Бөлім: «Әңгімелер»
Әңгіме, әдебиетте — оқиғаны қара сөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма жанры.
Әңгіменің жанрлық ерекшеліктері оқиғаны баяндау тәсілі, композициялық, сюжеттік құрылысы, көркемдік жүйесі арқылы айқындалады. Әңгіменің көлемі шағын, кейіпкерлер саны аз, сюжет ұйытқысын құрайтын оқиғаның басталуы, шарықтау шегі мен шешімі болады. Онда адам, оның өмірі мен тағдыры, аса маңызды деген оқиға жинақы беріледі. Мұнда бір айтылған жайларға қайта оралуға, тәптіштеп баяндауға, ұзақ суреттеуге орын жоқ. Әңгіме жанры аз сурет арқылы көп жайды аңғарта білетін айрықша көркемдік шеберлікті талап етеді.
Бөліп киейік
Базарда қауын алуға барған жолаушы ақ- шасы жетпей қалып, басындағы су жаңа қал- пағын Қожанасырға сатады.Сатып алған қауынды Қожанасыр екеуі бөліп..
© Қожанасыр хикаялары
Теңізге жаяу бар
Ертеде бір ауру адам Қожанасырға келіп:Өзімді екі емшіге көрсетіп едім, екеуі екі түрлі насихат берді: «Бірі теңізге бар дейді, екіншісі жаяу жүр..
© Қожанасыр хикаялары
Жаннат кең бе, тозақ кең бе?
Хан бір күні Қожанасырдан:– Айтыңызшы, жаннат кең бе, тозақ кең бе?- деп сұрайды.– Жаннат кең, - деп жауап берді Қожа.– Оны қайдан білдіңіз?–..
© Қожанасыр хикаялары
Қарғаның жасы
Қожанасыр бір аңшыдан қарға сатып алады.Жора- жолдастары онан:– Неге алдың? Қарғаның қажеті не? - деп сұрайды. Қожа:– Халық қарға мың жыл жасайды..
© Қожанасыр хикаялары
Қай күні келейін?
Біреу Қожанасырға көйлегін боятуға әкеп береді де:– Осыны өмірде жоқ түске бояп беріңіз, - дейді.– Онда сен дүйсенбі, бейсенбі, сәрсенбі, жұма..
© Қожанасыр хикаялары
Шықпаған жан
Ақсақ Темір айнаға қарап, өзінің жүдегенін көріп, қатты ренжіпті:Қарашы, тіпті жүдеп кетіппін, - дейді. Қасында отырған Қожанасыр:Тақсыр, айнаға бір..
© Қожанасыр хикаялары
Есек жүгі
Ақсақ Темір, оның уәзірі, Қожанасыр үшеуі аңға шығады. Шаршаған кезде Темір шекпенін шешіп, Қожаға береді. Кейін оның уәзірі де со- лай етеді. Темір..
© Қожанасыр хикаялары
Жанжал неден шығады?
Бір күні хан мен Қожа әңгімелесіп отырған- да хан:– Мен осы жұртқа қайран болам. Қашан көр- сең бірімен- бірі ұрысып, жанжалдасып, төбе- лесіп..
© Қожанасыр хикаялары
Құдайдан хабар болмады
Қожанасырдың жесір апасына Сопы қырын- дапты. Қожанасыр сопының үстінен имамға арыз берсе:– Сопыға құдайдың өзі көрсетеді... асықпа, - депті..
© Қожанасыр хикаялары
Білгілерің келсе...
Үйдің төбесінен құлап, тұра алмай жатқан Қожанасырдан көршілері:– Қалің қалай? - деп көңіл сұраса Қожана- сыр:– Менің халімді білгілерің келсе..
© Қожанасыр хикаялары
Қожа мен айна
Қожанасыр бір күні жолда келе жатып, бір айна тауып алады. Айнаны қолына алып қа- рап, ішінен өзін көреді де оған:Бұл айна сіздікі екен ғой, - деп..
© Қожанасыр хикаялары
Екінің бірі
Босанар мезгіл жақындаған бір келіншек:«Қожанасыр бал ашады екен», - деген сыбысты естіп:Қайнаға, мен не туамын? - деп сұрайды. Келінінің мына..
© Қожанасыр хикаялары
Жұлдыз нешеу?
Қожеке, айтыңызшы, аспанда жұлдыз не- шеу? - деп сұрайды біреу.Менің есегімнің жалының қылы қанша болса, аспанда жұлдыз сонша. Сенбесең санап көр, ..
© Қожанасыр хикаялары
Жердің кіндігі қайда?
– Қожеке, сіз айтыңызшы, жердің кіндігі қайда? - деп сұрайды біреу Қожанасырдан.– Жердің кіндігі менің есегімнің мінер жақтағы алдыңғы аяғының..
© Қожанасыр хикаялары
Қиямет-қайым
Бір молда Қожанасырдан:Қожеке, қиямет-қайым қашан болады? - деп сұрайды. Оған Қожа:Сен қай күні өлсең, сол күні қиямет-қайым болады, - деп жауап..
© Қожанасыр хикаялары
Шаштараз
Қожанасыр шаштаразға барып шашын алғы- зады. Шаштараз олақ екен, басының әр жерін қанатып, оғаң мақта жапсыра беріпті.Қожа шашын түгел..
© Қожанасыр хикаялары
Байдың сұрауы
Бір бай Қожанасырдан:Мен саған жүз сом берсем, сен маған не ай- тар едің? - деп сұрайды. Қожа:Берсең саған жақсы: «Қожада аласым бар деп өмір бойы..
© Қожанасыр хикаялары
Теңіз суы
Біреу Қожанасырдан:Теңіздің суы неге ащы? - деп сұрапты. Сон- да Қожа:Теңіздегі балықтар сасып кетпесін деп, теңіз суын әдейі тұздап қойған, - деп..
© Қожанасыр хикаялары
Білгендерің білмегендеріңе үйретіңдер
Бір күні Қожанасыр халықты жинап алады.Өзі мінбеге шығып:– Жараңдар, менің не айтқалы тұрғанымды білесіздер ме? - деп сұрайды. – Жоқ білмейміз, ..
© Қожанасыр хикаялары
Бесін намазы
Қожанасыр бұрын намаз оқымайды екен. Ханнан жарлық болған соң, лажсыз оқымақ болып дәрет алып жатқанда, ханның шабар- мандары келіп:Қожа, бесін..
© Қожанасыр хикаялары
Мергендік
Қожа ханға: «Мен асқан мергенмін», - деп мақтанады екен. Күндерде бір күн хан Қожа- ны, уәзірлерін ертіп аңға шығады. Бір мезгіл- де аңшыларға бір..
© Қожанасыр хикаялары
Жарты жөтел
Хан Қожанасырды сөзден жеңбек болып, та- лай қулық жасайды, ұта алмайды. Ақырын- да, ол: «Қожаны сөзден жеңетін бір амал та- быңдар», - деп..
© Қожанасыр хикаялары
Жүз көрісіп жүрейік
Қожанасыр шәкірттерімен мешітке баратын болады. Өзі есекке мінеді, шәкірттері жаяу соңынан ереді. Біраз жүрген соң Қожа оны ыңғайсыз көреді...
© Қожанасыр хикаялары
Өсиет
Қожанасыр ауырып жатып, көңіл сұрай кел- ген дос- тарына:Өлген соң мені алып барып ескі молаға қой- ыңдар,– деп өсиет етеді. Бір досы:Ол қалай? ..
© Қожанасыр хикаялары
Дауасы жеңіл
Біреу келіп, Қожаға өзінің бірдеңеге налып жүргенін баяндайды:Осыдан жүрегім нақ тышқан кеміріп жатқан тәрізді болып жүр. Не дауа істерімді..
© Қожанасыр хикаялары