Жер туралы жалпы мағлұматтар. Жаратылыстану, 5 сынып, презентация.

Сабақтың тақырыбы: Жер туралы мәліметтер

орындағандар:

Шымкент қаласы химия –биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінің география пәні мұғалімдері

Жаманкулова А.Ж

Жунисова М.Е

Утебаев Н.Б

Көңіл күйді реттейміз

Мен бүгін саған қуаныш тілеймін!

Блиц-турнир

Микроәлемнің ең кішкентай бөлшегі

Жерге ең жақын үлкен жұлдыз.

Күн жүйесіндегі ең үлкен планета

Жер қандай әлемге жатады? Макроәлемге

Газ бен шаңнан тұратын құйрығы бар аспан денесі.

Блиц-турнир жауаптары

атом немесе электрон

Күн

Юпитер

макроәлем

Кометалар

Сендер Жерді құдай жаратты дегенге сенесіңдер ме? Жауаптарыңды негіздеңдер

Бейнебаян тамашалайық

/watch?v=cAtdk9vZtP4

І группа – неміс ғалымы Иммануил Канттың ізбасарлары,

ІІ группа - француз астрономы және математигі Пьер Лаплас ізбасарлары

ІІІ группа - француз ғалымы Жорж Бюффон ізбасарлары,

IV группа – ағылшын ғалымы Джеймс Джинс ізбасарлары,  

V группа – орыс ғалымы Отто Юльевич Шмидт ізбасарлары 

VІ группа – орыс ғалымы В. Г. Фесенков ізбасарлары

Жердің қалыптасуы

Жер шары шамамен 4,6-4,7 млрд. жыл бұрын протопланеталы бұлттың Күнді тартып алуымен қалыптасты.

Ең алғашқы және көне тау жыныстарының қалыптасуына 100-200 млн.жыл бойы уақыт өтеді.

Шамамен 3,5 млрд. жыл бұрын тіршіліктің пайда болуына қолайлы орта қалыптасты. Homo sapiens («Саналы адам») жарты млн жыл бұрын түр ретінде қалыптасты.

Жердің қоғалысы

Жер Күннің айналасында эллипс бойынша қозғалады. Жер Күн жүйесіндегі бізге жақын нүктеге перигелийге жеткенде –Күн мен Жердің арақашықтығы 147 млн. км. болады. Жарты жылда Жер мен Күннің қашықтығы 152 млн. км. болады.

Жердің жылдамдығы үнемі өзгерісте болады. Күнге жақындағанда, ол артады. Ал Күннен алыстағанда жылдамдығы төмендейді.

Түрлі ғалымдардың иедяларын анықтау: мультимедиялы ойын http://learningapps.org/119268

Тапсырма 2. Жеке жұмыс. Кестені толтыр

Дескриптор

Жердің құрылысы

Жердің құрылысы

2.4. СТРОЕНИЕ ЗЕМЛИ

Жердің құрылысы

Жер қыртысы

B

C

D

E

G

Ядро

Жер ядросы — Жердің орталык неғұрлым терең геосферасы. Сыртқы ядро мен субъядроға бөлінеді. Сыртқы ядро — сұйық, субъядро — қатты деп топшыланады

Мантия

Жер мантиясы (грекше mantіon — жамылғы), Жердің қыртысы мен ядросының аралығында орналасқан геосфера. Жер көлемінің 83%-ын, массасының 2/3-ін алып жатыр. Температурасы 2000 — 2500°С. Жоғарғы мантияның қалыңдығы 800 — 900 км, төменгі мантияның шекарасы 2900 км тереңдікте орналасқан. Мантия құрамы ауыр минералдарға бай, негізінен, магний мен темірден тұрады. Астеносфера қабатынан басқа мантиядағы заттар қатты кристалдардан құралған. Мантия тектоникалық қозғалыстармен, магмалық, жанартаулық, т.б. процестермен тығыз байланысты.

Жер қыртысы

Жер қыртысы — литосфераның беткі бөлігін құрайтын, төменгі жапсары Мохоровичич деңгейімен шектелген Жердің ең үстіңгі қабығы. Жер қыртысы қалыңдығына, құрамына, құрылысына қарай құрлықтық және мұхиттық болып негізгі 2 типке бөлінеді. Құрлықтық жер қыртысының қалыңдығы тектоник. жағдайына байланысты 25 — 45 км-ден (платформаларда) 45 — 75 км-ге дейін (тау түзілу аймақтарында), ал мұхиттық жер қыртысының қалыңд. 5 км-ден (Солтүстік Мұзды мұхит) 10 — 12 км-ге дейін өзгереді. Жер қыртысы төмен қарай тығыздығы арта беретін жанартаутекті-шөгінді (тығызд. 1,8 — 2,5 г/см3), гранит — метаморфты (2,5 — 2,7 г/см3) және базальтты (2,7 — 3,0 г/см3) қабаттарға бөлінеді..

Жер қыртысының

Жер қыртысы

мұхиттық

материктік

Тау жыныстарының қабаттарынан жиналған

шөгінді

гранит

базальт

шөгінді

базальтты

Жер қыртысының типтері

Жер қыртысының құрамы

Жер қыртысының 95% -ы 10 химиялық элементтерден тұрады

Жер қыртысы әртүрлі көлемдегі литосфералық плиталарға бөлінеді.

Литосфералық плиталар

Минералдар

Минерал (ескі лат. mіnera – кентас кесегі) – химиялық құрамы және физикалық қасиеттері бір текті табиғи дене.

Минерал негізінен қатты денелер. Олар кристалды (пирит, галенит), аморфты (опал, лимонит) және метамикты (сырты кристалл тәрізді, ішкі құрылысы аморфты, шыныға ұқсас) болып жіктеледі.

Тау жыныстары

Тау жыныстары — жер қабығында бірнеше тектен қосылған минералдық тау жыныстары, минералдардың немесе органикалық заттың қатқан немесе қатпаған жиынтығы. Тау жыныстары шығу тегіне қарай мынадай үш үлкен топқа бөлінеді:

магмалық тау жыныстары

шөгінді тау жыныстары

метаморфтық тау жыныстары

Магмалық тау жыныстары

Магмалық тау жыныстары, атқылаған тау жыныстары — магма немесе жанартаулық атқылаулардан жер бетіне төгілген лаваның суынуынан және кристалдануынан (түйіршіктенуінен) пайда болған тау жыныстары.

Шөгінді тау жыныстары

Шөгінді тау жыныстары — құрлықта немесе су бассейндерінде шөгетін материалдан пайда болатын тау жыныстары. Материалдың бөлшегі, салмағы, үлкендігі оның сортталу дәрежесімен сипатталады және қабатты болады, жануарлар мен өсімдіктердің қалдықтары кездеседі. Шығу жағынан химиялық (гипс, тас тұзы, оолитті ізбестас және басқалары), органогендік (қараңыз), жануарлар мен өсімдіктердің өмір сүруінің салдарынан пайда болады (маржандық және қабыршақтық ізбестас, шымтезек, тас көмір) және кесек шөгінді тау жыныстарына бөлінеді.

Метаморфтық тау жыныстары

Метаморфтық тау жыныстары (грек. metamorpho – өзгеру), метаморфизм әсерінен пайда болады. Егер метаморфизмде бастапқы тау жыныстарының химиялық құрамы өзгеріске ұшырамаса, онда қалыптасқан Метаморфтық тау жыныстарын метаморфиттер, ал өзгеріске түскендерін метасоматиттер деп атайды.)

АНТИСКЕЛЕТНЫЙ КРИСТАЛ АЛМАЗА

МРАМОР

Тапсырма 3. Топтық жұмыс

Пластилиннің көмегімен Жердің ішкі құрылысының моделін жасаңыз. Әр қабаттың құрамын айтыңыз.

Сабаққа кері байланыс

Кері байланыс жүргізу

— Сабақ сізге ұнады ма?

— Сізге не қиын болды?

— Сізге ең ұнаған жері қандай?

Үй жұмысы:

« Жердің биографиясы» тақырыбына эссе жазу

Назарларыңызға рахмет!