ЭҚК және ток көзінің ішкі кедергісі. Физика, 10 сынып, сабақ жоспары.

Мектеп:

Мұғалім:

Күні:

Сынып:

Бөлім 10.3 А Тұрақты ток

Сабақтың тақырыбы

ЭҚК және ток көзінің ішкі кедергісі

Оқу мақсаттары

10.4.3.1 - электр қозғаушы күші ұғымын түсіндіру;

10.4.3.2 - толық тізбек үшін Ом заңын білу және оны

қолдану;

10.4.3.3 - ЭҚК пен сыртқы тізбекте кернеудің төмендеуінің арасындағы айырмашылықты түсіндіру (энергия тұрғысынан);

10.4.3.4 -ток көзінің ішкі кедергісінің сыртқы тізбектегі кернеудің түсуіне әсерін сипаттау;

Сабақтың мақсаты

Оқушылар алады:

• электр қозғаушы күш түсінігін түсіндіруге қабілетті;
• - тізбек учаскесі және толық тізбек үшін ОМ заңдарын білу;
• энергия үнемдеу туралы заңның негізінде тұрақты токтың толық тізбегі үшін Ом заңының физикалық мәнін түсіндіреді;
• ЭҚК кернеуі мен сыртқы тізбек арасындағы айырмашылықты түсіндіреді;
• омметр (мультиметр) арқылы кедергіні өлшеу.

Бағалау критерийлері

• ЭҚК пен сыртқы тізбекте кернеудің төмендеуінің арасындағы айырмашылықты түсіндіре алады (энергия тұрғысынан);
• ішкі кедергінің кернеу мен қуатқа әсерін біледі;
• ЭҚК анықтау бойынша эксперимент сипаттайды

 Тілдік мақсаттар

Пәнге тән лексика мен терминология: ЭҚК, ток көзінің ішкі кедергісі, электр тогының жұмысы және қуаты

Диалог үшін пайдалы баянды сөйлемдер:

Тоқ күші …

Кернеуі …

Кедергісі…

Әлеуеттердің айырмасы…

ЭҚК…

Ішкі қарсылық…

Құндылықтарды дарату

Коллаборативтік мәдениет жұппен жұмысты ұйымдастыру кезінде жүзеге асырылады

Пәнаралық байланыс

Тікелей пропорционалды және кері пропорционалды тәуелділік (математика)

АКТ-ны қолдану дағдылары

оқушылар өз бетінше ақпаратпен жұмыс істейді: ақпаратты іздеу, іріктеу және бағалау

Алдыңғы білім

Электр тогы, кедергі, кернеу ұғымдары

(8 сынып)

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-шаралар

Сабақтың ұйымдастырушылық басталуы

а) оқушылардың сабаққа психологиялық көңіл-күйі, сабақ тақырыбы;

(слайд 1)

б) сабақтың мақсатын қою (оқыту мақсатына сүйене отырып,

оқушылар стикерлерде мақсат жазады олар алдына қойған сабақтар іріктеліп алынады, оқушылар қажет болған жағдайда мұғалім мен оқушылар сабақ мақсатына түзету жасады.); (слайд 2)

в) сабақ жоспарының хабарламасы;

г) бағалау критерийлерін анықтау (оқыту мақсатын біле отырып, оқушылар бағалау критерийлерін құрастырады және мұғалім оқушылармен бірге оларды түзетеді) (слайд 3)

Бұрын оқыған материалды қайталау (8 сынып) (слайд 4-6)

• 1. Қандай шам жанып тұрады?

• 2. Энергияны түрлендіру туралы не білесіз?

3) Қарсылық дегеніміз не?

Электрондар жартылай өткізгіш арқылы қозғалады, электрондар токтың азаюын болдырмай, сымдағы атомдармен кездеседі. Кедергі сымның көлденең қимасының ұзындығына және ауданына байланысты.

(Р) жұптық жұмыс (формативті бағалау) (слайд 7-8)

Оқушылар кернеудің, ток күшінің анықтамалары мен формулаларын еске ала отырып, келесі кестені толтырады.

Өзара тексеру( слайд 9)

Бағалау критериі:

Жаңа материалды зерттеу

Электр қозғаушы күші (ЭҚҚ)

Әрбір ток көзі электрқозғаушы күші – ЭҚК  деп аталатын шамамен сипатталады. Ток көзінің ЭҚК зарядтарды электродтарға апаратын бөгде күштердің әсерінен жасалатын жұмыстың электродтар арасында тасымалданған заряд қатынасына тең:мұндағы ε – ток көзінің ЭҚК. ЭҚК-нің өлшем бірлігі – Вольт. 

Егер көздiң полюстарын көздiң iшкi кедергiсiмен салыстарғанда өте аз кедергiсi бар өткiзгiпен жалғастырса, қысқаша тұйықталу жағдайы болады.

Егер сыртқы тiзбектiң сыртқы кедергiсi R=0 болса, қысқаша тұйықталудың ток күшiнiң максимал шамасы

болатыны Ом заңынан шығады. Осыдан қысқаша тұйықталудың ток күшi көздiң ЭҚК-сынан басқа iшкi кедергiсiне де тәуелдi екенiн көремiз. Сондықтан қысқаша тұйықталу әр түрлi iшкi кедергiсi бар ток көздерi үшiн әр түрлi қауып келтiредi.

Ток көзiнiң iшкi кедергiсi зарядтар қозғалатын ток көзiнiң iшiндегi ортаны сипаттайды.

Ток көзiнiң iшкi кедергiсi оның табиғи қасиеттерiне тәуелдi. Үлкен iшкi кедергiсi бар көз қысқаша тұйықталғанда ток күшi көп болмайды, демек сондай ток оларға қауып емес. Iшкi кедергiсi аз көз қысқаша тұйықталғанда ток күшi көп болады, мұндай ток өте қауiптi. Ондай ток көздi бұзуы мүмкiн. Әсiресе қысқаша тұйықталу жарықтандыратын генераторларға қауып болады. Осындай көздердiң iшкi кедергiсi өте аз, сондықтан қысқаша тұйықталудың ток күшi мыңдаған амперге жетуi мүмкiн. Осындай жағдайда қысқаша тұйықталу сымдарды балқытуы, өрт тұғызу мүмкiн. Одан қорғану үшiн тiзбекке сақтандырғыштарды қосады. Осындай тiзбек ток күшi үшiн мүмкiн мәнiнен асса, сақтандырғыштардағы АВ жiңiшке өткiзгiш (5.7 сурет) балқиды да, тiзбектi ажыратады. Cыртқы тiзбектiң кедергiсiне R қарағанда ток көзiнiң iшкi кедергiсi r өте аз болса (яғни r <<R), толық тiзбек үшiн Ом заңы мынадай болады:

Ең жақсы және нақты і ЭҚҚ көздер

Ток көзінің қысқыштарының әрқайсысындағы кернеу электр қозғалтқышынан төмен кернеудің құлау шамасының мәні, қуат көзінің ішкі кедергісінде болу орны бар:

Тамаша көзі

Мінсіз көздерде, қысқыштардағы кернеу тұтынылатын ток көлеміне байланысты емес. U = const

Электр қозғаушы күштің барлық көздері олардың сипаттаушы параметрлеріне ие: бос жүріс кернеуі Uхх, қысқа тұйықталу тогы Ікз және ішкі кедергі (тұрақты ток көзі Rвн).

Uхх-бұл нөлге тең қуат көзі тогы кезіндегі кернеу. Кез келген ток Uхх=0 кезінде мінсіз көзде. Ікз-нөлге тең кернеу кезіндегі ток. Идеалды кернеу көзі шексіз Iкз = ∞. Ішкі қарсылық Ом Заңының қатынасынан анықталады. Кез келген ток кезінде ΔU = 0 тұрақты кернеудің идеалды көзінің кернеуі болғандықтан, онда оның ішкі кедергісі нөлдік мәнге ие.Rвн=ΔU / ΔI = 0; оң кернеу мен ток кезінде қуат көзі өз электр энергиясын эцепке шлет және генератор режимінде жұмыс істейді. Тоқтың қарама – қарсы қозғалысы кезінде-көзі электр энергиясын тізб ектен қабылдайды және қабылдағыш режимінде жұмыс істейді. Egot тогының мінсіз көзі жағдайында мәні оның қысқыштарындағы кернеудің велечитіне байланысты емес: I = const. Өйткені, ток у идеалды ток көзінен неизменен ΔI = 0 болса, онда ол ішкі кедергісі шексіздікке тең. Rвн=ΔU / ΔI = оң кернеу мен ток кезінде қуат тізбегіндегі шлет көзі генератор режимінде жұмыс істейді. Кері бағытта ол қабылдағыш режимінде жұмыс істейді

Электр қозғаушы күштің нақты көзі

Электр қозғаушы күштің нақты көзі қысқыштардағы кернеу токтың ұлғаюында төмендейді.Мұндай ВАХ токтың кез келген мәні кезінде кернеуді анықтау үшін теңдеуге сәйкес келеді. U = Uxx - Rвн×I, мұнда көздің ішкі кедергісі rвн=ΔU / I 0 формуласы бойынша есептеледі, сонымен қатар оны Uхх және Ікз арқылы есептеуге болады Rвн=Uхх / ІІкз

Сабақтың басында қойылған әрбір мақсатқа қарама-қарсы,

және стикерде жазылған оқушылар:

"+"- бәрі түсінікті;

"- "- ештеңе анық емес

"I." - қызықты, толығырақ білгім келеді.

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Саралау іріктелген тапсырмалар, нақты бір оқушыдан күтілетін нәтижелер, оқушыға дербес қолдау көрсету, оқу материалдары мен ресурстарын оқушылардың жеке қабілеттерін есепке ала отырып іріктеу.

Денсаулық сақтау технологиялары,

сергіту сәттері мен белсенді іс-әрекет түрлері және

осы сабақта қолданылатын қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары:

интербелсенді тақтаны, проекциялаушы құралдарды

презентация және тапсырмалар орындау кезінде қолдану.

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?