БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР АРАСЫНДАҒЫ ТУБЕРКУЛЕЗ АУРУЫНЫҢ ТАРАЛУЫ

БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР АРАСЫНДАҒЫ ТУБЕРКУЛЕЗ АУРУЫНЫҢ ТАРАЛУЫ

Әнуарова А.Б., Сарсенбаева М.З.

“ҚДСЖМ” Қазақстан медицина университеті Алматы, Қазақстан

тел: 8777 862 11 78, e-mail: akerke.anuarova.01@mail.ru

Зерттеу тақырыбының өзектілігі

2018 жылы дүниежүзінде туберкулездің 1 миллионға жуық жағдайы және 15 жасқа дейінгі балалар арасында туберкулезден 233 000 өлім тіркелді [1]. Балалар мен жасөспірімдердегі туберкулез клиникалық және эпидемиологиялық тұрғыдан гетерогенді, бұл ауруды емдеу мен алдын алуды қиындатады. Балалардағы туберкулезді көбінесе спецификалық емес белгілерге және жасырын туберкулез инфекциясына да, туберкулез ауруына да зертханалық зерттеулердің сезімталдығы мен ерекшелігіне байланысты диагностикалау қиын. 5 жасқа дейінгі балалар да инфекциядан кейін туберкулез ауруына шалдығады және егде жастағы адамдармен салыстырғанда менингит сияқты туберкулездің ауыр таралған түрлерінің жоғары деңгейіне ие [2]. 15-17 жас аралығындағы жасөспірімдер жас балаларға қарағанда өкпе туберкулезінің жұқпалы түрін дамытуға бейім. Туберкулездің ауыртпалығы балалар мен жасөспірімдердегі клиникалық көріністердің гетерогенділігін түсіну, туберкулезді емдеу және алдын алу туралы хабардар ету үшін өте маңызды [3]. Балалар мен жасөспірімдердегі жоғары аурушаңдық жағдайында туберкулезді емдеуге және алдын алуға болатынына қарамастан, үлкен ауыртпалықты сезіну жалғастыруда [4,5]. Нәрестелер мен жас балалар өліммен немесе ұзақ мерзімді мүгедектікке байланысты ауыр және кең таралған аурудың жоғары қаупіне ұшырайды, ал жасөспірімдерде әдетте ересек типтегі өкпе туберкулезі дамиды, бұл жоғары инфекциялық және қауымдастық ішінде берілудің жалғасуына ықпал етеді. Негізгі мәселелерге туберкулездің алдын алу мүмкіндіктердің азаюы және жас балаларда ауруды анықтау жағдайларының көбеюі жатады [6]. Дәріге төзімді туберкулезбен ауыратын адамдарды анықтау тиісті емдеуді қамтамасыз ету үшін өте маңызды. Тарихи тұрғыдан алғанда, балалар туберкулезін басқару бойынша ұсыныстар негізінен ересектер популяциясына экстраполяцияланған дәлелдерге және шектеулі жағдайларда клиникалық тәжірибеге негізделген сарапшылардың пікірлеріне негізделген [7]. Жиынтық нұсқауларды Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) 2022 жылы Дүниежүзілік туберкулезге қарсы күрес күнінде шығарды; олар туберкулездің алдын алуды және осал жас балаларға күтім жасауды жақсарту және жасөспірімдердің бірегей қажеттіліктерін қанағаттандыру жолындағы маңызды кезең болып табылады. ДДҰ-ның бұл нұсқаулары қолда бар ең жақсы дәлелдерге негізделген жаңа және жаңартылған ұсыныстарды қамтиды және барлық тиісті популяциялардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған жедел басшылықпен бірге жүреді [8,9].

Зерттеу мақсаты

Балалар мен жасөспірімдер арасындағы туберкулез ауруының таралуына әдебиет көздері бойынша талдау жүргізу.

Мәліметтер мен әдістер

Тақырып бойынша материалдар мен әдеби көздер ресми электронды сайттар мен оқулықтардан алынды.

Алынған зерттеу нәтижелері

Әдеби шолу жасай отырып, зерттеудің нәтижесінде Алматы қаласындағы туберкулезбен ауыру деңгейі 2019 жылы 33,6% құраса, 2020 жылы 25,8%, ал 2021 жылы 23,1%- ға дейін төмендегенін білдік. 2018-2019 жылдардағы көрсеткіш бойынша балалар мен жасөспірімдер арасындағы туберкулез – 16,36% , ал 2020-2021 жылы 9,87% - ға азайған.[10].

Қорытынды Туберкулез - теңсіздікпен сипатталатын ауру. Бұл кедейлік пен халықтың осалдығының өсуіне тікелей ықпал ететін кедей және осал қауымдастықтарда жиі кездеседі. Алайда, біздің елімізде осы әлеуметтік аурудың алдын алуға бағытталған шаралар көптеп ұйымдастырылуда. Қазақстанда соңғы 10 жылда туберкулезбен сырқаттану көрсеткіші 2,3 есеге төмендеді. Сонымен қатар, профилактикалық тексерулердің арқасында 0-ден 17 жасқа дейінгі балалардың аурушаңдығы төмендеді, сондай-ақ туберкулезден болатын өлім-жітім деңгейін айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік туды. Елімізде туберкулезбен ауыратын науқастарды емдеудің тиімділігі әлемдегі ең жоғары көрсеткіштердің бірі, 2021 жылы туберкулез алғаш рет анықталған науқастардың арасында 87,5%- ды, ал дәріге төзімді туберкулез- 82,5%- ды құрады, бұл әлемдік стандарттарға сәйкес келеді [11].

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Global tuberculosis report 2018. https://www.who.int/tb/publications/global_report/en/ Date: 2018 Date accessed: July 31, 20192. Seddon JA, Jenkins HE, Liu Let al. Counting children with tuberculosis: why numbers matter. Int J Tuberc Lung Dis. 2015; 19: 9-163. Seddon JA, Shingadia D Epidemiology and disease burden of tuberculosis in children: a global perspective. Infect Drug Resist. 2014; 7: 153-1654. Graham S.M., Sismanidis C., Menzies H.J., Marais B.J., Detjen A.K., Eblack R. Importance of tuberculosis control to address child survival. Lancet. 2014;383:1605–1607. doi: 10.1016/S0140-6736(14)60420-7. 5. Snow K.J., Sismanidis C., Denholm J., Sawyer S.M., Graham S. The incidence of tuberculosis among adolescents and young adults: A global estimate. Eur. Respir. J. 2018;51:1702352. doi: 10.1183/13993003.02352-2017.6. Global TB Report. World Health Organization; Geneva, Switzerland: 2021.7. Guidance for National Tuberculosis Programmes on the Management of Tuberculosis in Children. Stop TB Partnership Childhood TB Subgroup, World Health Organization; Geneva, Switzerland: 2006.8. WHO Consolidated Guidelines on Tuberculosis: Module 5: Management of Tuberculosis in Children and Adolescents. World Health Organization; Geneva, Switzerland: 2022.9. WHO Operational Handbook on Tuberculosis: Module 5: Management of Tuberculosis in Children and Adolescents. World Health Organization; Geneva, Switzerland: 2022.10. Статический обзор по туберкулезу в РК за 2019-2021 г.11.Ананьев, Семен Михайлович. Диагностика латентной туберкулезной инфекции у детей с применением иммунологических тестов нового поколения : автореферат дис. ... кандидата медицинских наук : 14.01.16 / Ананьев Семен Михайлович; [Место защиты: С.л. науч.-исслед. ин-т фтизиопульмонологии МЗ РФ]. - Санкт-Петербург, 2017. - 24 с.