Темір және оның қосылыстары. Химия, 10 сынып, презентация.

Гемоглобин

Гемоглобин (грекше – haima, haimatos – қан және латынша globus -шар) – адамның, омыртқалы және кейбір омыртқасыз жануарлырдың қанының қызыл пигменті. Эритроцит оттегіні өкпеден бұлшықет тарамдарынан көмірқышқыл газын алып,өкпеге апарады. Жалпы гемоглобин 96%-ы нәруыз -глобиннен,4%-ы темір атомы бар гемнен тұрады

Темір

жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы- 7,87г/см 3 .

Балқу температурасы жоғары- 15390 С.

Алюминийден кейін жер қабатындағы ең кең таралған металл

Темірдің 769 С градусқа дейін

магниттік қасиеті сақталады

Темірдің табиғи минералдары:

Fe3O4 (магнитті темір немесе магнетит - 72% Fe)

Fe2O3 (қызыл теміртас немесе гематит - 70% Fe)

Fe2O3 • 3H2O (лимонит - 50% Fe)

FeS2 (пирит немесе күкірт колчеданы - 52% Fe)

FeSO4• 7H2O (темір купоросы)

Fe3O4 (магнитті темір немесе магнетит - 72% Fe)

Fe2O3 (қызыл теміртас немесе гематит - 70% Fe)

Fe2O3 • 3H2O (лимонит - 50% Fe)

FeS2 (пирит немесе күкірт колчеданы - 52% Fe)

FeSO4• 7H2O (темір купоросы)

Алынуы

Темірді оның оксидтерінен сутекпен, алюминиймен немесе көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздандырып алады: 

FeO + H 2 = Fe +H2 O

Fe2O3 + 2 AI = 2 Fe + Al 2 O3

Fe3 O4 + 4 CO = 3 Fe + 4 CO 2

Темір - тұрмыста

Темір, зергерлік және кәсіптік бұйым түрінде кең қолданылады.

Зергерлер темірге алтын, күміс, мыс тәрізді металдарды қосып, алуан түрлі асыл тастармен безендіріп сырға, сақина, білезік, жүзік, тұрмыстық: ер, жүген,үзеңгі, таралғы, құйысқар сияқты бұйымдар жасайды.

Таза темір электрмагниттік құралдардың тетіктерін даярлауға қолданылады, өйткені оларға тез магниттелетін және ол қасиет тез жойылатын қабілет қажет.

Трансформаторларда, электр моторларда көбіне темірдің құймалары: шойын мен болат пайдаланылады.

Темір - тұрмыста

Шойын

Көміртек темірге қаттылық және жақсы кұйылатын қасиет береді. Балқығанда көміртек темірде ериді, қатайғанда қатты ерітінді немесе химиялык косылыс түзеді. Шойынның сапасы көміртектің мөлшеріне қарай өзгереді.

Шойын

жақсы құйылатын қасиеті бар темірмен көміртектің (2% жоғарғы) қорытпасы;

темірдің көміртек (2%-дан астам, әдетте, 3—4,5%), қайсыбір мөлшерде марганец (1,5%-ке дейін), кремний (4,5%-ке дейін), күкірт (0,08%-тен аспайды), фосфор (1,8%- ке дейін), ал кейде басқа да элементтер қосылған қорытпасы.

Болат (араб. jїҒ– — фолад)

темірдің көміртекпен (2%-ке дейін) және басқа элементтермен қорытпасы. Ол деформалануға төзімді (созылмалық қасиеті бар). Болат — қара металлургия өндірісінің негізгі өнімі және қазіргі машина жасау өнеркәсібі мен құрылыста пайдаланылатын негізгі материал.

Темірдің химиялық қасиеттері

Концентрлі күкірт және азот қышқылдары темірді пассивтендіреді

Концентрлі күкірт қышқылымен тек қыздырғанда әрекеттеседі

Сұйытылған күкірт қышқылымен

Оттегімен реакциялары

Қыздырған кезде, оттегі атмосферасында темір жанады

Балқытылған темір арқылы оттегіні өткізгенде