География | Дүниежүзілік мұхит

Дүниежүзілік мұхиттың жалпы ауданы - 361 млн км,Мұхит суының басты қасиеті-температурасы мен тұздылығы.Терендеген сайын суының
температурасы төмендей түседі: 3000-4000 м,аралығында +2°-0°.
Дүниежүзілік мұхит суының құрамы: суда еритін тұздар, газдар, органикалык және ерімейтін т.б. заттар.1 литр мұхит суындағы тұздың мөлшері судың тұздылығы деп аталады. Ол промилле арқылы өлшенеді.
Мұхит суының орташа тұздылығы-35 0/о.Дүниежүзілік мұхиттағы ең жоғарғы тұздылық. Қызыл теңізде, 41"/ю.Мұхит суынын беткі температурасы полюстерге қарай төмендей түседі.Дүниежүзілік мұхит мұздықтары бір жылдық, көп жылдык, қалкыма (айсберг)
больш бөлінеді.
Мұхит пен материк арасындагы өзара байланыс - муссондар болып табылады.Мұхиттың белгілі бір бөліктерін ашып жатқан зор көлемді суды - су массалары деп атайды. Су массалары: экваторлық, тропиктік, қоңыржай, полярлық болып бөлінеді. Мұхит пен материк арасындағы жылу мен ылғал айналасында беткі ағыстар пайда болады.
Мұхиттык ағыстар: Солтүстік пассат ағысы, Гольфетрим,-Солтүстік Атлант ағысы, Канар суық ағысы. Бразилия ағысы, Батыс желдер ағысы, Бенгал ағысы.
Мұхиттағы тіршілік
Мұхиттағы тіршілік аймақтарына судың беткі қабаты мен оны құрайтын су массасы және мұхит түбі жатады. Мұхиттағы тіршілік географиялық ендікке байланысты таралады.
Табиғаты
Мұхиттық аралдардың көбі вулкандық және маржан аралдарына жатады. Жанартаулық аралдардың ең ірісі — Гавай аралдары.Жаңа Зеландия - геосинклинальдық арал.Жана Гвинея, Жаңа Каледония - материктік аралдар.Мұхиттық аралдарда ауа температурасы жыл бойы жоғары, ылғал бір қалыпты түседі. Тропиктерінде тайфундар соғады.Аралда жыртқыштар мен улы жыландар кездеспейді.Аралдар тобы - атоллдар, жанартаулық аралдар, материктік аралдар, маржан рифтері.
Өсімдіктері: саго, пандан, какос пальмасы, казуарина, эвкалипт, акация.
Жануарлары: кенгурулар түрлері, кускус, калталы борсық, ехидна, қазуар, какаду, кесірткелер, жұмсак кұстары, тасбақалар.
Халқы мен елдері
Мұхит аралдарын қоныстанған халықтар негізінен оңтүстік Шығыс Азиядан келгендер.
Халқы: байырғы тұрғындар мен аралас халықтар.
Жаңа Гвинея мен оған таяу аралдарда папуастар тұрады.Жаңа Зеландияда - маори халкы тұрады.
Тынық мұхит
Географиялық орны
Тынық мұхиты - дүние жүзіндегі ең үлкен, ең ежелгі мұхит. Негізі Батыс жарты шарда, экватордың екі жағында орналасқан.Ауданы - 178,6 млн. км!Батысынан шығыска қарай - 19 мың. км-ге жетеді.Солтүстіктен оңтүстікке дейін - 16 мын км.Суынын көлемі 710 млн км.Ен терең жері - Мариана шұңғымасы. (Тынық мұхитында 10 мыңнан астам Арал бар.
Мұхиттағы орташа терендік 4 мың метрге жуық.Орташа температурасы +19° С.
Зерттелуі.
1519-1522 ж.ж. Ф. Магеллан мен С. Элькано Тынық мұхитты ашты.
1648 ж. Семен Дежнев XVII г. А. Тасман мен Д. Кук ХІХг. "Витязь", "Челенджер" ғылыми зерттеу кемелері жинақтаған мәліметтер.
1943 ж. Жак Ив Кусто зерттеулері.
Жер бедері
Тынық мұхит тақтасында орналасқан мұхит табанында шұнғымалар, арал доғалары кездеседі: "Отты шенбер" - аралдар доғасы. Тынық мұхиттын шығысында Шығыс Тынық мұхит су асты жотасы орналасқан.Тынық мұхиттағы ен үлкен жанартаулар тобы - Гавай аралдары.
Климаты
Тынық мұхит полярлық белдеуден басқаларынын бәрін қамтиды. Мұхиттың солтүстігі оңтүстігінен жылырақ келеді. Орталық бөлігінде пассаттар, батыс бөлігінде мусссондар соғады. Мұхиттың батыс бөлігінде кейде тропиктік жойқын дауылдар — тайфундар (күшті жел) соғады. Су бетінің жылдық орташа температурасы: -1° - тан +29" С, тропиктік аудандарда +19° С. Экватор бойында жылдык жауын-шашын мөлшері 2000 мм.
Өсімдіктер мен жануарлар дүниесі
Мұхиттағы тіршілік дүниесінін басқалардан айырмашылығы - өте ежелгі және алып түрлері көп кездеседі: Балықтардың ежелгі түрлері, теңіз кірпілері, семсерқұйрык, теңіз мысығы, теңіз кұндызы, теңіз қабыланы, ірі жыртқыш балықтар, ұшкыш балықтар, акуланың түрлері, тридакна, кашалот т.б.
Аустралия жағалауындағы қайрандарда ірі маржандык рифтер кездеседі.
Өсімдіктерінен балдырлар мен теңіз орамжапырақтары және т. б. /
Атлант мухиты
Атлант мұхитының көп бөлігі батыс жартышарда орналасқан, Америка, Еуропа, Африка, Антарктида жағалауларымси шектеледі, солтүстіктен оңтүстікке қарай созылыңқы, солтүстік бөлікте кеңейеді, ал экваторлық ендікте тарылады. Ауданы бойынша тынық мұхиттан кейінгі екінші мұхит. Солтүстік жартышарда оның жағалау сызығы аралдар, бұғаздармен көп тілімденген. Материкке жақын мұхитта аралдар ішкі және шеткі теңіздер көп.
Орташа тереңдігі-З000м. Максимальды-9207м. (Пуэрто-Рико шұңғымасы). Бүкіл мұхиттың түбімен Орта-Атлант тау жотасы созылған, онын үстіңгі бөлігінде 30-дан 6 км-ге дейін маржан аңғарлары орналасқан. Екі жағында, қазаншұңқырлар жатыр. Пайдалы қазбалар: мұнай. газ, фосфориттер. қалайы, алмаз, темір марганецті концентрациялар және т.б.Мұхит жердің барлық климаттық белдеуінде орналасқан. Басым бөлігі 40!С және 42°С арасында, субтропикалық, тропикалық, субэкваторлық және мұхиттың оңтүстік бөлігінің экваторлық климатына тән.
Аса қатаң климат - мұхиттың онтүстік бөлігінде. Атмосфералық циркуляцияның әрекеті пассаттарды экеледі, коныржай ендікте - батыс желдері соғады. ....