Күй құдіреті. Музыка, 5 сынып, сабақ жоспары. 6 – сабақ.

Қазақ халқының музыкалық мұрасы.

6

5

Қатыспағандар саны:

Күй құдіреті

5.1.1.1 - музыканың түрін, стилі мен жанрын, музыкалық көркемдеуші құралдарды анықтау, тыңдалған шығарманы талдау.

Домбыра дыбысы арқылы тәсілдерді талдау;

Есту тәсілдері арқылы домбырада "төкпе"және "шертпе" дыбыстарын жаңғырту арқылы анықтау;

Audacity программасында жұмыс жасау;

Өзгелердің жұмысын бағалау.

Оқушы мақсатына жетті, егер:

Төкпе және шертпе стилін біледі;

Күйге толық түсіндірме береді;

Токпе және шертпе айырмашылығын анықтайды;

Менталді картаның құрылысын қолданады.

Интепретация құрады;

Audacity бағдарламасында күй интерпритациясын орындайды;

Күйде әр түрлі әсерлер қолданады.

Диолог хаттар үшін пайдаланылатын сөз тіркестерінің сериясы

айтыс, қыз бен жігіт айтысы;

-күй- төкпе, шертпе;

-стиль, жанр, лад, интонация, музыкалық көркемдеуші құралдар;

-импровизация, өңдеу, композиция;

-интерпретация;

-екпін, ырғақ;

-сүйемелдеу, ансамбль

Талқылауға арналған сұрақтар:

•Біз Біржан мен Сараның айтысын таңдадық, себебі ол….(айтыстың стильін, жанрын, орындаушылық әдісін) анықтауға көмектеседі.

•Біз халық әуенін компьютерлік бағдарламада импровизацияладық, ол бізге....( тілдік дағдыны) дамытуға көмектесті.

•Біз күй тарихын зерттедік, ол күйдің ....(шертпе, төкпе) әдістерін білуге көмектеседі.

Жалпыға бірдей еңбек қоғамы

Бұл бөлімде жаһандық әсері мен музыкалық оқиғаларды тыңдап қарастыру. Сынып оқушысы музыкаға шолу арқылы бағдарламаны қамтамасыз етеді және қоя отырып,пайдалана атқарады.

Аudacit компьютерлік бағдарлама.

Кіріктірілген пәнаралық байланысы информатикамен тарихпен, әдебиетпен байқалады..

Куйдің не екенін оқушылар алдын-ала біледі.

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған іс-әрекеті

Тарт күйіңді, домбыра!

Төгіл, төгіл тәтгі күй,

Тау суындай сылдыра,

Желпін, желпін жел соқтыр!

Тауда тұман тұрмасын,

Көкте бұлт ыдыра!

Сабақ басында оқушылардың назарын жинақтау:

Даулеткерей мен Курмангазы бейнеленген үлестірмелерді беру арқылы оқушыларды топтарға бөлу.

Курманғазы бейнеленген үлестірме бойынша домбырада ойнау арқылы«Төкпе»

түрін зерттейді

Дәулеткерей бейнеленген үлестірме бойынша домбырада ойнау арқылы «Шертпе»түрін зерттейді.

Тапсырма : Ментальдік карта құрастыру.

Төкпе және шертпе түрлерінің домбырада орындалуының әртүрлі тәсілдерін зерттеңіз. Төкпе және шерпе күйлерінің қандай ерекшеліктері бар деген сұраққа жауап беріңіз? Заманауи оранжировкада және де домбырада Құрманғазының «Адай » күйінін орындалуын тыңдаңыз? Мына сұраққа жауап беріңіз...қандай айырмашылығы, ұқсастығы бар?

Тапсырма хабарламаны табу.Мәтімен жұмыс.

Бағалау критерилері :

Қазақтың төкпе және шертпе стилін біледі;

Интепретация қоюға толық сипат береді;

төкпе и шертпе айырмашылықтарын анықтайды.

Домбрада қазақтың "төкпе" стилін ойнауда ақпаратты жұмыс жасау арқылы зерттейді.

Мәслелерін орындау:

«Төкпе» стиліне толық мағлұмат беріңіз;

«Төкпе»стиліндегі күйді орындаушы кім?

«Төкпе»стилінің ерекшелігі неде?

«Шертпе» стилі домбрада ойнауда зерттеледі ме

«Шертпе» стиліне толық мағлұмат беріңіз;

«Шертпе»стиліндегі күйді орындаған кім ?

«Шертпе»стилінің ерекшелігі неде?

Оқушыларға арналған ақпарат:

Күйші -сөзбе -сөз дегенді білдіреді"орындаушы күйлер" Күйді-домбырада ойнайтын қазақ халқының инсрументальдік пьеса. Күй- бұл көп жылғы халық шығармашылығы, табиғат көріністерін музыкалық нысанында көрсетеді Кейбір күйлер аттың шабысын, құстың ұшуын,жыланның жорғалаған т.б.беріледі. Оларды күйші орындайды, сондай-ақ жыршы мен ақында. Күй жергілікті стилі бар, дауыс ырғағында әуен түрлері, құралдары, орындаушылық техникасы көрсетіледі. Үздік үлгілерімен күйлер Батыс Қазақстан шығармашылығы аса көрнекті композиторлары-күйші Құрманғазы, Ахмедьярова және Дәулеткерей, Шығыс және Солтүстік Қазақстан — Тәттімбет және Ағашаяқ, Оңтүстік — Ықлас , Сүгір, Байсерке және т. Б. Қазіргі заманғы композиторлары-күйші Д. Нұрпейісова, М. Ержанов, Ж. Каламбаев, А. Шингожаев және т. б..Домбра мәдениетінде екі жетекшілік аспаптық дәстүр қалыптасқан:батыс-қазақстандық төкпе және шығыс қазақстан- шертпе.Шығыс қазақстандық шертпе –саусақпен жұмсақ әуенін келтіреді . Шертпе күй-мазмұнында майда психологиялық суреттемелер, терең адами сезімдер, әдемі әйел бейнелері баяндалады. Осы мектептің дәстүріне кең аумағына–айналған Алтайға дейін Ұлытау мен жағалаулары, Сырдария. Шертпе күйге келгенде шығармалар бірінші кезекте Сары Арқа тумаларының шығармалары болып саналады .Тәттімбет шертпе-күйді негізін қалаушы, және олардың арасында қайталанбас үлгілерімен, ең терең философиялық мазмұнды шығарма болып саналады. Шертпе күйді орындау кезіндегі әдісі басқа мектептермен дәстүрлі әдістері ерекшеленеді: асықпай талап етеді, тіпті айтуға болады,жоғары деңгейде жеткізіледі,әрбір ішектің қағысымен,өзіне тән білімі,толқындардың ерекше тербелісі ішектің басқанынан пайда болады Тек аталған талаптар сақталған кезде орындаушы аспаптың әуенімен жылы және құттықтау сөзін келтіруі мүмкін. Тәтімбеттің шертпе күй шығармалары өз алдына ереше дүние. Орындаудың қыр сырын меңгерген домбырашы шеберліктің шыңына жетеді. Тәттімбеттің күйлері көбінесе ішекті жеке тарту арқылы орындалады. Мысалы «Сарыжайлау», «Сылкылдак», «Кокейкести», «Косбасар» күйлерідомбыраны оң бұрау арқылы орындалады(квартовый строй),ал «Азамат Кожа», «Бес торе» домбыра ішегін теріс бұрау арқылы орындалады.(квинтовый строй). Егер де осы күйлерді орындау барысында әр-түрлі қағыспен ойнау әдісін қолданбаса күйдің мазмұнымен мәні толық ашылмайды. Төкпе -батыс қазақстанның домбра дәстүрінің күйі("төкпе"-үнемі ағып жатқан, асау толқын). Төкпе күйлерінің орындаушысы көрнекті композитор, көптеген домбыра пьесаларының авторы - Құрмангазы Сағырбайұлы.

Тапсырманы әр оқушы жеке өз дәптерлерінде орындайды.

Оқушыларға менталді картаны құрастыруға 12 м уақыт беріледі.

Ауызша хабарлауда,жазбаша орындаған тапсырмаларын,ауызша сұрақтарға жауап берді.

«Төкпе» терминіне толық мағлұмат беріңіз;

«Төкпе» стиліндегі күйді орындаған кім?

«Төкпе»стилінің ерекшелігі неде?

«Шертпе» стилі домбрада ойнауда зерттеледі ме

«Шертпе» терминіне толық мағлұмат беріңіз;

«Шертпе» стиліндегі күйді орындаған кім?

«Шертпе»стилінің ерекшелігі неде?

Өзара бағалау:

Өз жұмысын көршілес баламен алмасады.

Тыңдалым:

Кұрманғазының «Адай» және «Төкпе»стилі жазылады, содан кейін Тәттімбеттің күйі ойналады.

«Сылқылдақ» стилі «Шертпе»

Сыныпта мәселені талқылау:

1. «Төкпе» стиліндегі күйді кім орндағанын анықтаңыз?

2." Шертпе" стиліндегі күйді кім орндағанын анықтаңыз?

2 Тапсырма: Интерпретация

Компьтерлік бағдарлама арқылы төкпе және шертпе күйлеріне қысқа интерпретация жасау.

1.Тыңдай отырып ,таңдаңыз «Адай» және «Сылқылдақ» күйлерін.

2.Қарқын мен күйдік тоналды Audacity бағдарламаында өзгерту.

3.Өз интерпретацияңды сынып көзқарастарымен алмаса біл.

Тапсырма орындауда оқушыларға 5 мин. беріледі.

Өзара бағалау :

Топтардағы оқушыларға өз композицияларын сынып алдына шолу жасайды.

Критериалды бағалау:

Интепретация құрады.

Audacity бағдарламасында күй интерпретациясын орындайды..

Күйде әр түрлі әсерлер қолданады.

Рефлексия:Мен күй тарихын зерттедім, бұл....(шертпе, төкпе) күйдің орындалу әдісін меңгеруге көмектеседі.

Қорытынды нәтижелері: сабақтың мақсаты мен критериін талқылау.

Дыбысталу мақсаттары талқылау кезінде оқыту мақсаттары орындалды ма. Мұғалімнің оқушыларға критерийлері бойынша кері байланыс беріледі.

Бағалау – Сіз қалай жоспарлайсыз,оқушылардың материалды меңгеру деңгейін тексересіз?

Рефлексия

Сабақта бағалаудың әдіс-тәсілдерінің қолданылуы :

К = жалпы сыныппен жұмыс

Д = мұғалімнің түсіндірілімі

Г = топпен жұмыс

И = жеке жұмыс

Ф = қалыптастырушы бағалаудың көмегі

Сабақ басы

- «Миға шабуыл»

- Негізгібөлім

Талқылау

- Өзара түсіністік

Қорытынды

- Рефлексия

Әдіс-тәсілдерді сақтайтын денсаулық.

Жалпы баға

Сабақтың қандай екі аспектісі жақсы өтті? (ойланыңыз, білім беруде , солай оқытуда да)?

1:

2:

Сабақтың жақсы өтуіне қалай көмек берер едіңіз? (ойланыңыз, білім беруде , солай оқытуда да)?

1:

2:

Менің сабақта сынып туралы,жетістіктері туралы байқағаным /кейбір оқушыларға қиыншылық тудырғаны, келесі сабақта неге аса көңіл аудару керек?