Бөлім: «Әңгімелер»
Әңгіме, әдебиетте — оқиғаны қара сөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.
Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері оқиғаны баяндау тәсілі, композициялық, сюжеттік құрылысы, көркемдік жүйесі арқылы айқындалады. Әңгіменің көлемі шағын, кейіпкерлер саны аз, сюжет ұйытқысын құрайтын оқиғаның басталуы, шарықтау шегі мен шешімі болады. Онда адам, оның өмірі мен тағдыры, аса маңызды деген оқиға жинақы беріледі. Мұнда бір айтылған жайларға қайта оралуға, тәптіштеп баяндауға, ұзақ суреттеуге орын жоқ. Әңгіме жанры аз сурет арқылы көп жайды аңғарта білетін айрықша көркемдік шеберлікті талап етеді.
Әңгіме сәлдеде тұрса...
Қожанасыр басына сәлдесін орап, көшеде келе жатады. Біреу қарсы кездесіп:Тақсыр, мына хатты оқып беріңізші! - деп жалынады. Қожа:Хат білмеуші едім...
© Қожанасыр хикаялары
Бұл палау болады
Қожанасырдың үйіне қонақ келеді. Қожа оның алдына үлкен табақпен су әкеліп қояды.Қожа, мұның не? - дейді қонақ.Бұл - су. Күріш, сәбіз, ет салып..
© Қожанасыр хикаялары
Бір теңге кем
Кісі басына бір теңгеден алып,Қожа он жо- лаушыны өзеннен қайықпен өткізіп салмақ болады. Өзен ортасына келгенде бір жолаушы құлап, суға кетіп..
© Қожанасыр хикаялары
Өзім екен деп қалдым
Бір күні Қожанасырға бір кісі келеді. Қожа оны қуанып қарсы алады. Күні бойы қонақ етеді, екеуі әңгімелесіп отырады. Кетерде Қожа қонағынан:Осы..
© Қожанасыр хикаялары
Ұрылар
Бір күні түнде Қожаның үйіне ұры түседі. Ұры бірнеше кісі болып ат-арбамен келген екен. Ұрылар Қожаның үй жиһаздарын біртін- деп далаға шығарып..
© Қожанасыр хикаялары
Ақырзаман
Қожанасырдың жалғыз қойы бар екен. Бір қулар Қожаны алдап, сол қойды сойғызып жемек болады. Қожаға келіп:– Қожа, Алладан ертең ақырзаман болады..
© Қожанасыр хикаялары
Байдың құны
Бір бай «Ұйықтап» Қожанасырға кездесіп қалып, оны сынамақ болып: «Тұр, тұр, бір жерің мертікті ме?» - деп көтере бастапты.Қожанасыр: «Қозғама, мен..
© Қожанасыр хикаялары
Домаланған шапан
Қожанасырдың әйелі өте долы, ұрысқақ екен. Бір күні қатты ашуланыпты да, баспал- дақта тұрған Қожанасырды салып қалады. Қожекең құлап, тасырлатып..
© Қожанасыр хикаялары
Құдайдың өзінен сұра
Қожанасырмен аңға шыққан билердің бірі:– Мына құдайдың күні шыжып кетті-ау, не істейміз, Қожеке? - деп сұрайды. Қожекең мүдірмей:– Оны құдайдың..
© Қожанасыр хикаялары
Қыздың мақтауы
Қожанасыр бір күні базарда біреудің сиы- рын мақтап сатып тұрғанын көреді. Күндерде бір күн біреу Қожаның қызына құда түсуге ке- леді. Қожа базарда..
© Қожанасыр хикаялары
Құдайдан ақша сұрау
Қожанасыр бір күні үйінде отырып құдай- дан ақша тілейді:– Е, құдай, жүз сом ақша бер! - деп жалына- ды. - Бір сом кем болса, алмаймын!Мұны есітіп..
© Қожанасыр хикаялары
Тауықтар
Бір күні Қожа тауықтарын базарға апарып сатпақ болады. Жолда келе жатып, тауықтарға жаны ашып, оларды байлаудан босатады да, базарға қарай айдайды...
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасырдың шаш алғаны
Қожанасырдың үйіне бір күні көршісі келіп: «Қожеке, шашымды алып бере қойшы», - депті. Қожанасыр «құп» деп, шаш алатын ұстарасын ала сала, шашын..
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасырдың өліп-тірілуі
Қожанасыр есегін жегіп алып тоғайға келіп, отын жия бастапты. Бір жуан бәйтерекке біт- кен ылғи қу бұтақтарды көріп: «Тоғайды ара- лап қу ағаш..
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасырдың қарыз беріп, қарыз алуы
Қожанасырдың бір кісіде алашақ бес теңгесі бар екен. Екі жылға толғанда әлгі кісіден ала- шағын һәм алыпты да, қарызға бес теңге қосып алыпты. Бірақ..
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасыр мен жалқау
Қожекең бір жалқаудан: «Жағдайың қа- лай?» - деп сұрапты.Тапсам жеймін, таппасам қанағат етемін! - деп жауап беріпті.Қанағатың біздің қаланың..
© Қожанасыр хикаялары
Мен сараң адам емеспін
Қожекең бір күні аспаздан тамаққа тойып, ақшасын төлемей, кесесін қасығымен қойны- на тығып ала кетіпті. Ертеңіне жанынан өтіп бара жатқанда аспаз..
© Қожанасыр хикаялары
Ажардың күші аспен ғой!
Қожекең әйелімен сөйлесіп отырып.Қатын, қарным ашты, асың бар ма? - депті.Менің бетіме қарап отырып қалай қарның ашады? - дейді сұлу әйелі.Бұл сөзің..
© Қожанасыр хикаялары
Ағамның көңілін аулап...
Қожанасыр бір күні сабаққа келмей қалады. Ертеңіне оқытушысы Қожекеңді сұраққа ала- ды.Кеше мектепке неге келмедің?Іс болып қалды.Қандай іс?Ағам..
© Қожанасыр хикаялары
Бетпе-бет келген өзінен көрсін
Қожанасырды көшеде келе жатқанда бір ит қауып алады. Қожекең қолындағы балтамен басына салып қалса, ит өліп қалады.Иттің иесі жанжалдасып, Қожаны..
© Қожанасыр хикаялары
Қожанасыр мен оқытушы
Қожанасыр мектепте оқып жүрген кезінде оқытушысы:– Қожанасыр, тәулік неше сағат? - деп сұрап- ты.– Бүгін тәулік жиырма бес сағат болса керек,- депті..
© Қожанасыр хикаялары
Тамақтан өлсе
Балаңыз тойда тамақты көп жеп, күпті бо- лып өліпті, - депті біреу Қожаға.Егер менің балам бола тұрып, тамақтан өлсе, жаназасына бармаспын..
© Қожанасыр хикаялары
Көлмін деп көпіре бересің
Қожанасыр шөлдеп келе жатып бір көлге кездеседі. Еңкейіп ұрттап көрсе, суы удай ащы екен. Қожекең ашуланып: Құдай атқан, көлмін деп құр көпіре..
© Қожанасыр хикаялары
Бір пұт мақта ауыр ма, темір ауыр ма?
Қожанасыр бір күні шәкіртінен:Бір пұт мақта ауыр ма, немесе темір ауыр ма? - деп сұрапты. Шәкірті ұстазының мұндай сұрауына ойланып:Әрине, екеуінің..
© Қожанасыр хикаялары
Қазір досымның есебі жоқ
Қожекең қазы болып тұрған кезде:Қожеке, сіздің қанша досыңыз бар? - деп сұрайды біреу.Қазылықтан түскен соң айтпасам, қазір до- сымның есебі жоқ, ..
© Қожанасыр хикаялары