Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Қазақ тілі, 10 сынып, қосымша материал. 5 сабақ.

Қосымша ақпарат

Білгенге - маржан!

Жиренше шешеннің не айтқысы келгенін жұп болып түсіндіріңіздер:

«Әкесі өлген — асқар тауы құлағанмен бірдей,

Шешесі өлген — ағар бұлағы суалмағанмен бірдей,

Ағасы өлген — оң қанаты қайырылғанмен бірдей,

Інісі өлген — сол қанаты қайырылғанмен бірдей,

Апа-қарындасы өлген — өрісі тарылғанымен бірдей»

«Көзбен көрген — шын, құлақпен естіген — өтірік»

«Қадірлі болғысы келген кісіге үш серік керек: бақ, дәулет, ырыс»

Есіңе сақта!

Қазақтың шешендік сөздерін өзге жұрттың атақты адамдары, ғалымдары жоғары бағалады. Шешендік сөздер нұсқаларын академик В.В.Радлов (XIX ғ.) зерттеп жинаған болатын. Ол: «Қазақтар… мүдірмей, кідірмей, ерекше екпінмен сөйлейді. Ойын дәл, айқын ұғындырады. Ауыз екі сөйлеп отырғанның өзінде сөйлеген сөздер ұйқаспен, ырғақпен келетіндігі соншалық, бейне бір өлең екен деп таң қаласын», – деп көрсете отырып, әсіресе қазақ тілінің тазалығы мен табиғилығын дұрыс аңғарып, қазақтардың сөзге тапқырлығы мен шешендігі өзіне ерекше әсер еткенін жазған.