Тарих | Токугава сегунатының «Жабық есік» саясаты

Мазмұны
I. Кіріспе
І-тарау. Еуроппалықтардың Жапония жағалауларына келуі.
1.1. Токугава сегунатының «Жабық есік» саясаты
ІІ-тарау. Батыс елдеріндегі жағдай.
2.1. Батыс елдерінің Жапонияны күшпен ашуы.
ІІІ. Қорытынды
ІІІ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі
Жаңа заман кезеңінде Жапония да басқа елдер саясаты феодалдық – аграрлық мемлекет болды.
Азиядағы феодалдық қатынас неғұрлым дамыған Жапонияда алғашқы капиталистік қатынастардың укладтарыда байқала бастады.
Бұған мысыл ретінде XVII ғасырда қалыптаса бастаған мануфактуралық өндіріс өсімқорлық және товар – ақша қатынастарының шығуы. Бірақ бұл укладтардың түрліше феодалдық орнығуына монархиялық деспотизм мен феодалдық қатынас мұрсат бермейді.
Жапонияда басқа мемлекеттер тәрізді мықты орталықтанған билік болмады, елді ресми счун билігімен княздер мен феодалдар оның билігін мойындамады. Оңтүстіктегі сацума, Тесю, Тоса және Хидзэн сияқты неғұрлым дамыған княздіктер сегунді мойындамады, өзі – өздеріне қожайын болды.
Бұл уақытта батыс Европада үлкен тарихи өзгерістер орын алып жатты. Ұлы географиялық ашылымдар су жолының маңызын дамулар Ренесанс кезеңі батысқа жаңа импульстар берді. Xvғ өн бойы Шығыс пен батыс арасы тең сияқты еді бірақ жоғарыда айтылған оқиғалардан кейін Батыс керемет жылдамдықпен дами бастады.
Теңіз жолын игерген батыс елдері өз товарларын өткізкгк ыңғайлы рыноктар қарастыра бастады. Әрине бұндайда әлеуметтік шіріген феодализм үстемдік еткен шығыс елдерін колониялау өте қолаьйла болды.
XVI-XVII ғ алғашқы отаршылдық Португалия, Испания, Галландия, Азия мен Африка территорияларынан бірқатар жерлерді иеленді. Үндістан, Индонезия отарланып 1542 ж. португальдықтар Жапон жағалауларына жетті. Бұдан кейін олардың кемелері Жапон порттарына жиі – жиі келетін болды. Португалдықтар Жапон феодалдары қызықтыратын оқ – дәрімен аталатын қару - жарақтар әкеле бастады. Сонымен қатар елге Европа католик миссионерлері ағыла бастады. Католик діни елге өте тез тарқай бастады. XVI ғ. 100,000 христиан болса XVIIғ 700,000 христиан елщде өмір сүрді.
Европалықтардың келу уақыты Жапонияда орталық үкімет орнату жолындағы күрес тұсында , феодалдардың бір – бірімен қақтығы феодалдық тәртіптің тұйыққа тірелген кезеңінде болатын.
XVII ғ. үкімет басына келген Токугова сегунаты елдің басын біріктіріп, мықты мемлекет орнатуды мақсат етті. Европалықтардың елдегі шектен тыс астамшылығы Токугова сегунаты «Жабық елсік саясатын» ұстануына тура келді. Европалықтар мен елдщегі христиандар қуылып порттар сыртқы әлемге жабық деп жарияланды.
Бұндай саясат ұстану мақсаты елдегі феодалдық тәртіпті сбақтап қалу мен шетелдіктер ықпалынан құтылу болатын. Себебі, сегун мен феодалдар шетелдіктердің келуі өздерінің билігін әлсіретеді деп есептеді.
XVIII ғ. басында жапон порттарына тек Галландия кемелеріне ғана келуге рұқсат етілді. Европадағы басып жатқан түрлі өзгерістерге байланысты, европалықтар Жапонияға келе алмады.
Бурпжуазиялық ревалюциялармен техникалық төңкерістер өткен Европа елдері XIXғ жаңа бір даму белесіне өтті.
XIX ғ. 50 – 60 жылдары капиталистік елдер Жапонияны күштеп ашуға тырысты.
Яғни 1855 – 1858 жж. АҚШ Жапонияны тең емес келісім шарттар жасауға көндірді. Бұның нәтижесінде елді отарлауға Англия мен Франция да ұмтылды. Ағыблшын кемелері елдің шығысындағы порттарды артилериямен атқылап елге үрей туғызды. Шетелдіктердің жағадан албуы, озбырлығы феодалдық қатынастың дағдарысы феодалдардың сегун саясатына наразылығы елде үлкен бас дкөтерулер туғызды. 1863 – 18/68 жж. Шегінде бұндай бас көтерулердің жалпы саны 150 – ге жетті. Елдегі жергілікті өнеркәсіп тұралауы, шетел товрларының қаптап ағылуы күйзелістерге ұшыратты.
1868 ж. елде үлкен тарихи оқиға болды. Сегун үкіметі императордың билікпен алмасты. Императордың қайтып оралуын феодалдық тәртіптің мызғымастығын сақтауға тырысқан олардың мақсат мүдделері орындалмады.
Император феодализмге қайта оралудың қажеті жоқ деп санап батыл түрде буржуазиялық рефор малар жүре бастады.
Тарихшылар бұл оқиғаларды «Жапон буржуазиялық ревалюциясы» деп аталды. Реформа бастапқыда біраз қарсылықтарға ұшырағанмен кейіннен елдің бірігуі мен нығаюына зор серпін берді.
Реформадан кейінгі Жапонияның бет бейнесі адам танымастай өзгерді. Аз уақын ішінде Батыс елдерін қуып жетіп, олармен тең дәрежеде колония иелену жарысына түсті. Бұл кездегі феодалдық - ограрлық өзге елдерге колонияға айналуға шак тұрған Жапония жаңа кезеңге жаңа серпінмен аяқ басты.
Қазіргі Жапонияның бет – бейнесі мүлде бөлек. Әлемдегі техникалық – инновациялық экономикалық жағынан дамыған ел Жапония қуатты 7 ел мемлеклеттер клубына мүше. Әлемдегі халқы бірлестікті мәдениетті мен салт – дәстүрін сол қалпында сақтап берден – бір ел. Қазіргі дүниеде Жапон товарлары әлемді жабулап алып ел капиталистері қаржысын - салмаған бірде - бір ел қалған жоқ. Жалпы айтқанда Жапон қоғамының буржуазиялық дамуына сонау XVI-XVII ғғ. өзінде алғышарттар қалыптастып қалған болатын.
Біріншіден Жапонияда басқа Азия елдеріндегі деспоттық билік болмады ел бірнеше аумақта бытыраңқы өмір сүрді. Кезінде Батыс Европада да капитализмге өтерде осы құбылыс байқалды.
Екіншіден Жапонияда Европадағыдай еркін қалалар өмір сүрді.
Үшіншіден капиталистік өнеркәсіптің алғашқы белгілері пайда болды.
Осы белгілер арасында Жапон қоғамы батыс отаршылдығына төтеп беріп буржуазибялық қатынастарға тез икемделеді.
Еуроплақтардың Жапония жағалауына келуі, Токугова сегунатының «Жабық есік» саясаты.
Жапония жаңа заман басында Азиядағы феодалдық уклад неғұрлым жоғары дамыған елдер қатарында тұрды. Үндістан, Қытай, Иран елде сегун билігі сонау XI-XII ғасырларда түпкілікті арнап, бұл кезеңдеб әлсірей бастады. Имперотор қасиетті, ол мемлекет басқармауы тиіс елді оның қызметкерлері қолбасшы сегундар басқаруы шарт - деген принципті сегундар ұстанды. Император қала шетіндегі сарайында тұрды, оны ардайым сегун әскерлері бақылап тұратын . Жапониядағы феодалдық қатынас Азияның басқа елдерінен ерекше түрлері феодал жерлерінің мыңдаған ұсақ шаруа қожалықтарынан тұруы, феодалдардың сегунға сөз жүзінде ғана бағынуы, елдің оңтүстігінде сонау XV-XVI ғасырларда еркін муниципалды қалалар Ортағасырлардағы Европадағыдай қалыптасты. Яғни Жапон феодализмі мен Батыс Европа феодализмі бір – біріне жақын болды. Елде мықты деспоттың орталықтанған үкімет болмады, оңтүстіктегі княздіктер (саума, Тесю) сегунға бабғынбады.
Жалпы бұл кезеңде Жапонияда Қытай мен Үндістаннан келген Конфуцизм, буддизм сонымен қатар төл діндері синтайзм дәріптелді.
Жапония Қытаймен, Үндістанмен Индонезиямен теңіз – слаудасын жүргізіп отырды. XVI ғасырда алғашқы капиталистік укладтар, мануфактура пайда болды, банктің алғашқы прототипі өсімқорлық етек алып кредиттік орта лықтар пайда болды.
Батыс Европа елдеріндегі «Ұлы географиялық ашылымдар» жаңа теңіз жолдарын ашып, Европалықтар әлсіз Шығыс елдерін товар өткізетін рынок ретінде отарлай басталды.
Оңтүстіктегі сегунға бағынбайтын княздар Европалықтарға қолдау көрсетіп олардың елдегі сауда істеріне барынша көмектесті.
1549 жылы Жапонияға алғашқы христиан – католик миссионерлері келді. Папа қолдауына сүйденген миссионерлер елде өз қызметтерін еш қаймықпастан жүргізе берді.
XVI ғасырдың 80- ші жылдары елдегі христиандар саны 100 мыңға жетсе XVII ғасырдың басы нда 700 мыңды құрады.
Европалықтардың Жапонияға келуі, елдегі мықты орталықтандырылған мемлекет құру жылындағы күрес тұсьына діл келді. Европалықтар тарапынан төнген қауіп пен елдегі шаруалардың тоқтамайтын көтерілістері феодалдардың бірігуіне итермеледі .
XVII ғасырда Жапония террибториясы үш негізге арал Хонсю, Кюсю, Сикокуку және басқа майда аралдардан құралды. Жапон халқы XVII басы 17 млн болса ғасыр соңында 25 млн – ға жетті.
Европалықтардың келуі сегун мен феодалдар арасында қарама – қайшылықтарды Миссионерлердің християндықты уағыздауы, католиктікті ұстанушылардың барған сайын көбеюі берекені қашырды. Токугова сегунаты Батыс әлемімен қарым – қатынасты тоқтату, елден европалықтар мен католиктерді қуу, порттарға шетел кемелерінің кіргізбе у сияқты шараларды бастады. Бұл Жапонияның Жабық есік саясатының басталуы болатын.
Жапониядағы аграрлық шаруашылықтың төрттен бір бөлігі сегун бақылауында болды. Сонымен қатар феодалдардың харамдар мен манасторлардың жерге жеке меншігі сақталды. Шаруалар феодалдар жерлерінде жұмыс істеді және феодал жерін пайдаланғаны үшін мырзаларына үлкен көлемдегі оброк төлесе кейіннен бұл қағаз ақшаға ауыстырылды.
Токугова сегунаты тұсында билеуші феодалдар класы кугэ (сарай маңындағы император қызметшілері, туысқандар, ақсүйектер) тобы бұлар сегунан император сияқты үлкен көлемде сыйақылар мен пенсиялар алып отырды.
Екінші бір ірі сословие букэ: яғни самурайлар тобы, самурайлардың жоғарғ ы тобы даймэ: бұлардың табыстары 10.000 коку күрішті (1500 т) құрады.
Судай дайме – самурайларының бұл тобы Токугова сегундарына неғұрлым жақын болды немесе кейбір сегундар осы топтан шықты.
Келесі бір самурайлар тодзама даймелар. Бұлар Жапонияның оңтүстігіндегі сегунға бағынбаған княздар мен феодалдар болатын.
Жоғарғы төбе топ сегундар, княздар, самурайлар шаруаларды күшті қанаудан түскен табыспен өмір сүрді.
Сол заманда өмір сүрген жапон тарихшысы Эйдзиро Ходзе былай деп жазды: Жапон шаруаларының аяқ – қолы кескінделі, бұғауіланған болатын, әртүрлі шектеулерге ұшырады, шаруалар бұл өмірінде тек қана салық төлеу үшін жаратылған сияқты.
Үкімет шаруаларға ақсүйектер қолданған тағамдар мен киімдерді діни жоралғыларды ұстануына қатаң тиым салды.
Күріштен таьғам дайындау шаруалар үшін зар артықшылық болып саналып, оларға пайдалануға тиым салды. Шаруа - бұл күнжіт өсімдігі, көбірек қыссау, көберек.
Май алысу деген мәтел қоғамда үстемдік етті .
Бұл фбеодалдық қатынастың дамып шегіне жеткендігі құбылыс. Әрі қарай шаруалар түрлі ашаршылықтар мен қиыншылықтарға ұшырап соңы өсімқорлардан қаржы алуына әкелетін. Бұл шаруалардың өсімқорларға тәуелділігін күшейтті. Өсімқорлық капиталы жапон деревнясына тереңдеп ене бастады.
Токугова скгунаты тұсында 200 – дей қалалар болды. Эдо, Осако, Киото ірі қалалар саналып жүз мыңдай халқы болды, Жапон қалалары гүлденген қолөнер мен өндіріс әрі рынок орталығы саналды. XVII- ғасырда қалаларда жалдамалы еңбекке негізделген мануфактуралық өндірістер саны өсті. Бұлардың ішінде қазірге дейін өмір сүріп келе жатқан Мицуй, Мицуби, сынды өндірістердің ірігетасы сол кезеңде қаланды. Қалаларда саудагер көпестер үлкен ықпал мен артықшылықтарға ие болды.
Кейбір көпестердің байығаны соншалық княздар мен феодалдар иеліктерін сатып алып, қарызға ақша беретін болды.
Ірі қалаларда сегун мен феодалдарды қаржыландыратын ірі орталықтар пайда болды. Жапон қаласындағы осындай товар – ақша қатынастарының дами бастауы. Капитализмге бағыт бірлігімен билеуші төбе топ баяғы тәртіпте өмір сүруді қалады. Токугова сегунаты елдегі феодалдық қатынастың тоқырауға ұшыоаған тұсында өмір сүрді.
Ел бірінші феодалдық уняздіктерге бөлініп бір – бірімен қырқысуда болды.
Елді біріктіру жолында қолбасыш мемлекеттік қайраткер Ода Набуначаның рай зор.
Ода Набунага 1534 ж. Овари провинциясында губернатор кеңесшісінің (кейбір деректерде әкесі провинция губенаторы) отбабсында дүниеге келді. Ата бабалары ақсүйектік текті тұқым емес, қарапайым халық өкілінен шықты. Ода Набуналы осы себептен де өмір бойы сегун атағын алмады.
Ода Набунаға әкесі қайтыс болғаннан Овари аймағының билеушісіне айналды. Ода Нобунага өз төңірегіне бүкіл Японияны біріктіруді мақсат етті .
Ода Набунага орта бойлы шымыр денелі жуан дауысымен жылдамдығы мен ептілігі шыдамдылығы замандастарын таңғалдыратын Жалпы бұл кезеңде Жапонияда бірнеше ірі фелдалдар шығыста Уэсуш Мотонари сбынды кландар билік етсе Кюсю аралында Симадзумен Отоно әулеті басқарды. Набунага қарсыластырмен күресте одан жа сенімді серіктестер Геотали Хидаеси, Токерова Мзясу сынды одақтастары болды.......