Дабылды жырдың дауылпазы

Сабақ тақырыбы:

«Дабылды жырдың

дауылпазы»

Сыныптан тыс оқу

10 - сынып

Қасым Аманжоловтың өмірі мен шығармашылығына шолу

жасау арқылы жеке тұлғасын таныту,ақын шығармашылығына

қызығушылықты ояту

Оқушылардың талдай,түсіне оқу,тақырыпты қорыта алу,пікір

білдіру дағдыларын қалыптастыру,рухани танымдарын кеңейту

Туған халқының талантты ақынына, әдебиетіне, туған еліне деген

сүйіспеншілік сезімін оятып, адамгершілікке тәрбиелеу.

Мақсаты:

Б

і

л

і

м

д

і

л

і

к

Д

а

м

ы

т

у

ш

ы

л

ы

қ

Т

ә

р

б

и

е

л

і

к

"Ұмытар ма өз елім..."

1. Сіздер Қасым ақын туралы не білесіздер,

қандай өлеңдерін оқыдыңыздар?

2.Неге біз Қасым Аманжолов

шығармашылығына тоқталмақпыз?

«Хакім Абай –қазақ жырының

қасиетті Алатауы болса,ақиық ақын

Қасым –қазыналы Қаратауы»

Серік Ақсұңқарұлы

Сабақтың эпиграфы.

Дабылды жырдың

дауылпазы,қыран

қанатты ақын

Қасым Аманжоловтың

туғанына 100 жыл.

Зерттеу шеберханасы

“Аманжол Рахымжанның

Қасымымын”

Өзге емес, өзім айтам өз жайымды,

Жүрегім жалын атқан сөз дайында.

Тереңде тұнып жатқан дауыл күйді,

Тербетіп, тулатып бір қозғайында.

Аманжол Рақымжанның Қасымымын,

Мен қалған бір атаның ғасырымын.

Біреуге жұртта қалған жасығымын,

Біреуге аспандағы асылымын.

Шарлаған жолым жатыр жер бетінде,

Көрінер көлеңкесі келбетімде.

Қай жерде үзіледі қайран сапар,

Түйін боп өмірімнің бір шетінде?

Өкінбен мен де бір күн өлемін деп,

Өкінем ұқсата алмай келемін деп.

Күніне жүз ойланып, мың толғанам,

Өзіммен бірге өлмесін өлеңім деп.

Арғын Қаракесек

Қара

Оразқұл

Ақжол

Алакөшек

Аманжол

Рақымжан

Қасым

Қасым шежіресі

Анасы - Айғанша

Әйелі - Сақыпжамал

Жанна, Дариға

1811 ж 10 қазан Қарағанды облысы Қарқаралы ауданы Қызыларай қыстауында

дүниеге келген. Жастай жетім қалады.

1924-1947 Семей қаласында интернатта оқиды.

1927-1930 Семей мал дәрігерлік техникумында оқиды.

1930-1932 Орал қаласында,Ленинград қаласында оқып,бірақ аяқтамайды.

1932-1933 Орал қаласының “Екпінді құрылыс”, Алматыда “Лениншіл жас”

газеттерінде істейді,өлеңдері көптеп жарияланады.

1933-1935 Орал қаласында әскери міндетін өтейді.

1935-1936 Оралдың театрында жұмыс істейді,ақындық,әншілік,

артистік таланты ашылады.

1936-1941 Алматыда газеттерде,Жазушылар Одағында қызмет істейді.

“Өмір сыры”атты тұңғыш өлеңдер жинағы шығады.

1941-1945 Ұлы Отан соғысына қатысады.

Әйелі Сақыпжамалға үйленеді.

қызы Дариға дүниеге келеді, өзі сырқаттанып жатып қалады.

1946-1952 “Балбөбек”, “Нұрлы дүние”,”Таңдамалы шығармалар” жинағы

басылды.

Қазақстан жазушыларының ІІІ съезінің ашылуына қатысады.

ж 18 қаңтар ұзаққа созылған науқастан қайтыс болды.

“Дүние қандай жап - жарық” , “Сақыпжамал”,“Күйім тасып барады, күйім тасып”, “Жаным Сәулем, еркешім, қызыл гүлім”,“Үстімде сұр шинелім” , “Жеңіс дауысы” “Орал”, “Ертіс” , “Сарыарқа” ,“Елге хат” , “Туған жер”, “Нар тәуекел” , “Дауыл”, “Орамал”

“Ақын өлімі туралы аңыз”,“Боран”,“Біздің дастан”,“Жамбыл тойында” ,“Қытай қызы”,“Құпия қыз”,“Бикеш”,“Естай - Қорлығайын”,драмалық дастан

1940 ж Маяковскийдің он шақты өлеңін аударып

“Бар дауыспен” деген атпен жинақ етіп жариялады.

М.Лермонтовтың “Маскарад” драмасы

А.Твардовскийдің “Васели Теркин” поэмасы

А.Пушкин “Полтава” поэмасы.

Қасымның “Бір күй бар домбырамда”, “Дариға, сол қыз”, “Өзім туралы”,

“Туған жер” өлеңдерін қазақ даласы жатқа біледі

Өлеңдері

Поэмалары

Аудармалары

Суреттер сөйлейді

Қ.Аманжолов

Анасы -Айғанша,

әйелі- Сақыпжамал,

қыздары -Жанна мен Дариға

“Бізде қонақта” айдары

Ізденіс шеберханасы

“Берейін өмірімнен өлең жасап”

1.Ақын өлеңдерін мәнерлеп оқу, талдау

Ізденіс шеберханасы “Берейін өмірімнен өлең жасап”

1.Ақын өлеңдерін мәнерлеп оқу, талдау

2.Қасым поэзиясына қандай анықтауыштарды таңдар едің?

2.Қасым поэзиясына қандай анықтауыштарды таңдар едің?

шынайы

мөлдір

таза

шыншыл

реалистік

Нәзік ойлы

өжет

қуанышты

қайғы-мұңды

шуақты

романтикалық

терең сырлы

батыл ойлы

(Көп нүктенің орнына қажетті сөздер мен сөз тіркестерін қойып жазу қажет)

А) Қ.Аманжолов ......................... дүниеге келген.

ә) Қ.Аманжоловтың ақын,азамат болып қалыптасуына ............. әсер етті.

б) 1938 жылы тұңғыш өлеңдер жинағы ......................... деген атпен жарық көрді.

в) Ақын өлеңдерінің ақырыбы .........................................

г) ............................ Қасым мәңгілікке көз жұмды.

д) Ақынның ........................ поэмасы Ұлы Отан соғысы тақырыбына арналған.

Ақпарат-карточкалармен жұмыс

3. «Қасым деген қалғыған жанартау ғой,

Жанартау ғой. Жанды да кетті өртеніп.

Мұқағали

Қасым

3. «Қасым деген қалғыған жанартау ғой......»

Ақын

Әнші

Композитор

Сегіз қырлы, бір сырлы талант иесі

Журналист

Аудармашы

Домбырашы

Қасым

Ақтаңдақтар" ашылмай тұрған заманда, өткен ғасырда соғыстан

кейінгі 40-50 жылдары ақын Қасымның есімі Қазақ поэзиясында

Махамбет пен Абай және Сұлтанмахмұттан кейін аталатын көзі тірі классик саналған. Белинский: "ХІХ ғасырдағы орыс жазушыларының бәрі Гогольдің "Шинелінен" шыққан" десе, қазіргі кезде біз: "ХХ ғасырдағы қазақ ақындарының бәрі Қасымның қарымынан шыққан" деп айта аламыз. Қасымның "Бір күй бар домбырамда", "Дариға, сол қыз", "Өзім туралы" т.б. өлеңдерін Қазақ даласы жатқа білетін. Қасымның ақындығы туралы ел арасында небір аңызға бергісіз әңгімелер тараған. Қазақтың қайсар Қасым ақыны ғана сол заманда атын атауға да болмайтын ардақты ағаларының үңірейіп бос тұрған орнын жоқтатпауға жараған ұлы ақын болды.

Тек кейін ғана,37-ншінің құрбандары ақталғасын ғана Қасым мен Абайдың арасында Ілияс,Сәкен,Шәкәрім,Мағжан сынды поэзия алыптарының бар екенін халық кеңінен білді. Алайда Қасым Қазақтың ұлы ақындарының бірі ретінде ұлттық поэзия тарихында мәңгіге қалды. Бейнелеп айтсақ, Қазақ деген халықтың өз елінің құрылуына тарихта “Қасқа жолды Қасым ханның үлесі қандай болса, Қазақ поэзиясы тарихындағы Қасым ақынның алар орны да тап сондай.

"Қазақ жырының алдаспаны"

атты кітап көрмесі

Қазақта Қасым бір туар.

Ол жайлы сансыз жыр туар.

Оның екі жүз жылдығын,

Бүкіл әлем тойлайтын,

Бақытты,жақұт күн туар.

Дүниеге келер әлі талай Қасым,

Олар да бұл Қасымды бір байқасын.

Өртке тиген дауылдай өлеңімді

Қасымның өзі емес деп кім айтасың?!

Мен дауылдың ұлымын

Тұра алмаймын дауылсыз

Қарсы алуға дайынмын,

Соқса да дауыл дамылсыз

Берсең бер,бермесең қой баспанаңды

Сонда да тастамаймын астанамды

Өлеңнің отын жағып жылытармын

Өзімді,әйелімді,жас баламды.

Семья – шағын мемлекет,

Мен-президент,сен-премьер.

Арттым саған көп міндет

Премьер жолдас,бер пример

Дүние, жалт – жұлт еткен кең мекенім,

Көре алмай көп жеріңді мен кетемін.

Арпалыс ала құйын заманалар,

Арбасып тұрып алды, мен не етемін.