Радиоактивтілік 1-сабақ (Химия, 10 сынып, I тоқсан)

Пән: Химия
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Атом құрылысы
Сабақ тақырыбы: Радиоактивтілік 1-сабақ
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: 10.1.2.5 Изотоптардың радиоактивтілік табиғатын және қолданылуын түсіндіру;
10.1.2.6 Химиялық элемент атомдарының ядроларындағы протондық/нейтрондық қисыққа қатысты изотоп ядроларының тұрақтылығын анықтау.
10.1.2.7 Ядролық реакция теңдеулерін құру;
Сабақ мақсаттары: Радиоактивтілік ұғымын түсіндіру. Радиоактивтіліктің үш түрін анықтау және сипаттау.
Химиялық элемент атомдарының ядроларындағы протондық/нейтрондық қисығын моделдеу, изотоп ядроларының тұрақтылығын анықтау.
Ядролық реакция өнімдерін болжау, тұрмыста кездесетін радиация түрлерін сипаттау.

Ұйымдастыру сәті.
Ынтымақтастық атмосферасын құру.
Электр энергиясын қалай қолданамыз?
Ядролық энергия туралы көзқарасыңыз қандай?
Ядролық энергияны пайдалануда қорқыныш немесе күмәніңіз бар ма?
Оқушылар өз көзқарастарымен бөлісіп сабақтың тақырыбы мен мақсатын айқындайды.
Өткен тақырыпты қайталау
1. Атом дегеніміз не?
2. Атом моделін салыңыздар?
3. Атомды өзгертуге болады ма?
4. Егерде өзгертсек қандай құбылысты байқар едіңіздер?
Кері байланыс беріліп, оқушылар бір – бірін толықтырады.
Мен кіммін ойыны. Атом құрылысын және химиялық элементтер таңбасын мини тақташаларды пайдаланумен жылдам қайталау.
Радиация, сәулелену туралы түсінік беру.
Радиация шығарылған жылу мен жарыққа қатысты бола алады, бірақ әдетте термин иондалған сәулеленуге қатысты қолданылады. Егер атом немесе молекула электронды қосып немесе жоғалтып, зарядталған болса, онда ол ион деп аталады. Жеткілікті энергиясы бар радиация иондалған радиация деп аталады. Ол әр алуан түрге, не гамма сәулелену секілді жоғары энергетикалық электромагниттік толқындарға, не альфа мен бета сәулелену секілді бөлшектерге айнала алады. Иондалған радиация ыдырап кеткен тұрақсыз атомдардың ядросынан табиғи жолмен таралады.
Twig видео көрініс арқылы радиоактивтілік ұғымына түсінік беру
Сұрақтарды топ арасында талқылау
• Радиоактивтілік дегеніміз не?
• Қандай ғалымдар зерттеді?
• Ерлі – зайыпты Кюрилер еңбектерінің мәні неде?
• Қандай элементтер радиоактивті деп аталады? Мысал келтіріңдер.
Ядро үлкен болған сайын олардың тұрақтылығы азайып, олар ыдырау тенденциясына ие екендігін – атом ядросының өздігінен ыдырауы радиоактивтілік деп аталатындығын түсіндіру.
Оқушыларды радиоактивтілікті анықтау тәсілі ретіндеғ иондалған бөлшектерді санау үшін прибор - Гейгер есептеуішімен таныстыру
Альфа-, бета- и гамма- сәулеленудің қасиеттерін талқылау
Сәулеленудің үш негізгі түрі бар: альфа, бета және гамма.
Альфа бөлшектер екі нейтрон және екі протоннан тұрады. Альфа бөлшектер – салыстырмалы түрде үлкен, жай қозғалады және оң зарядталған. Олардың диапазоны мен өту тереңдігі қысқа. Тұрақсыз ядродан тарайтын альфа бөлшектерді қағаз парағы немесе ауаның бірнеше сантиметрі жұта алады.
Бета бөлшектер – тез қозғалатын электрондар. Олар нейтрон протонға ыдыраған кезде, тұрақсыз атом ядросынан таралады. Олар – кішкентай, тез қозғалады және теріс зарядталған. Бета бөлшектерді ауаның бірнеше сантиметрі немесе алюминийдің бірнеше миллиметрі жұта алады.
Гамма сәулелер – жоғары энергиялы электромагниттік сәулелену. Олардың өтімділігі жоғары, сондықтан гамма сәулелерден қорғану үшін қалың қоршау қажет.
Осы үш түрмен қатар, ядроның ыдырауы кезінде тарайтын басқа да сәулеленудің түрлері бар. Электрондардың антибөлшектері, позитрондар секілді жеке протондар мен нейтрондарға тарала алады. Протондар мен нейтрондардың жиынтығы шыққан альфа бөлшектерден ауыр болатын "топпен ыдырау" да жүруі мүмкін.
Видео көрсету.
Альфа, бета және гамма сәулелену не екенін сипаттап және әр үш сәулеленудің ядро ішінде не болатынын талдау. Талдау барысында атом нөмері және атомдық массамен қандай өзгеріс болатынын көрсету керек.......