Ақпараттар өлшем бірліктері. Информатика, 7 сынып, сабақ жоспары.

Бірлескен ортаны құру, сабақ тақырыбын және мақсатын анықтау. Мұғалім сабақ тақырыбын анықтау үшін сұрақтарға жауап беруді ұсынады:

• Компьютерде ақпарат қалай берілген?
• Ақпараттардың қандай түрлері компьютерде берілуі мүмкін?
• Компьютерде ақпаратпен қандай іс-жосықтар жүзеге асып жатады?

Ықтимал жауаптар:

Компьютер берілген сандық формада тек ақпаратты әзірлемелей алады. Барлық басқа ақпарат (дыбыстар, бейнелер, аспаптардың көрсетілімі және т.б.) компьютерде әзірлемеленуі үшін компьютерде сандық формада қайта жасалуы қажет.

Оқушылар сабақ тақырыбымен (дәптеріне жазып алады) , оның мақсаты және жетістік критерияларымен танысқаннан кейін сұрақтарға жауап береді.

Жаңа материалды мазмұндау (сыныппен жұмыс): мұғалім сабақ презентациясына және №1 материалдар файлына сүйене отырып, оқушыларды өлшемдер бірлігімен таныстырады.

№ 1 материал

Біз – уақытты, ұзындықты, жылдамдық, массаны – тұрақты түрде осыларды өлшейміз де жатамыз.

Және әр көлем үшін өз өлшем бірлігі бар, ал көбінесе бірнешеу. Сендер әлден-ақ өлшенетін көп көлемді білесіңдер. Мысалы, уақыт, ұзындық, масса, бұрыш.

Сандық түрде берілген ақпарат та өлшенуі мүмкін.

Ақпарат өлшемінің ең кіші бірлігі бит болып табылады.

Бір битте өте аз ақпараттар болады. Ол екі мәннің (1 немесе 0) тек біреуін қабылдай алады. Ақпаратты битпен өлшеу өте қолайсыз – сандар көп. Яғни автомобильдің массасын граммен өлшемейді.

Мысалы, егер флешканың көлемін битпен көрсеткенде, біз  34359738368 бит шығарамыз.

Компьютер дүкеніне келіп сатушыдан 34359738368 бит көлемінде флешканы сұрап көріңіз. Әрине, сатушы ештеңе түсіне қоймас.

Сондықтан информатикада және өмірде ақпараттардың өлшем бірліктері битінен туындылар қолданылады.

Ақпараттардың әр түрлі көлемін салыстыру үшін мысалдар:

• 1 байт — клавиатурадан шығарылған символ: 
• 100 Кбайт — төменгі тұрғыдағы фотосуреттер: 
• 1 Мбайт — шағын көркем кітап: 
• 100 Мбайт — кітабы бар метрлік сөре: 
• 3 Гбайт — сапалы бейнежазбаның сағаты: 
• 1 Гбайт — адам өмір бойы оқып шығады: 

Бір символ сегіз нөлмен және бірліктермен, яғни 8 бит немесе 1 байтпен кодталады. Онда хабарламалардың ақпараттық көлемі осы хабарламалар символдары есебі бойынша шығаруға болады.

 Мысалы, «1 байт 8 битке тең» хабарламалардың ақпараттық көлемін табамыз. Хабарламадағы символдардың жалпы санын (тырнақша арасында) есептейміз, мұндайда символ ретіндегі астыңғы сызық (пробел) туралы ұмытпаймыз. Қорытындысында 18 символ немесе 18 байт шығады.

Енді егер әр беттен 40 жол, ал әр жолдан 60 символ кеміп отырса, 50 бетті кітапта қанша ақпарат сақталғанын есептеп шығарамыз.

50⋅40⋅60= барлық кітапта 120000 символ немесе 120000 байт. Килобайттарға көшейік  120000:1024=117,1875 Кб. Бұл шамамен 117 Кб. Бұл мәнді мегабайтқа ауыстырғанда, 117,1875:1024=0,1144 Мб.

 Графикалық файлдар әжептәуір көп ақпараттан тұрады, бейнефайлдар одан да көп мазмұндайды.

Мысалы, 24 бит немесе 3 байтпен кодталған 800-ден 800 пикселден тұратын сурет 800⋅800⋅3=1920000 байт ақпараттық көлемге ие болады.

1920000 байт :1024=1875 Кбайт

1875 Кбайт :1024=1,83 Мбайт

Бір сурет 50 бетті 16 кітап сияқты осындай ақпараттық көлемге ие болады.

Компьютерлік ақпараттық тасымалдаушылар көлемі мегабайт және гигабайттармен өлшенеді.

Бүгінгі күннің өзінде 1-2 терабайт көлеміне ие тасымалдаушы (мысалы, қатты диск) бар.

«Кило», «мега», т.б. деп аталатын жинақтауышы бар ақпараттар санының өлшем бірліктері өлшем теориясы тұрғысынан дұрыс болып табылмайды, яғни бұл жинақтауыштар 10n, где n=3,6,9 т.б. коэффициенттері пайдаланылатын өлшемнің метрикалық жүйеде көбейту сапасында қолданылады.

Бұл дұрыс еместерді жою үшін электронды технология саласына стандарттарды жасаумен айналысатын Халықаралық электротехникалық комиссия ақпараттар есебінің өлшем бірлігі үшін жаңа жинақтауыштар қатарын бекітті: киби (kibi), меби (mebi), гиби (gibi), теби (tebi), пети (peti), эксби (exbi). Бірақ ақпараттар есебінің өлшем бірлігінің ескі белгілері пайдаланылып жатқанда, жаңа атаулардың кеңінен қолданыла бастауына уақыт талап етіледі.

Бір ақпараттар санының өлшем бірлігі басқаға ауысқан кездегі іс-әрекеттің тізбектілігі келесі сызбада келтірілген:

Оқушылар таратылым материалдарында басқаға ауысқан ақпараттар санының өлшем бірлігін есептеуді орындайды. (Мысал 1-3).

(И) (Ф) Оқушыларға ақпараттар санының өлшем бірлігін кеміту тәртібінде орын-орнына қою ұсынылады:

1 Гбайт 1Кбайт 1025 байт 1 Мбайт

Оқушылар сынып бөлмесінде learningapps.org өз бетімен тапсырма орындайды

(Г) Мұғалім оқушы қолдарында бірнеше файлдар мен флеш-жинақтауыш тұрғанда, жағдаят ұсынады. Осы файлдарды жинақтауышқа жазуға болатынын анықтау беріледі. Флэш-картаның 1 ГБ көлемі бар.

Тапсырма 1. Барлық файлдарды жинақтауышқа жазуға болатынын анықтау:

• 1Мб өлшеммен 200 бейнелер;
• 11023КБ көлеммен 10 файл;
• 2,3 Мб 20 музыка клипі.

Оқушылар файлдар өлшемдерін бір өлшем бірлігіне аударады (МБ). Жалпы формулаға жазады және нәтиженің негізінде қорытынды шығарады.

Сабақ туралы ойластыру үшін осы бөлімді пайдаланыңыздар. Сол жақ бағаннан Сіздің сабақтың ең маңызды сұрақтарына жауап беріңіз.