С.Аронұлы "Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы". Қазақ әдебиеті, 7 сынып, сабақ жоспары.

Сабақ: 4

Мектеп: Қарағанды НЗМ

Уақыты:

Мұғалімнің аты-жөні: Исина Б.К.

Сыныбы: 7 Т1

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Белгілі бір оқыту мақсаты; Осы сабақтың сол мақсатқа қол жеткізуде тигізетін үлесі

3-бөлім: Толғауы тоқсан қызыл тіл

Т/Ж4.Шығарма үзінділерімен жұмыс

7.Т/Ж4.Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту.

 Сабақ мақсаты

Айтыстағы лирикалық кейіпкер бейнесін дауыс ырғағы арқылы таныта отырып, үзінділерді жатқа айтады.

 Бағалау критерийлері

Айтыстағы лирикалық кейіпкер бейнелерін дауыс ырғағы арқылы шынайы жеткізіп, үзінділерді жатқа айтады.

 Дескрипторлар

• Айтыстан үзіндіні сахналап, лирикалық кейіпкерлер бейнесін дауыс ырғақтарын келтіріп сахналайды;
• Айтыс бойынша үзінді таңдап алады;
• Өлең жолдарындағы бунақты (дауыс соқпасын) ескере отырып, нақышына келтіріп мәнерлеп оқиды;
• Сүйінбай ақынның айтысынан кемінде 3-4 шумақ үзіндіні жаттап, жұбына айтып, дайындалады;
• Үзіндіні дауыс мәнерін келтіріп, жатқа айтады.

 Құндылықтарды игерту

Қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбектене білуге баулу.

Аталған құндылықтар сабақ тақырыбы арқылы оқушылардың жеке және жұптаса, топтаса отырып, жұмыс жасаулары, сын тұрғысынан ойлай білу, ақпаратты өңдей білу дағдылары негізінде жүзеге асады.

 АКТ-ны қолдану дағдылары:

Таныстырылым көрсетіледі.

 Пәнаралық байланыс

Мәдениеттану, тарих, ХІХ ғасырдағы тарихи оқиғалар, фольклористика саласы, орыс тілі

 Тілдік міндеттер

Пәнге байланысты сөздер және терминдер: бунақ, дауыс соқпасы, логикалық кідіріс, дауыс кідірісі, екпін түрлері

Диалог және жазылымға пайдалы тіркестер:

Менің байқағаным,...

Менің ойымша,...

Мен ойлаймын...

Алдыңғы білім

ХІХ ғасырдағы тарихи оқиғалар мен зар заман ақындары туралы ұғым-түсініктері қалыптасқан.

Жоспар

Сабақ мазмұны

Ынтымақтастық атмосферасын құру.

Оқушылар «Шаттық шеңберіне» жиналады,

«Маңдайдағы стикер» ойынын ойнайды. Стикерлерде: эпитет, теңеу, метонимия, символ сөздері жазылады. Оқушылар оларға не мысал келтіреді немесе анықтамасын айтады. Маңдайында стикер жапсырылған оқушы оны табу керек. 3 минут.

Оқушылар нөмірлену арқылы 6 топқа бөлінеді.

Қызығушылықты ояту:

Оқушыларға 2 минут айтыстан үзінді көрсетіледі.

http://video.nur.kz/view=t4jyzk4s

Мағынаны тану сатысы

Оқу мақсаты мен бағалау критерийлерін, дескрипторларды талқылау. 3 мин.

Оқу мақсатына қатысты талқылау сұрағы:

• Кейіпкер бейнесін дауыс ырғағы арқылы танытуға бола ма?
• Дауыс ырғағын келтіруде қандай өлең өлшемдерін ескеру керек? (бунақ, ұйқас)
• Бунақ дегеніміз не?
• 11 буынды өлеңде неше бунақ бар? (3 бунақ, яғни 3 дауыс соқпасы, кідіріс)
• Сүйінбайдың лирикалық кейіпкерін таныту үшін қандай дауыс ырғағы қажет деп ойлайсың?
• Ақын үніне тән ырғақ қандай?

Ықтимал жауап:

Айбынды, намысшыл, сенімді, өткір т.б.

1-тапсырма:

Оқушылар топта айтыс бойынша қойылым қоюға дайындалады, рөлдерін бөліп алады. 8 минут дайындалып, жұмыстарын әр топ 2 минуттан сахналайды.

• Айтыстан үзіндіні сахналап, лирикалық кейіпкерлер бейнесін дауыс ырғақтарын келтіріп сахналаңдар.

«Алты қалпақ» әдісі арқылы топтар өзара бірін-бірі бағалайды.

2-тапсырма:

• Сүйінбай ақынның айтысы бойынша кемінде 3-4 шумақ үзінді таңдап ал.
• Өлең жолдарындағы бунақты (дауыс соқпасын) ескере отырып, нақышына келтіріп мәнерлеп оқы.
• Таңдап алған үзіндіңді жаттап көр, жұпта айтып, жаттық.
• Жаттаған үзіндіңді топта айтып көр.
• Топта өлеңді жатқа айтқандардың төмендегі критерийлерге сәйкесін таңдап алып, сыныпта ортада оқуға ұсыныңыздар.

Үзіндіні дауыс мәнерін келтіріп, жатқа айтады.

Мәтін:

СҮЙІНБАЙ МЕН ҚАТАҒАННЫҢ АЙТЫСЫ

Ассалаумағалейкүм, сәлем бердік,

Мүбәрәк жүздеріңді жаңа көрдік.

Атақты ас жиынды құттықтауға,

Бауырлас қырғыз елі,  саған келдік.

Жүйріктер қосылмаған қою шаңға,

Қосылар қыран бүркіт, қашқан аңға.

Хан Жантай, Қара Бәйтік, Әтекеңе,

Келіп ек амандаса Орманханға.

Қол жайып, құран оқып өткендерге,

Әруағын атаң, қырғыз, келдім жоқтай.

Алдына қалың қырғыз келгеннен соң,

Жарай ма қайтып кету көңіл айтпай?!

Қырағы аспандағы ақиықпын,

Құмары басылмайтын борандатпай.

Қатаған сөзден жаңылып,

Өзінен өзі қағынды.

Қызып тұрған темірге,

Өзі келіп қарылды.

Наркескенге жолықтың,

Шашамын судай қаныңды.

Болаттан соққан қылышпын,

Алтындатқан сабымды.

Тоқсан баулы Қоңыраттың.

Тоқсан екі ұлы бар,

Білуші ме едің, Қатаған,

Кім екенін Қыпшақтың?

Естіп пе едің, Таманың,

Көкбөрісі даланың.

Жабылып атқа қонғанда,

Көзіңнің жасын төгуден,

Ашылмас сенің қабағың.

Тіліңді шайнап, қан құсып,

Астында тастың жатарсың.

Әй, Қатаған, Қатаған,

Күнің қандай болады?

Қазақты жинап алғанда.

Қанеки бетке, қарашы,                                                                   

         Толып жатқан көп қазақ,

         Көк пенен жердің арасы.

         Көппін деген қазақтан,

         Қатағанның жоқ санасы.

Манаптары қырғыздың,

Қатағанды ақын деп,

Алып келдің ұялмай,

Қатаған ақын сөйлсе,

Күлесің езу жия алмай.

Енді міне отырсың,

Орыныңнан тұра алмай.

Мына отырған Қатаған,

Қайта-қайта мақтанып,

Жантайдың шенін қоймайды.

Аңға шыққан тазыға,

Оғанда қарғы байлайды.

Еменнен күшті ағашпын

Майысса да сынбайтын.

Алдаспанға жолықтың,

Басыңды кеспей тынбайтын.

Топ бастаған бұлбұлмын,

Сөз бастаған жүйрікпін,

Судан шыққан сүйрікпін,

Бәйгеден озған дүлділмін

Шығарма Қатаған үніңді,

Есіңе сақта бүгінгі,

Қанатың сынған күніңді.

Жардағы өскен жапалақ,

Бұралқы иттей абалап,

Келтірме менің жынымды.

Қырғыз, Қазақ қосылып,

Енді топқа кіргізбе,

Ақын деп мақтап мұныңды?! -  деп тоқтағанда батыр Жантай:

- Сүйінбай ботам! Сен жеңдің. Қатаған жеңілді. Көппін деп мақтанғаны басына сор болды. Аттың түгіндей қазақтан қырғыз қашан көп болып еді? Қазақтың алауыз халық екенін айта алмады, - деп ашуланған Жантай екпіндеген Қатағанға сөз бермей, кейін серпіп тастады. Айтысты қортындылған Қара Бәйтік:

        -Өзіңдей қазақтың жүйрік, алғыр ақынына қандай силық жасасақта жарасады. Ерлігіңді, еркелігіңді қырғыз халқы көтеріп алады. Жеңген жүлдеңе не таңдайсың? Соны өлеңмен жеткізші, Сүйінжан! - дейді екі елдің айтысын басқарып отырған Қара Бәйтік.

Айт десеңіз, айтайын,

Мырзалығыңды байқайын.

Ер тоқымы алтыннан,

Бір ат мінгіз арғымақ.

Керегесі күмістен,

Босағасы асыл тас,

Бір ақ отау үй бергіз.

Алтын қынап қылыш бер,

Білегіме ілерге.

Он жеті жасар бір қыз бер,

Онымен ойнап күлерге.

Он бес атан түйе бер,

Жүгімді артып жүрерге.

Бір қос жылқы берерсің,

Еліме айдап барарға.

Қос жамбас алтын берерсің,

Сандығыма саларға.

Айтысты жеңген Сүйінбай,

Кем берсең бұдан алар ма?!

Келістіріп сөйлесе,

Жақсылардан сөз қалар.

Суырылған жүйрік болмаса,

Топқа түсіп не табар?

Ақ, қараны шешетін,

Көріп тұрған Алла бар! - дейді Сүйінбай.

Рефлексия .

«Бес саусақ» стр.

Сұқ саусақ – ескерту

Бас бармақ – ұнаған жағы

Қалған саусақтар - сабақ туралы өзінің жеке пікірі.

Үйге тапсырма: Қазіргі ақындар айтысы бойынша бейнебаян көріп, айтыстағы көтерілген мәселелер туралы қысқаша мәлімдеме жаз.

Қосымша ақпарат

Төменде берілген бөлімді осы сабақ туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2.

Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай ақпарат алдым?