Өлеңдер ✍️

... Сонау жылдары Қасым ханның бір баласы Елікей сұлтан
(Ермұхамбет Қасымов) Сыр бойында билік құрды. Бұл кезең хан
тұқымдарының басынан бағы қайтып тұрған кез-тін. ...
Әсіресе, Кенесарыға да соңғы тұяқ серпетін уақытында Сыр
бойы халқының көп көмегі тигені тарихи шындық. Соның
айғағындай, Кенесары Сыр бойына келіп қайтадан қол жинайды...
2. Кенесары
Сонау бір сонау күндерде,
Сыбызғы мұңды үндерге
үзірік болған үміттер
үзіле жаздап жүргенде,
Үкімі қатал Ақ патша
Үстемдік етті біздерге!
Жандаралдарға жан бітіп,
Жайсаңдарымды қаңғытып,
Хиуа, Қоқан хандығы
қойғанда тұяқ қарғытып,
Жағалай қонған Сыр суын
сарсылды халық қан жұтып.
Байтақ та, байтақ даламды
Байсалды, арлы бабамды,
Болашақ деген баламды
Ататын арлы күнімдей,
Ақ жаулықты анамды.
Арша да еті борша боп,
Бақытым түгел болса деп,
Сол үшін жанын аяспай,
Мезгілмен, күнмен санаспай,
Шыбын да жанын бөлмелеп,
Серттесер мәңгі ер керек!
От кешер қанды ер керек!
.... Ерлігі ердің қорек боп,
Ес жиып қалды ел ептеп,
Төренің ұлын зерек деп,
Кенені хан деп сайлады
Торғай мен Сырдың аймағы:
Қияға хабар салдырып,
Батырдан – батыр алдырып,
Қол жиып, қатар тұрысты,
Бастамақ болып бір істі.
Батырға батыр қосылды,
Аққан қан судай жосылды.
Ақ Патша болып әбігер,
Қоқанның демі тосылды.
Салтанат, сауық ханда жоқ,
Уақыт-ты ол кез тым қатал!
Санатта, сірә, санда жоқ
санаса күндер түн қатар.
Шығыстан шалқып шықпай күн
Шырайы келмей күн батар!
Өзекті жесе өрт – қайғы
өзендей тулап үн қатар:
“Елді де билер ұлықтар
жауыңа болса кіріптар,
Кеудеңе мәңгі мұң қатар!
Атасыз бидің ісінен,
Опасыз жаудың күшінен,
Шемен де, шемен шер қатар
Шерлі бір ердің ішіне.
Шемен де шемен шер қатса,
Шырқырап күйіп ел жатса,
Шіреніп тартар ақ жебе
Шегеніп оғын кімге атар?!
Кімді атар? Кімді атар?...»
.... Жасағы ханның кіл батыр:
Ағыбай еді бір батыр,
Наурызбай ханның інісі,
Ерлердің болған тынысы.
Бұқарбай, Сейіл Сырда тұр....
.... Қияда жатқан қырғызды
құрыққа тағы ілгізді.
Орынбар, Ырғыз, Торғайдың
даласындағы ел-қайғы:
жайсаң бір күнді көп күтті –
жегідей жанын жеп бітті....