Жылдар талай сыйларын берген баптап,
Менде ұмытпай келемін мәңгі сақтап.
Күрес, табыс қаптаған қырық үш жылда

Мыңдар жылдың үстінен кеттім аттап.
Биыл да болды сансыз табыс мықты.
Космостық корабльдер көкке шықты....

Тәңірің сенің табынған
Бақыт пенен көк көйлек.
Жыртылар кезі кездессе.

Кетуің оңай өгей деп.
Ой салмаған бұл жолға
Аптығып жейтін нан салған.....

Бұл жеңісте барлық совет елі бар,
Бұл цифрда көп мыңдардың тері бар.
Орыс-қазақ, украин, болгар да,

Түн ұйқысын бөлді күзгі таңдарда.
Қызу істе бәрі дос боп табысты....

Қазақ едім, надан едім, тар едім,
Тендікке де, бостандыққа зар едім.
Компартия қанат бердің, әл бердің,
Тек кеуде де шыбыны бар жан едім.
Қырық жылымда талай астым қырқадан,
Өмір кештім көк дауылдай бұрқаған,
Күрестер мен жеңістерден өткіздің
Естіді әлем дауысымды ән шырқаған.
Завод қаптап, колхоз, совхоз гүлденді,
Қырық жыл бойы қазақ елі түрленді,
Даңқы кетті көтеріліп аспанға
Тап-тамаша бүкіл дүние білді енді.....

(Мұса Жәлел жайында)

Зар болып кең дүниемен тілдесуге,
Отырды ол соңғы түнек түрмесінде.
Біледі көп ұзамай үні өшерін,
Біледі табылмасын мүрдесі де.
Қу сүйек уыз тәні боршаланған,
Әлі жоқ қимылдауға шаршағаннан.
Дейді ол — тәнім тұтқын болғанымен,
Дұспан жоқ рухымды қоршап алған.
«Ұлы Отан, арқа тұттым ұраныңды,
Қолтықта арпалысқан ұланыңды!
Самалын туған жердің құй қаныма.
Тосайын ән-күйіңе құлағымды».
Сүйгендей оң көзінен ғашық жаны,
Шалқыды шабыттанған ақын жаны.....

Қызғалдақ күнге қарады
Жымың етті,
Құдіретті
Күн күлді,
Кім білді,
Бұл сырды!
Қызғалдақ жерде,
Күн көкте.
Жайды алақан
Не сұрады?
Неге сонша жалынды?
Дүние мәз,
Па, шіркін, жаз.
Күн жігіттей
Көзбен атты
Қызғалдақты.....

Есімде, менің есімде,
Жаздың сұлу кешінде,
Маңайымда жел ғана,
Құшағымда сен ғана...

Есімде менің бүгіндей,
Даланын қызыл гүліңдей,
Алған демің білінбей,
Қарай бердің күлімдей.....

I
Табыс, байлық жолымен келді майға
Отаным
Күн бе, ай ма,
СССР кетті зырлап.
Жер серігі, баллистік ракета, әлем көрді,
Мен оны жатпа жырлап,
Саналмайды атомдық бомбалардың
Жаңа түрі,
Тоқтаттым,
Бұзылмасын: мектеп үй,
Қырылмасын соғыстан
Адам ұлы,
Біздегі ұра
Бастағанмын
Компартия.
— Кәне сен,....

Өткен жазда. қыз шахтермен танысты,
Сүйді қатты, шығарып сап, қыз қалды,
Сүйген жарын барлық жұрттан қызғанды,
Қимаса да кете алмады, ермеді.
Ақыл жеңді, жүрекке ерік бермеді.
Поезд кетті...
Арттан ұзақ қарады,
Алқынғандай тым жиі дем алады. ,
Қалшы, қал деп шақырғысы келеді,
Жаны өртте, жаспенен су себеді.
Жүрегімен доңғалақтар дүрсілі,
Бірге қақты, бір жүрісі, бір сыры.....

Лениншіл комсомол!
Қатарында болдым мен де жалынды,
Бесжылдықтар белестерін бірге астым,
Құрдым завод, бөгестім зор ағынды,
Бар майданда бірге аттадым, бір бастым,
Сенен алдым үлгілерін еңбектің
Бөгеттерді қиратуды күреспен
Үйреттің сен, қиыр шетке мен кеттім,
Шахтада ауыр, жүрдім иін тірескен.
Қаздым жерді, кен қыртысын копардым,
Екпінді боп топтың алдын бермедім,
Арман еттім көркеюін Отанның,
Құлашымды шығандарға сермедім.....

Мен қазақпын!
Ескі қазақ емеспін.
Кремльде талай еркін кеңестім,
Өнерлім, аштым ғылым сырларын
Еркін өстім, Отанымда тең өстім.
Европадан оздым, ұшқыр заманым,
Өлшеу бермес менің басқан қадамым,
Жеңістермен кеттім тағы ілгері
Партия алда! Қасында орыс ананың.
Колға тұрды Ульба, асау Сырлар да,
Завод, қала қаптады шет, қырларда,
Данқым асты дүниені жаңғырттым,
Ленин туы астында өткен жылдарда.....

Дауыл еді, майданда едім қарысқан,
Жау қолының жағасына жабысқан,
Қырғын еді күндіз-түні шабысқан,
Минут сайын жан беріп, жан алысқан,
Бермеймін деп Отанымды, жерімді,
Қанды ұрыста сақтадым мен елімді.
Жүз мыңдаған ерлер сапта айқасты,
Жүрегінде ту ғып ұстап Ленинді.
Мыңдар өлді...мыңдар басты қатарды,
Болат жанды, қайтпас батыр атанды.
Кеудесімен жапты талай қыршындар
Пулеметтер құрып қойған апанды.
Тіл қатты ол,....

Мақтанымыз теңейтін тауға, Сырға,
Қанша айтсам да бар тұлғаң сыймас жырға,
Тудыңыз Қазақстан жеріндей кең,
Күнде көріп жүзіңді қуанам мен.
Қосшы емеспін, ініңмін сүйер үнсіз,
Махаббатты сақтаймын іште, тілсіз,
Сіз бақшасыз мәуелі, орман, сулы,
Біздер гүлміз — сән болмас бақша гүлсіз,
Мың жаса! Жұбайыңмен, жас балаңмен,
Гүлдей бер бірге сұлу астанаммен.
Жемісті бол, бақытты бұдан да асқан
Тілек сол: аға, іні, қарындастан.....

Құрыштай нық,
Кеуделі тік,
Ту ұстап
Жұмысшы тұр:
Сап-сап адам легінде.
Қаптаған гүл
Миллиондар бір.
Бір штаб:
Отанымда, біздің
Совет елінде,
Жұмысшы тұр
Тудай нұрлы,
Көтеріп жыр,
Кеудесі кең алып жас,
Тұр жарқылдап,
Үн саңқылдап:....

Тоғайда шың, тау да шың
Жаңғырады күндіз, түн...
Тоқтамайды, тынбайды,
Тек сол әнмен жырлайды.

— Жаңғырады неге шын?
Басылмайды неге ың-жың?
— Адам келді, жол салды,
Биік шыңға қол салды.....

Ышқына бір соқты боран қуырып,
Әлек салды жер өкпесін суырып.
Діріл қақты, қалшылдады дүние
Қыл тұзақта тұра қалды буынып...
Қысылды ауыл, жан қалмады саспаған,
Қорықты күннен қабағын бір ашпаған.
Толған үрей кернеп кетті өмірді
Сұп-суық бон тұрды жылы баспанаң.
Сонда тудым... Ызыңдап жел ойнады,
Мен туды доп ашуын күн қоймады.
Тарсылдатты терезе мен есікті,
Солай күлді, солай тойын тойлады...
Боран айдап, жел сабалап, қар басты,
Өмір, өлім арпалысты, арбасты.
Шырылдаған жұтам деді мені де.
Қанды тырнақ жас денеме жармасты.
Ленин деді, ерді қазақ даласы.....

Қиясына шығып Кемер тауының,
Аққу әнін тыңдадың ба, бауырым?
Тыңдадың ба, күй сазына қандың ба!
Аққу болып өзің де әнге салдың ба!

Қос қанатын көкте баппен сабалап
Көлге қонбай ұшты ма аққу жағалап?
Сонда аспаннан төгілді ме сұлу ән,
Сонда саған жыр келді ме аққудан?....

Кешіктің сен,
Келмедің сен, зарықтым.
Шыдар деген үмітіңді жаңа ұқтым.
Күт демедің,
Мезгілінде таппадың!
Төрде тұрды,
Орныңды көп сақтадым...
Енді келіп өз қолыңды ұсындың,
Өкініш жоқ...
Жан сырыңа түсіндім.
Кешір мені!
Жұбайым бар қасымда,
Саған жер жоқ біздің оттың басында.
Сен кетерсің,
Маған теріс қарарсың!
Жүзі суық жат адамға санарсың.
Қалар менің дастаным боп жазбаған
Екі жалын бір жүректе маздаған.....

Қырдан төмен ойнақшып,
Ағып жатты бір бұлақ.
Ағып жатты бір бұлақ,
Күле, жырлап, сылдырап.
Сыңқылдайды, күледі,
Тағаты жоқ, сабырсыз.
Тағаты жоқ, сабырсыз,
Тіл қатады дамылсыз...
Жарысады өзді-өзі,
Жүгіреді зымырап.
Жүгіреді жамырап,
Ағын суға шығып ап...
Басылғандай желігі,
Кейде тына қалады,
Кейде тына қалады,
Үнсіз... ойға салады.....

Балалық шағым, жас шағым,
Тасыдым асық етектеп.
Шаңдатып жердің топырағын,
Жүгірдім кімдер жетеді деп...
Орманның жасыл жапырағын
Аялап талай тарадым,
Мөп-мөлдір бұлтсыз түндерде
Жұлдызды қанша санадым..
Күлімдеген көп жұлдыз
Бір мен үшін туғандай
Сол жұлдыздан бір жас қыз
Маған қарап тұрғандай.
Ол да жетім — зарлаған.
Мұңы бардай сөзінде......

(Хамар Құрбановадан)

Бармақ болып, достым Жанар, еліңе
Тағат қылмай, саған сауқат іздедім,
Оттай ыстық ақ жүзіңді көруге
Минут сайын шыдамадым, төзбедім.
Жанар үшін деп едім мен, анталап
Көктем гүлі алдыма кеп жиылды,
Қиялыма қанат бітті сол сағат,
Қуанышым дастан болып құйылды.
Сәнді сұлу ерке көктем гүлдерін
Жиды тегіс, саған букет таңдадым.
Піскен анар, тәтті беһдин1 түрлерін
Жанарға деп, Жанарға деп арнадым......

Туған елім,
Өз Отаным, астанам,
Талай биік жеңістерге бастаған,
Қазақстан рапорт етті, қабыл ал,
Рапортында миллиондаған астық бар,
Қазақ жері қырман толы қайысқан.
Сол астықты көтере алмай майысқан,
Бір миллиард Отанға арнап жөнелтті,
Байыды елі, шаруаларын кенелтті.
Туған елім!
Компартиям, астанам!
Сенсің мені жеңістерге бастаған.
Сенсін маған достық берген, қол берген,
Қазақ елі құлпырсын деп жол берген......

Жас едің сен!
Өстің күнге таласып,
Гүл боп тұрдың,
Шоқтарыңды жаңа ашып,

Күлсең - дағы, қабағыңды жапсаң да,
Тұрушы еді саған бәрі жарасып.
Нәзік, таза мінездерің, ойларын.
Қарап, тыңдап 'қанбадым да, тоймадым........

Таңқы мұрын - қара қыз!
Кердең - кердең басасың,
Кес-кестейсің көшені,
Қандай қырдан асасың?!
Таңқы мұрын қара қыз!
Сөз сөйледің тақылдап,
Таң-тамаша қаламыз,
Тілдесейік жақындап,
Таңқы мұрын қара қыз!
Қалғаның не жаратпай!
Түнді аударып қайтып ең,
Қайда жорттың таң атпай!
Танкы мұрын қара қыз!
Бұйралапсың шашыңды,
Сүрмелепсің қасыңды,
«Аяқ» десем, «бас» дейсің,
«Таяқ» десем, «тас» дейсің........

Колхозды ауыл бұлтсыз таза күн батқан
Мезгіл еді ұйқысына ел жатқан.
Келі жатты жігіт пен қыз қыдырып,
Қалған білем оңашалау кідіріп...
Ауыл сыртын бұлар кезіп келеді,
Қыз тыңдайды, жігіт сөйлеп береді...
Күліседі, әзілменен қағады,
Екеуіне не айтса да жағады...
Бұлар міне бір бақшаға бұрылды,
Әне отырды, тағы неге кідірді?...
Сезім жеңді, отты қ ұшақ ашылды,
Ыстық беттер бір-біріне басылды........

Жігітке бір күн айтты қыз,
Жұмбағым бар тапшы деп,
Жігіт айтты: «сөзіңіз —
Жұмбақсыз да жақсы»— деп,
— Жоқ, ойынды қойыңыз!
Жұмбағымды шешесіз!
Шын сөзіңді неге сіз
Бұлай қалжың етесіз!—
Жігіт күлді қарқылдап,
Серігінің сөзіме.
Шаңқай түсте жарқылдап,
Кетті ол Мұның көзіне...
Білем сенің ойыңды...
Еске салдың несіне!
Өткізерміз тойынды,
Октябрьдің кешіне......

Қайда естідім, сенің нәзік үніңді?
Бар денемді билеп алып барады.
Қайда көрдім, сенің бауырым, жүзіңді?
Бір ыстық от жүрегімде жанады...
Бұл от кептен көкірегімде лапылдап
Жанып тұрған махаббатым, қарағым,
Қыздырды оны сенің даусың саңқылдап,
Дәл шағырмақ ыстығыңдай даланың.
Қайда көрдім, қайда естідім үніңді?
Туысқаным, өзің айтшы қинамай!
Бар келбетің көз алдымда бүгінгі...
Тоқтамаймын сені білмей, жырламай...
Кім еді деп, сұрамадың атымды
Отандасым деген жалғыз сезіммен,
Бек таныдым... қоштасқаның ақырғы—
Міне есіме түсті сенің сөзіңнен........

Кел, бауырым!
Орыс ұлы өзімсін.
Ақыл, ойым, аузындағы сөзісің
Шаршағанда сүйенетін тірегім,
Әрқашан да жарық берер көзісің.
Кел, бауырым!
Той, мереке жасайын,
Саған ыстық құшағымды ашайын.
Тың жерлерді сенімен бір жыртайын,
Енбек әнін сенімен бір шырқайын.
Кел, бауырым!
Партия ұран тастады,
Тағы да зор игілікке бастады.
Сол ұранға жұмылайық бірлікпен.....

Көркем кеш Алматының қаласында,
(Нелер сұлу өмірдің бәрі осында)
Кездесті ойда жоқта бір екі дос,
Сапырылысқан халықтың арасында...

Керді де анадайдан, тоқтай қалып,
Қарсы ұмтылды, ел тобын киіп-жарып.
Бұлар неткен жандар деп кейбіреулер
Одырайып қарасты оқшау барып......

Күн еді қарлы аяз,
Борандап жел тұрды,
Ескі жыл қарт ата
Кетуге бел буды.
Сөйтті де салмақпен
Артына ол қарады,
Не тапты, не берді?
Бәрін де санады...
Көзіне жарқ етті:
Табыстар, жеңістер,
Тізілді қалалар,
Түрленді жемістер.
Біреуді күткендей,
Аттанбай кідірді......