай¬да болды. Консерватизм стерильді идеология емес, өйткені оның құрамында басқа доктриналардың элементтері бар. Консервативті идеологияның негізін қалаушы принциптер дәстүрлік, саяси реализм және скептицизм, абстрактылы теорияларды сынау, прагматизм және жағдайға ыңғайлану (оппортунизмОппортунизм). 1940-1960 жылынеоконсерватизмНеоконсерватизм ағымы нығайды. Неоконсерватизмнің көрнекті өкілдері М. Новак, Г. Розмозер, Г.К.Кальтенбруннер және т.б. Оның жақтастары - АҚШ-таАҚШ Рональд РейганРональд Рейган жәнеДжоржДжорж Буш (мұндай бет жоқ) БушДжорж Буш (мұндай бет жоқ), ҰлыбританиядаҰлыбритания Маргарет ТэтчерМаргарет Тэтчер, Германияда Ф.И.Штраус, ГелмутГелмут Коль (мұндай бет жоқ) КольГелмут Коль (мұндай бет жоқ), JI. Шпет. 

Социализм (латынЛатын тілі. socialis - қоғамдық) - әлеуметтік әділеттілік пен теңдікке негізделген, ал мақсаттары мен мұраттары социалистікСоциалистік қоғам (мұндай бет жоқ) Социалистік қоғам (мұндай бет жоқ)қоғамСоциалистік қоғам (мұндай бет жоқ) орнатумен байланысты ілім.