Кенжеғали Сағадиев атындағы Халықаралық Бизнес Университетінің

2-курс студенті Дулат Дінмұхамед

ҚАЗАҚСТАН АРМИЯСЫНЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Жоспар:

КІРІСПЕ

Басшылық:

Жоғарғы Бас Қолбасшысы: Қасым-Жомарт Тоқаев

Қорғаныс министрі: Руслан Жақсылықов

Штаб бастықтары комитетінің төрағасы: Марат Құсайынов

ӘСКЕРИ КҮШТЕР

ҚАРЖЫ

ҚАЗАҚСТАН АРМИЯСЫНЫҢ ТАРИХЫ

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін құру - 1992 жылғы 7 мамырда ел Президенті — ҚарулыКүштердің Жоғарғы Бас Қолбасшысы Н.Ә.Назарбаев"Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін құрутуралы“ Жарлыққа қол қойған күн Қазақстан армиясытарихының анықтамалық нүктесі болып саналады. Қазақстандық Қарулы Күштердің құрамына негізінен40-шы жалпы әскери армияның әскерлері, сондай-ақҚазақстан аумағында орналасқан әскери-әуе күштері(ВВС күштері) мен әуе шабуылына қарсы қорғаныс(ПВО қорғанысы), ТМД Біріккен Қарулы күштерініңбірлестіктері мен құрамалары, мекемелері мен ұйымдары кірді. Қарулы Күштерді құрумен қатар ел басшылығы мемлекеттің әскери қауіпсіздігінқамтамасыз ету үшін саяси-дипломатиялық сипаттағышараларды жүзеге асырды. Дәл сол кезде мемлекеттікшекараның периметрі бойынша қауіпсіздік белдеуінқұру негіздері, аймақтық Ұжымдық қауіпсіздікжүйесінің негізгі элементтері, ядролық қауіпті азайтунегізделді. Қазақстан КСРО-дан мұраға қалғанядролық арсеналға құқығынан өз еркімен бас тартып, ядролық қаруды таратпау туралы шартқа қосылды. Армия-егеменді мемлекеттің міндетті атрибуты. Ел Конституциясы "Қазақстан Республикасын қорғау-оның әрбір азаматының қасиетті парызы және міндеті. Республика азаматтары заңда белгіленген тәртіппенжәне түрлерде әскери қызмет атқарады“. 

АРМИЯДАҒЫ ОҚИҒАЛАР

  Қазақстан армиясында әскери қызметшілердің өлімітуралы ақпарат ағыны артып келеді. Суицид, оқ-дәрілердің жарылуы, жазатайым оқиғалар туралыхабарланды. Қорғаныс министрлігінің мәліметінше, жыл басынан бері төрт әскери адам өз-өзіне қолжұмсады, жеті суицид әрекеті тіркелді, бір мерзімдіқызметкер "құрылысқа құлағаннан"кейін қайтысболды.

ҰЛТТЫҚ ҰЛАНДАҒЫ ӨЛІМ

 Ақтаудағы Ұлттық ұланның 3502 әскери бөлімініңарнайы комендатурасының қарауыл бастығы ағасержант Абылай Мерғалиев 30 Шілдеде топсадантабылды. Ол Басқұдық ауылындағы өз үйініңдәретханасына Асылды. 1 тамызда 32 жастағыМерғалиев Батыс Қазақстан облысының Казталовауданында жерленді.

 Әйелі мен кішкентай қызы асыраушысыз қалды. Абылай Сәуленің әйелі күйеуін ешкімге жамандықжасамаған, ысырапшыл адам ретінде сипаттайды. Олоны өмірмен қоштасуға не себеп болғанын түсінбейді.

 29 шілдеде қатардағы Н. Оразбайдың денесіСтепногорск қаласындағы 3517 әскери бөлімініңавтопаркінен табылды.

 Ұлттық Ұланның мәліметінше, 29 шілдеде күндізгіміндетін атқарған Оразбай кезекшіден дәретханағасұрады. Қатардағы жауынгер қоймада ілулі тұрғанкүйінде табылды. Ол Степногорск орталықауруханасына жеткізілді, бірақ оны құтқару мүмкінболмады. Жетісу облысы Панфилов ауданыныңтумасы өткен күзде әскерге шақырылды.

 Ұлттық ұлан тергеу құпиясына сілтеме жасай отырып, қызметкерлердің өлімі туралы қосымша ақпаратберуден бас тартты.

 10 тамызда Ұлттық ұланда тағы бір сарбаз қаза тапты. Алматы облысының 5574 әскери бөлімінде қызмететкен қатардағы жауынгер Алмас Шаримов дауылкезінде полигонда басынан жарақат алды. Мерзімдібасшы Қонаев қаласының ауруханасына жеткізілді, олқұтқарылмады. Қызметтік тексеру басталды.

ШЕКАРАШЫ КӨРШІ ЕЛДЕН ТАБЫЛДЫ. ӨЛІ…. .

 Ағымдағы жылдың 10 сәуірінде шекара әскерлеріндеқызмет еткен 19 жастағы қатардағы жауынгерҰлықбек Бердишов Қырғызстан аумағында өлі күйіндетабылды. Әскери бөлімнен ол наурыз айында жоғалыпкетті. Шекара қызметінің өкілдері ата-аналарынаұлының өз-өзіне қол жұмсағанын хабарлады. Сот-медициналық сараптаманың қорытындысында сарбазқайтыс болған кезде есірткіге мас болған, тіндердеэтил спирті табылған делінген. Тергеу әлі аяқталғанжоқ. Мерзімді басшының анасы Орынқұл Мерековасуицид нұсқасына сенбейді. Ол жоғалған ұлын іздеугеөзі қатысты.

 Сот-медициналық сараптамалар Қазақстан мен Қырғызстанда жасалды. Екеуінде де өліммеханикалық асфиксиядан — дененің ауырлығыныңәсерінен циклмен тұншығудан болғандығыкөрсетілген.

 Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметісарбаздың денесі табылғаннан кейінгі алғашқы ресмихабарламада: "алдын-ала диагноз: механикалықасфиксия, зорлық-зомбылық белгілері жоқ". Қызметбасқа ақпарат берген жоқ.

МАҢҒЫСТАУ ЖӘНЕ ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТАРЫНДАҒЫ ӨЛІМ.

 Сәуір айында Жамбыл облысында бірнеше күн бұрынқызметке кірген Әлібек Қалбай атты сарбаз біртүрліжағдайда қаза тапты. Алдымен ол "таңертеңгіқұрылыста есінен танып қалды" және қайтыс болдыдеп хабарланды. Кейінірек Қорғаныс министрлігі"әскери қызметшілер арасындағы қатынастардыңжарғылық ережелерін бұзу" бабы бойыншақылмыстық іс қозғағанын және күдіктіні ұстағанынмәлімдеді.

 Маусым айында Маңғыстау облысында Шекарақызметі бөлігінде 19 жастағы мерзімді басшыТешебаев жолға шықты. Шекара қызметі "отбасылықжәне тұрмыстық мәселелерге"байланысты суицид туралы мәлімдеді. Түркістан облысына сарбаздыңденесін әкелген әскерилер марқұмның туыстарынанкешірім сұрады.

 Тешебаевтың ата-анасы ұлының жиі ақша сұрағанынайтты. Жігіттің анасы оның

денесінде ұрып-соғудың іздерін көргенін айтады.

 Желіде Тешебаевтың "суицид туралы жазбасының" суреті пайда болды. Мәтінде сарбаз туыстарын оныңөліміне ешкімді кінәламауға шақырады жәнекедейліктен шаршағанын жазады. Марқұмныңтуыстары мұны өзі жазғанына сенбейді.

БАСҚА ОҚИҒАЛАР

 Әскерде әскери қызметшілердің ауыр жарақат алужағдайлары тіркелді. Маңғыстау облысындағы "Бекет ата" оқу полигонында көктемде снаряд жарылып, 99116 әскери бөлімінің сарбаздары Нұрлан Асқарұлымен Нұрсұлтан Сейілбекұлы жараланды. Асқарұлыауруханадан шығып, Алматыда амбулаториялықжағдайда емделуді жалғастыруда.

 Нұрланның анасы Ботагөз Абдулкаримова адвокат жалдап, өтініш жазды. Бірнеше өтініштен кейінқылмыстық іс қозғалды.

Қорғаныс министрлігі Азаттыққа бергентүсініктемесінде: "рота командиріне қатысты ауырзардаптарға әкеп соққан қызметке немқұрайлықарағаны үшін қылмыстық іс қозғалды. Ақтөбегарнизонының әскери соты тергеу нәтижелерібойынша тараптардың татуласуына байланыстықылмыстық істі тоқтатты. Бұл әскери қызметшіақталмайтын негіздер бойынша Қарулы күштерқатарынан босатылды".

ҚОРҒАНЫС МИНИСТРЛІГІНІҢ ШЕНЕУНІКТЕРІ НЕ ДЕЙДІ?

 Қорғаныс ведомствосы қарулы күштер қатарындағысуицидтерді жарғылық емес қатынастарменбайланыстыруға асықпайды.

 Маусым айында Қорғаныс министрі Руслан Жақсылықов қаңтардағы оқиғалардан кейін осы лауазымды атқарып, армиядағы өлім туралытүсініктеме берді.

"Біріншіден, біз жастардың өз-өзіне қол жұмсауыныңсебептерін түсінуіміз керек. Бұған тек армия ғанакінәлі емес. Ол армияға келгені және әскериқызметшілердің өмірі үшін жауапкершілік командиргежүктелетіні түсінікті, бірақ адам қазірдің өзіндежетіліп, азаматтық қоғамнан келді, бізге өзпроблемаларымен келді", — деді министр.

ҚОРЫТЫНДЫ

БҰЛ ЖАҒДАЙДА МЕНІҢ ПІКІРІМ

 Қатардағы 24 сағат БАҚЫЛАУДА. Бөлімдерде, батальондарда кезекші офицерлер бар. Сарбаздардыңөздері кінәлі дейді. Олай болмайды. Ұжымдағы сарбазбасқа планетада емес, өмір сүреді. Барабар ашықтергеу жүргізу, журналистерді тарту қажет.Сондай-ақ, командирлер бақылау жүргізуі керек, психологтарқұлағын ашық ұстауы керек. Мұны белгілі бір тест әдістерінің көмегімен болжауға болады. Шамасы, жеткіліксіз көңіл бөлінді, сондықтан бұл орын алады. Мұндай суицидке бейім адамдар қызметке кірмеуікерек. Психопатиялық тұрақтылығы бар адамдарболуы керек. Сондай-ақ, дауыл кезінде жарақат алу, снарядтарды жинау, мұндай жағдайларда өлімменаяқталатын жағдайлар қауіпсіздік ережелерінсақтамаумен байланысты. Жалпы, соңғы 30 жылдаармия бұл үшін қатты зардап шекті. Көрнекі мысал: оқ-дәрі қоймаларындағы жарылыстар. Мұндайжағдайлардың алдын алу үшін алдағы үш жылдаҚорғаныс министрлігінің бөлімдерінің техникалықжарақтандырылуын тексеру қажет. Менің ойымша, армиядағы өлімді тергеуді Қорғаныс министрлігі емес, жеке комиссия жүргізуі керек.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1) Қылмыстық құқық кодексі

2 )Әкімшілік құқық кодексі

3) https://tengrinews.kz/

4) Тасболатов А.Б., Аманжолов Қ.Ғ.Қазақстанның әскери тарихы. – Алматы: Рауан, 1998 ж.

5) Мұханбетқалиев Х.С. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері: Құрылу кезеңдері. // Әскери тарих журналы. - 2005. - No 11. - Б.7-12.

6) Бисенов Қ.А. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрылысы (1992-1997) // Әскери тарих журналы. - 2014. - No 5. - Б.44.