Сыни тұрғыда ойлау қабілетін дамыту қазіргі білім беру жүйесінің басты мақсаттарының бірі

Сыни тұрғыда ойлау қабілетін дамыту қазіргі білім беру жүйесінің басты мақсаттарының бірі

Сыни тұрғыда ойлауды зерттеген маңызды зерттеушілердің бірі Джон Дьюи (John Dewey) болып табылады. Ол өзінің "How We Think" (1910) атты еңбегінде сыни тұрғыда ойлаудың негіздерін талдаған. Сонымен қатар, сыни тұрғыда ойлауды дамытумен айналысқан басқа да зерттеушілер арасында Роберт Эннис (Robert Ennis), Ричард Пол (Richard Paul) және Линда Элдер (Linda Elder) бар. Бұл ғалымдар сыни тұрғыда ойлау дағдыларын оқыту және бағалау бойынша маңызды еңбектер жазған.

 Сыни Тұрғыда Ойлау: Заманауи Қоғамдағы Қажетті Қабілет Сыни тұрғыда ойлау - қазіргі әлемде жеке тұлғаның және қоғамның дамуына қажетті маңызды қабілеттердің бірі. Ақпараттың молдығы және тез таралуы жағдайында, жалған жаңалықтар мен манипуляцияларға қарсы тұра білу үшін әрбір адам сыни тұрғыда ойлау дағдыларын меңгеруі қажетСыни тұрғыда ойлау дегеніміз не? Сыни тұрғыда ойлау – бұл ақпаратты объективті түрде талдау, оның шынайылығын анықтау және дәлелдерге сүйеніп дұрыс шешім қабылдау қабілеті. Бұл процесс бірнеше кезеңдерден тұрады: ақпаратты жинау, талдау, салыстыру және қорытынды шығару. Сыни тұрғыда ойлайтын адам әрқашан сұрақ қояды, күмәнданады және терең зерттейді. Сыни тұрғыда ойлаудың маңызы 1. **Ақпараттың шынайылығын анықтау**: Қазіргі заманда жалған ақпараттың таралуы үлкен мәселе болып отыр. Сыни тұрғыда ойлау арқылы адам әртүрлі дереккөздерден келген ақпаратты салыстырып, оның дұрыс-бұрысын ажыратады. 2. **Жеке шешімдер қабылдау**: Сыни тұрғыда ойлау адамның логикалық және аналитикалық қабілеттерін дамытады, бұл жеке және кәсіби өмірде маңызды шешімдер қабылдауда көмектеседі. Мысалы, мансап таңдауда немесе қаржылық инвестиция жасауда сыни тұрғыда ойлау арқылы дұрыс таңдау жасауға болады. 3. **Қоғамның дамуы**: Демократиялық қоғамда сыни тұрғыда ойлайтын азаматтар үкіметтің әрекеттерін сыни бағалап, қоғамдағы әділдік пен теңдікті қамтамасыз етеді. Олар әлеуметтік мәселелерді талқылауда және шешуде белсенді рөл атқарады. Сыни тұрғыда ойлауды қалай дамытуға болады? 1. **Білім беру жүйесі**: Мектептер мен университеттерде сыни тұрғыда ойлауды дамыту мақсатында арнайы бағдарламалар енгізілуі қажет. Бұл оқушылар мен студенттердің аналитикалық қабілеттерін дамытып, олардың болашақта табысты болуына негіз қалайды. 2. **Ақпаратты талдау**: Әрбір адам күнделікті өмірде алынған ақпаратты талдап, оның шынайылығын тексеруді әдетке айналдыруы керек. Бұл мақсатта әртүрлі дереккөздерден ақпаратты салыстыру және сарапшылардың пікірін тыңдау маңызды. 3. **Сұрақ қою және пікірталас жүргізу**: Сыни тұрғыда ойлауды дамыту үшін әрдайым сұрақ қойып, әртүрлі пікірлерді тыңдау қажет. Пікірталастарда өз ойыңды дәлелдермен қорғау және қарсы пікірлерді талдау сыни тұрғыда ойлау қабілетін жетілдіреді. #### Қорытынды Сыни тұрғыда ойлау – қазіргі заманғы ең қажетті қабілеттердің бірі. Ол жеке тұлғаның дамуына, дұрыс шешімдер қабылдауға және қоғамның өркендеуіне үлкен әсер етеді. Сыни тұрғыда ойлайтын адам ғана шынайы ақпаратты ажыратып, тиімді шешімдер қабылдап, қоғамның дамуына өз үлесін қоса алады. Сондықтан, сыни тұрғыда ойлау дағдыларын дамыту әрбір адам үшін маңызды және қажетті міндет болып табылады.

 Мектептерде сыни тұрғыда ойлауды дамыту әдістемелері. Сыни тұрғыда ойлау қабілетін дамыту қазіргі білім беру жүйесінің басты мақсаттарының бірі болып табылады. Бұл қабілет оқушыларға ақпаратты саралап, оны объективті түрде бағалауға, дұрыс шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Мектептерде сыни тұрғыда ойлауды дамыту үшін әртүрлі әдістемелер қолданылады. Осы мақалада біз осы әдістемелердің кейбірін қарастырамыз.

 1. Дебаттар мен пікірталастар Дебаттар мен пікірталастар сыни тұрғыда ойлауды дамытуда ең тиімді әдістемелердің бірі болып табылады. Оқушыларға белгілі бір тақырып бойынша өз пікірлерін дәлелдеп, қарсы жақтың дәлелдерін талдауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс оқушылардың логикалық және аналитикалық ойлау қабілеттерін дамытып, олардың сөйлеу және тыңдау дағдыларын жетілдіреді.

 2. Кейс-стади (case study) Кейс-стади әдістемесі нақты өмірден алынған оқиғалар мен жағдайларды талдауға негізделген. Оқушыларға белгілі бір мәселені шешу үшін нақты деректер мен мәліметтер беріледі, және олар осы мәліметтерді талдап, ең дұрыс шешімді табуға тырысады. Бұл әдіс оқушылардың зерттеу дағдыларын дамытуға және сыни тұрғыда ойлау қабілеттерін жетілдіруге көмектеседі.

 3. Сұрақ қою әдістемесі Сұрақ қою әдістемесі оқушылардың сыни тұрғыда ойлауын ынталандыру үшін өте маңызды. Мұғалімдер сабақ барысында оқушыларға әртүрлі деңгейдегі сұрақтар қояды: ақпараттық сұрақтар, түсіндіруші сұрақтар, бағалаушы сұрақтар және болжамдаушы сұрақтар. Бұл сұрақтар оқушыларды ойлануға, талдауға және өз пікірлерін негіздеуге үйретеді.

 4. Жобалық оқыту әдістемесі Жобалық оқыту әдістемесі оқушылардың белгілі бір жобаны орындау арқылы білім алуын қамтамасыз етеді. Оқушылар өз жобаларын жоспарлап, зерттеп, жүзеге асырады және нәтижелерін сыныптастарымен бөліседі. Бұл әдіс оқушылардың зерттеу, жоспарлау және ұйымдастыру дағдыларын дамытуға көмектеседі, сонымен қатар олардың сыни тұрғыда ойлау қабілеттерін жетілдіреді.

 5. SWOT талдау әдістемесі SWOT талдау әдістемесі оқушыларға белгілі бір жағдайды немесе мәселені талдауға мүмкіндік береді. SWOT аббревиатурасы ағылшын тіліндегі Strengths (күшті жақтар), Weaknesses (әлсіз жақтар), Opportunities (мүмкіндіктер) және Threats (қатерлер) сөздерінен тұрады. Бұл әдіс оқушыларды белгілі бір мәселені жан-жақты талдауға және оның шешімін табуға үйретеді.

 Буйрабекова Айдана Ерликовна

 Молдағалиева Гүлдана Байдрахманқызы