Судың еріткіштік қасиеті. Жаратылыстану, 4 сынып, сабақ жоспары.

Пән: Жаратылыстану

Сынып: 4

Бөлім: Заттар және олардың қасиеттері. Ауа мен су.

Мектеп:

Мұғалім:

Қатысқандар саны:

Қатыспаған оқушылар:

Күні

Тақырыбы

Судың еріткіштік қасиеті

Оқу мақсаты

4.3.3.5 түрлі заттардың судағы ерігіштігін зерттеу;

4.1.1.1 зерттеудің өзекті бағытын өз пайымдауы негізінде анықтау

Сабақтың мақсаты

Судың еріткіштік қасиетімен танысады.

Заттардың суда ерігіштігін сипаттайды.

Ерітінділерді қолдану жолдарын анықтайды.

Бағалау критерийі

Судың еріткіштік қасиетін сипаттайды.

Суда еритін заттарды атайды.

Суда ерімейтін заттарды атайды.

Адам тіршілігінің түрлі салаларында ерітінділерді қолдануға мысал келтіреді.

Тілдік мақсат

Пәндік терминология мен тірек сөздер

Еру, ерітінді, минералды су.

Құндылықтар

Құрмет, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.

Пәнаралық байланыс

Дүниетану, қазақ тілі

АКТ қолдану дағдылары

Таныстырылыммен жұмыс

Алдыңғы меңгерілген білім

Судың қасиеттерін атайды. Су айналымын түсіндіреді, жауын-шашынның түзілуін, түрлерін біледі.

Сабақ барысы

Сабақта жоспарланған іс-әрекет

Кіріспе тапсырма.

Әңгімелесу.

Бір стақан жылы суға кесек қантты салу. Бақылау.

• Қант қайда кетті? (Қант еріп кетті.)
• Қантты құмға немесе топыраққа араластырсақ, осылай жоғалып кете ме? (Жоқ.)

Енді кесек тұзды суға салу. (Тұз да суда еріп кетеді.)

• Ал тұзды құмға не топыраққа араластырсақ, ери ме? (Құмда, топырақта тұз ерімейді, ол еру үшін ылғал керек.)
• Неліктен заттар суда ериді? (Себебі, су заттың барлығын дерлік ерітеді.)
• Бұл судың қандай қасиетін көрсетеді? (Судың еріткіштігін көрсетеді.)

Осы тәжірибенің негізінде оқушылар судың еріткіштік қасиеті бар деген қорытындыға келуі тиіс.

Заттар суда ери ме?

Суретпен жұмыс.

Оқулықтағы тапсырманы жұптарымен бірге талқылауды ұсыну. Олар өзара талқылап болған соң пікірлерін тыңдаңыз.

Құрғақ ізбесті көрсету.

Мөлдір ыдысқа салу, су құю. Бақылау.

• Ізбес қайда кетті? (Еріді.)
• Ол қандай зат? (Қатты түйіршіктерден тұрады.)
• Ол тез еріді ме, баяу еріді ме? (Тез еріді.)
• Сурет салғанда акварельді қалай қолданасыңдар? (Сумен араластырамыз.)
• Неліктен? (Қатты күйінде оны пайдалана алмаймыз. Сондықтан суда ерітіп аламыз.)
• Ол тез ери ме? (Тез еріді.)
• Тас қандай зат? (Қатты зат.)
• Тас суда ери ме? (Тас ерімейді.)
• Бұдан қандай қорытынды шығаруға болады? (Заттардың барлығы бірдей суда ерімейді.)

Күнделікті өмірден мысалдар келтіру (Мысалы, кір жуатын ұнтақтармен кір жуатыны, ас содасын немесе тұзды суға ерітіп, тамақ шаятыны сияқты мысалдар келтіру. Адам судың еріткіштік қасиетін күнделікті пайдаланады.)

• Сұйық күйдегі заттар суда ери ме? (Ериді.)
• Қандай мысал келтіре аласыңдар?

Суға сүт қосуға болатынын: дәмі мен түсі өзгеретінін, суға сия тамызса, түсі өзгеретінін көрнекі түрде көрсетуге немесе ауызша сұрақ-жауап арқылы түсіндіріп өту.

Оқушылар қатты және сұйық заттардың суда еритіні және барлық заттар бірдей ери алмайтыны туралы қорытынды жасауы тиіс.

Ерітінділер. Күнделікті өмірде адам ерітінділерді көп пайдаланады. Олардың пайдасы өте зор. Ас тұзы мен сірке қышқылы ерітінділерін көкөністерді тұздап, консервілеу және тағамның дәмін келтіру үшін қолданады. Ізбес ерітіндісін ғимараттарды, үйді ағарту және ағаштарды әктеу үшін қолданады. Сутегінің асқын тотығы ерітіндісін бөлме өсімдіктерінің жақсы өсуі үшін пайдаланады. Әртүрлі жарақатты залалсыздандыруда йод және бриллиант көгі ерітінділері қолданылады.

 Су – еріткіш. Алдыңғы тапсырмадағы заттардың суда ерігіштігін естеріне түсіру. (Көптеген заттар суда ериді, суда ерімейтін заттар да болады).

• Барлық заттар бірдей суда ери ме, яғни заттардың ерігіштігі бірдей болуы мүмкін бе? (Заттардың суда ерігіштігі әртүрлі болады.)
• Заттардың суда ерігіштігін қалай тездетуге болады? (Заттардың суда ерігіштігін су температурасын көтеру арқылы тездетуге болады.)
• Шай түйіршіктерін жылы не салқын суға салғанда қандай өзгеріс байқалады? (Салқын суда шай түйіршіктері көпке дейін ерімейді, ерісе де, түсі қанық болмайды.)
• Шай қанық түсті болып, жақсы шығу үшін не істейміз? (Ыстық су құямыз. Яғни температураны арттырамыз.)

Оқушылар заттардың еру температураға да байланысты екенін түсінеді.

 Ойлан. Суда еріп кеткен тұз қайтадан қалпына келуі мүмкін бе? Талдау.

 Зерттеу жұмысы. Мақсаты: Заттардың суда ерігіштігін анықтау. Тұз, крахмал, құм және сазды суда ерітеді және олардың суда ерігіштігі әртүрлі екеніне көз жеткізеді.

Шағын топтарға біріктіру. Ресурстар тарату.

 Зерттеу жүргізуге арналған нұсқаулықпен таныстыру.

• Тұз, крахмал, құм және саздың біраз бөлігін темір қасықшалармен алып стакандарға жеке-жеке салу.
• Стақандарға жартылай су құю.
• Стақандағы ерітінділерді шыны таяқшалармен бірнеше рет араластыру.
• Қандай өзгерістер болғанын бақылау.
• Әр ерітіндіні тексерген сайын нәтижені тіркеу.
• Қорытынды жасау.

Зерттеу нәтижесінде тұз суда жақсы ериді. Температураны жоғары көтергенде заттардың суда ерігіштігі артады. Крахмал суда нашар ериді, ыстық суда клейстерге айналады. Құм мен саз суда нашар ериді. Тек судың түсі өзгереді.

• Зерттеу жұмысы барысында бақылау жасадыңдар ма, әлде эксперимент жасадыңдар ма?

Оқушылар эксперименттің де, бақылаудың да болғанын айтады. Оқушылар зерттеу нәтижесін кестеге тіркейді.

Мәтінмен жұмыс. Мәтінді оқу. Сұрақ жауап арқылы мазмұнын ашу.

Сен білесің бе?

• Күмістің қандай қасиеттерін білесің?.
• Күміс ыдыстардың пайдасы туралы естігендерің бар ма?

Күмістің емдік қасиетін ата-бабаларымыз ертеден-ақ біліп пайдаланған. Олар күміс ыдыспен тамақтанып, сусындарды күміс ыдыста сақтап және ішкен. Күміс суда өте аздаған мөлшерде ериді де, суды тазартады. Тазартылған су тістің қызыл иегін зақымданудан сақтап, бактерияларды жояды, улы заттарды шығарады және асқазан-ішек жолдарын тазартады. Күнделікті тұрмыста күміс ыдыстарды пайдалану өте тиімді деген қорытынды жасайды.

Өзіндік жұмыс

58-жұмыс парағы. Су еріткіш пе?

Сөйлемдерді толықтыр. Сөйлемдердегі бос орындарды тиісті сөздермен толықтыру.

Жауабы

1 – еріткіш;

2 – ерітінді;

3 – жақсы еритіндер, аз еритіндер, ерімейтіндер;

4 – температураны.

Су – еріткіш. Оқушылар кестеге сүйене отырып, тұзбен және сумен жасалған тәжірибеде Эвриканың нені зерттегенін анықтай алады.

А) судың әртүрлі көлемінде қанша тұз еритінін.

59-жұмыс парағы. Ерітінділердің маңызы.

Маңызын анықта. Ерітінділердің қайда және не үшін пайдаланылатынын біліп, күнделікті өмірде қажетті жағдайда қолдана алатынын көрсетеді.

ҚБ. Мұғалімнің жазбаша кері байланысы.

Рефлексиялық кезең.

Кері байланыс

Көңілді, қызықты болды.

Көңілсіз, қызықсыз болды.

Сабақта берілген тапсырмаларды орындадым.

Көп ақпарат алдым.

Сұрақтарым бар.

Тақырыпты түсіндім.

ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы

Қосымша ақпарат

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық пен қауіпсіздік техникасының сақталуы

Сұрақ қою барысында саралау

Тапсырмалар бойынша саралау:

Қалыптастырушы бағалау құралдары:

-мұғалімнің ауызша кері байланысы (мадақтау, қолдау сөздер айту);

- өзін өзі бағалау;

- мұғалімнің жазбаша кері байланысы;

-оқушылардың жауаптарын, іс-әрекеттеріне бақылау жүргізу;

- әрекеттер жиі ауыстырылады;

- қауіпсіздік ережелерін сақтауға назар аударылады.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары дұрыс қойылған ба?

Оқушылар оқу мақсаттарына қол жеткізді ме?

Оқу мақсаттарына қол жеткізілмесе, себебі неде?

Ынтымақтастыққа қол жеткізілді ме?

Саралау бойынша жұмыс дұрыс жүргізілді ме?

Уақыт кезеңдері дұрыс сақталды ма?

Жоспардан ауытқу орын алды ма? Неліктен?

Қорытындылау

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып немесе жекелеген оқушылар туралы келесі сабағымды жетілдіруге не көмектесетін білдім