Бөлім: «Жаңылтпаштар»
Жаңылтпаш — қазақ ауыз әдебиетінің шағын жанры. Жаңылпаш ойын-сауыққа жиналған жұртты күлдіру; жас ұрпақтың тілін ұстартып, әр түрлі сөзді шапшаң айтуға үйрету мақсатымен пайда болған. Жаңылпаштың сөздері адамды жаңылдыратындай қиын, көбінесе, ұяң және қатаң дауыссыз дыбыстардан құралады, қара сөз немесе өлең түрінде болады. Жаңылпаш ойын-сауықтарда ән білмейтін, жатқа тақпақ айта алмайтын жастарға жаза ретінде де қолданылған. Мұндай ұятты жағдайға қалмас үшін әр жас жігіт пен қыз ән-жыр үйренуге талпынған. Қазіргі кезде Жаңылпаш жаңа мазмұнға ие болып, түрі мен мазмұны жағынан молыға түсті. Жас ұрпақты достыққа, бірлікке, адамгершілікке, ізгі қасиеттерге тәрбиелеудің маңызды құралына айналды. “Қамаштан көріп қалашты, Қалашқа Жарас таласты, Бөлінсін десең қалаш тең, таласпа Жарас Қамашпен” сияқты тәрбиелік мәні зор Жаңылпаштар бала бақшалар мен мектептерде жиі қолданылады.
Щётканы Сёма сатып алды.Серёжа мен Лёва оны тартып алды.
Циркте ойнар аюдыЦиркаш десем, күлесің."Ц" әріпінен басталғанЦемент сөзін білесің.
Юра Юля ойшылы,Юла Юляның ойыншығы.
Айбар мен ЖайдарАйқайласып жай тайталасқан ба?Апаң-сапақта тағы да қайталасқан ба?
Айқаста, әй, қасқа, кім-кіммен айқасты?
Айқұш-ұйқыштанғанша,Айқындау жазбайсың ба?Ақ қағазды шимайлап тастайсың ба?
Айлар өтеді,Күндер жылжиды.Жылдар кетеді,Уақыт сырғиды.
Айналасы таза ауадан тұратын,Айдананың қай баласы?
Айранның қаймағынАсасам да тоймадым.
Айтпақшы, айтыста кім айтқыштық танытты?
Айтысса, айтысшы, ақындардыңАйшықты айтыса алатыны қайсысы?
Айшықты айшылық алыстанАп-анық көзге шалынардай етіп,Айшықтаған қай ұста?
Ақ байпақтың ұлтаны жап-жайпақ па?
Ақиық қарады ақиып,Аңңал тұра қалды аңқиып.
Ақтанкер - маңтанкер.Ақтаубек тарыны шала ақтапты,Ақтаңдақ етпей, қайтадан аңтаңқырасыншы.
Ақылсынған ақылшы ма?Астамсымай нақыл ұсынғанАқсақал ақылшы ма?
Алагеуімде алағаншықтанған дауылдыАтам көріп, алағызып, аралады ауылды.
Алақай, сатып алып малақай,Алақайлап алаңда жүр балақай.
Алақ-жұлақ алабасАдамды ешкім қаламас.
Ажарландырамын деп қалаңды,Аламыштаныңқыратып сырлапсың ғой алаңды.
Алданышсыз отырса әжем — алаңдайды,Алдану үшін аралайды алаң-жайды.
Алманы алып ектім,Өрікті теріп ектім.Алма еккенде барып ектім,Өрік еккенде келіп ектім.
Андыз жапырағынАң ба таптап, шығарған әлем-тапырығын?
Аңғал аңғармай ма,Аңғарса да аңдамай ма?
Аңдысын аңдамай ҚонайАлдамназға иланып,Аңырайып қалды оңай.