Ыңғайлас салалас. Бостандық. Қазақ тілі, 9 сынып, презентация. 4 сабақ.

Суретке қарап қандай ой түюге болар еді?

Оқу мақсаты

9.2.4.1 әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау;

Мәтіннің стилін, қызметін анықтай алады

Мәтіннің тақырыбын, құрлымын анықтайды

Тілдік ерекшеліктерін сөйлем деңгейінде талдай алады

Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем

Құрамындағы жай сөйлемдерінің бірінде айтылған ойға екіншісінде айтылған ойдың мезгілдес, бағыттас, ыңғайлас мәнде қарым-қатынаста болуын ыңғайлас салаласЫңғайлас салалас (мұндай бет жоқ) дейміз. Ыңғайлас салаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір-бірімен жалғаулық шылаулар арқылы да, жалғаулық шылаусыз, іргелес тұрып та байланыса береді. Жалғаулық шылаулардың қатысу-қатыспауына қарап, ыңғайлас салаластарды жалғаулықсыз ыңғайлас салаласЖалғаулықсыз ыңғайлас салалас (мұндай бет жоқ) және жалғаулықты ыңғайлас салаласЖалғаулықты ыңғайлас салалас (мұндай бет жоқ) деп екіге бөлеміз. Жалғаулықсыз ыңғайлас салаластағы кейбір жай сөйлемдер бір мезгілде қатар болған я болатын істерді білдіреді. Мұндайда олардың баяндауыштары көбінесе бір шақта тұрады. Жалғаулықты ыңғайлас салалас және,да,де,әріЖәне,да,де,әрі (мұндай бет жоқ) деген ыңғайлас мәнді жалғаулықтардың қатысуы арқылы жасалады.

Олар төмен түсіп еді, жол екіге бөлінді.

Далада жел соғып тұр, әрі сіркіреп жаңбыр жауып тұр.

Алғаш тәуелсіз ел деген сөзді естідім және қуанышымда щек болмады.

1-тапсырма

Төменде берілген мәтіндерді оқып, ерекшеліктерін салыстырмалы талдаңыздар. Салыстырмалы талдауды кесте бағанына толтырыңыз.

1-тақырып, мазмұн тобы (берілген екі мәтіннің тақырыбы мен мазмұнын салыстырады)

2-стиль, қызмет тобы (берілген екі мәтіннің стилін анықтап, қызметін толтырады)

3-тілдік ерекшелік тобы (берілген екі мәтіннің тілдік ерекшелігін салыстырады)

4-мақсат тобы (берілген екі мәтіннің жалпы мақсатын салыстырады)

2-ТАПСЫРМА (жеке)

Салыстырылған қос мәтіндегі мысалдарды пайдаланып жеке талдау пайымын жасаңыздар. Талдау барысында қосымшада ұсынылған алгоритмді қолданыңыздар

«Аяқталмаған сөйлем»

Мен ....................................................................білдім

Мен....................................................................үйрендім

Маған..................................................................ұнады.

Маған...............................................қиындық туғызды

Менің көңіл-күйім...........................................................