Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының диффузия жылдамдығына әсері. Эритроцит жасушасы беттік аудан мөлшерінің, көлемге қатынасының маңызы. Биология, 10 сынып, дидактикалық материал.

 Зертханалық жұмыс №3

Жасуша бетінің ауданының қатынасы мен диффузия

 Неліктен жасушалар қішкентай? Неліктен белгілі бір мөлшерге жеткеннен кейін олардың өсуі тоқтатылады? Көптеген биологиялық құбылыстарда, соның ішінде сіңірілу мен диффузияда жасушаның беттік ауданының оның көлеміне қатынасы маңызды рөлді ойнайды.

 Текшенің беттік ауданының оның көлеміне қатынасының анықталу жолы:

 Беттік аудан= ұзындық х ені х қабырғалар саны

 Көлем = ұзындық х ені х биіктік

 Бұл тәжірибеде сіз должны будете увидеть диффузию вещества в агаровые блоки. Тәжірибе беттік аудан мен көлем арасындағы байланыс пен оның диффузияның жылдамдығына әсерін көрсетеді.

•  Мақсат: Беттік аудан мен көлем арасындағы байланыс пен оның диффузияның жылдамдығына әсерін көрсету.
•  Гипотеза: ___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

•  Материалдар және құрал-жабдықтар:

 1 жұп қауіпсіздік көзілдіріктері

 1 жұп резеңке қолғаптары

 1 стақан, 250 мл

 1 миллиметрлік сызғаш

 1 пластикалық қасық

 1 пластикалық пышақ

 Қағаз майлықтары

 2,25 л 0,1% НСl

 1,5 л фенолфталеин агар

•  Жұмыс барысы
•  Пластикалық пышақты пайдаланып, агарды 3 см, 2 см және 1 см өлшемінде үш текшеге (бөлікке) кесіңіз;
•   Текшелерді стақанға орналастырыңыз және текше толығымен орналасқанша 0,1% НСl қосыңыз. Уақытты жазып алыңыз. Текшені 10 минут ішінде араластыру үшін пластикалық қасықты пайдаланыңыз.

БАЙҚАҢЫЗ: НСl дененің тітіркенуін тудыруы және киімді ластау мүмкін. Теріге / көзге тиюден сақтаныңыз; ішпеңіз. Контакт болған жағдайда, ағынды суға 15 минуттай дереу жуыңыз.

• Алынған деректерді толтыру үшін кесте сызыңыз. Беттік ауданның көлемге қатынасын анықтау келесі формула бойынша жүзеге асырылады:

 Беттік ауданның көлемге қатынасы = беттік аудан /көлем

• Қолғапты киіңіз және шыныдан текшелкрді алу үшін пластикалық қасықты пайдаланыңыз. Сүзгі қағазына малыңыз. Текшелерді құрғағанша қоя тұрыңыз. Әрбір текшені екі бөлікке кесіп, бақылауыңызды жазып алыңыз. Әр 3 текшедегі HCl диффузиясының дәрежесін өлшеңіз.

•  Деректер және нәтижелер

 Қатынас беттік аудан / көлем түрінде жазылуы мүмкін может. Қатынас қарапайым формада болуы тиіс (мысалы 3:1 немесе 24:8)

•  Деректерді талдау және талқылау
•  Агар текшелерін өлшемінің кему ретімен орналастырыңыз.Оларды беттік ауданның көлемге қатынасының кему рету бойынша орналастырыңыз.Агар текшелерінің өлшемдері мен беттік ауданның көлемге қатынасы арасындағы қандай байланыс бар?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

•  Қайсысының беттік ауданы көбірек қабырғасы 3 см текше немесе пияз қабығы жасушасының мөлшеріндей микроскопиялық текше? Көлеміне қатынасы бойынша қайсысының беттік ауданы көбірек?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

•  НСl агарға диффузияланганына не нәрсе дәлел бола алады? Барлық текше үшін диффузияның жылдамдығы бірдей болғандығын не нәрсе дәлелдейді. Түсіндіріңіз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

•  Текшенің өлшемі артқанда беттік ауданның көлемге қатынасы қалай өзгерді?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

•  Қорытынды
• Көптеген жасушалардың және микроорганизмдердің өлшемдері 0,01 см-ден аз.Диффузияның жылдамдығы мен жасуша өлшемінің арасындағы байланыс қандай?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

• Неліктен үлкен ағзаларда жасушалар саны, саны аз бірақ көп жасушаларға қарағанда көбірек болатындығын түсіндіретін гипотезаны ұсыныңыз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________