Аминдердің физикалық қасиеттері. Химия, 11 сынып, презентация.

1. Келесі қосылыстарды атаңыз:

(і) CH3CH2CH2CH2CH2NH2

(ii) (CH3CH2CH2)2NH

(iii) C2H5NH3+Cl-

2. Аминдер дегеніміз не?

3. Аминдерге қандай байланыс түрлері тән?

4. Аминдер қалай жіктеледі?

5. Екіншілік аминдерге 2 мысал келтіріңіз.

1. Диэтиламиннің негізділік қасиетін этиламинмен салыстырыңыз.

2. Ароматты аминдерді аммиакпен салыстырыңыз.

3. 3-лік, 2-лік және 1-лік аминдерді аммиакпен салыстыратын кесте құрыңыз.

Бүгінгі сабақтың оқу мақсаты:

11.5.1.3 аминдердің физикалық қасиеттерін түсіндіру;

Cабақтың мақсаттары анықталады (мүмкін болатын сабақтың мақсаттары):

1. Аминдердің басты физикалық қасиеттері қандай?

2. Аминдердің қайнау температуралары қандай? Ерекшеліктері неде?

3. Аминдердің физикалық қасиеттеріне қандай химиялық байланыстар қатысады?

4. Молекулааралық байланысқа қандай байланыстар жатады?

5. Аминдердің суда ерігіштігі қандай?

6. Азоттың бос электронының болуы оның қасиеттеріне қалай әсер етеді?

7. Аминдердің негіздік қасиет көрсетуінің себебі неде?

8. Аминдердің негіздік қасиетін басқа қосылыстармен салыстырғанда қандай?

Сабақтың тақырыбы:

Аминдердің физикалық қасиеттері

Қосымша №1

Біз заңдылықтар мен себептерді сұрыптау үшін осыған мұқият қарауымыз керек. Алдымен назарымызды біріншілік аминдерге қаратамыз.

ҚОСЫМША №2

Біріншілік аминдер

Метиламиннің (CH3NH2) қайнау температурасын, этанның CH3CH3-пен салыстыру пайдалы.

Екі молекулада бірдей электрондар бар және олардың айырмашылығы жоқ, бірдей формалары болады. Алайда метиламиннің қайнау температурасы -6,3°C, ал этанның қайнау температурасы -88,6°C-қа қарағанда төмен.

Біріншілік аминдердің қайнау температурасының жоғарылау себебі, олар бір-бірімен сутектік байланыс арқылы байланысын, ван-дер-Ваальс дисперсия күштері мен дипол-диполдың өзара әрекеттесуін тудырады.

Сутектік байланыстар өте көп электронды азот атомындағы жалғыз жұп пен басқа молекуладағы аздаған оң зарядталған сутегі атомы арасында түзілуі мүмкін.

Сутектік байланыс, мысалы, судағыдай берік емес, өйткені жалғыз жұп жетіспейді. Кейбір аздаған оң сутегі атомдары сутекпен байланысқан жалғыз жұп таба алмайды. Бір-біріне сәйкес келетін екі есе көп гидрогендер бар.

Ірі молекулалар арасында ван дер Ваальстың дисперсия күштерінің артуына байланысты тізбектің ұзындығын арттырған сайын біріншілік аминдердің қайнау температурасы артады.

ҚОСЫМША №3

Екіншілік аминдер

Нақтырақ салыстыру нәтижесін алу үшін сіз диметиламиннің қайнау температурасын этиламинмен салыстыруыңыз керек. Олар бір-бірінің изомерлері - әрқайсысында бірдей атомдардың саны бірдей.

Екіншілік аминнің қайнау температурасы бірдей көміртек атомдары сәйкес келетін бастапқы аминге қарағанда біршама төмен.

Екіншілік аминдер әлі де сутектік байланыс түзеді, бірақ азот атомы тізбектің ортасында емес, молекуладағы тұрақты дипольді біршама аз етеді.

Төменгі қайнау температура көрсету себебі этиламинмен салыстырғанда диметиламиннің төменгі диполь-диполды тартуымен байланысты.

ҚОСЫМША №4

Үшіншілік аминдер

Бұл жолы нақты салыстыру үшін триметиламинді оның 1-аминопропан изомерімен салыстыруға тура келеді.

Егер сіз парақтың ары қарайғы үстеліне қайта қарасаңыз, триметиламиннің 1 аминопропанға (48,6°C) қарағанда қайнау температурасы әлдеқайда төмен екенін көресіз.

Үшінші аминде сутегі атомдары азотқа тікелей қосылмаған. Бұл үшінші амин молекулалары арасында сутегі байланыстыру мүмкін емес дегенді білдіреді. Сондықтан қайнау температурасы әлдеқайда төмен.

ҚОСЫМША №5

Судағы ерігіштік

Барлық типтегі кіші аминдер суда өте жақсы ериді. Қалыпты жағдайда газ түрінде болатындарды әдетте судағы ерітінділері түрінде қолданады. Мысалы, аммиактың судағы ерітіндісі.

Барлық аминдер сумен сутекті байланыс түзе алады (тіпті үшіншілік аминдер де).

Үшіншілік аминдердің құрамында азотқа сутек атомы тартылмағандықтан және олармен сутектік байланыс жасай алмаса да, олар азоттағы жалғыз жұпты пайдаланып су молекулаларымен сутек байланысын жасай алады.

Көмірсутектер тізбегі ұзаққа созылған сайын ерігіштігі төмендейді - шамамен 6 көміртектен кейін. Көмірсутек тізбектері су молекулалары арасындағы жолды күшейтіп, су молекулалары арасындағы сутек байланысын бұзады.

Алайда, оларды ешнәрсе күшті етіп алмастырмайды, сондықтан тізбектің ұзындығы өскен сайын шешім қалыптастыру процесі азаяды және азаяды.

Сутектік байналыс дегеніміз не?

2. Аминдердің қайнау температуралары салыстырмалы түрде қандай сән көрсетеді?

3. Аминдер суда қалай ериді?

4. Аминдердің негіздік қасиет көрсетуіне құрысындағы қандай бөлігі себеп болады?

5. Аминдердің әлсіз негіздік қасиет көрсету себебі неде?

Тізбектің ұзындығын арттырған сайын біріншілік аминдердің қайнау температурасы қалай өзгереді? Себебі неде?

2. Үшіншілік аминдер қалайша сутектік байналысқа түсе алады?

3. Көмірсутектер тізбегі ұзаққа созылған сайын аминдердің суда ерігіштігі қалай өзгереді? Себебін түсіндіріңіз.

4. Льюис теориясы бойынша негіздер дегеніміз не?

5. Брёнстед-Лоури теориясы бойынша негіздер дегеніміз не?

Үй тапсырмасы:

Оқу мақсатына сай үлестірме тапсырмаларды орындап келу;

Қосымша №6

https://www.chemguide.co.uk/organicprops/amines/background.html#top