Химия_9 сынып


«Химия» пәнінен

жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар 9-сынып

Нұр-Сұлтан 2019

 Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 9-сынып білім алушыларына «Химия» пәні бойынша жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар 9-сынып «Химия» пәні бойынша ұзақ мерзімді оқу бағдарламасы негізінде дайындалған. 9-сыныпта жиынтық бағалау 1,2,3 және 4-тоқсандарда өткізіледі.

 Бөлім/ ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге Білім алушылардың тоқсан бойынша жоспарланған оқу мақсаттарына жету деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

 Әдістемелік ұсыныстарда бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған. Сондай-ақ, жинақта білім алушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар) сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.

 Әдістемелік ұсыныс жалпы орта білім беретін мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

 Әдістемелік ұсыныстарды дайындау барысында ресми интернет-сайттағы қолжетімді ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейнематериалдар) қолданылды.

МАЗМҰНЫ

І-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

9.1A «Электролиттік диссоциация» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

9.4.1.4 Иондық және коваленттік полюсті байланысы бар заттардың электролиттік диссоциациялану механизмін түсіндіру

9.4.1.6 Қышқыл, сілті, орта және қышқылдық тұздардың электролиттік диссоциациялану теңдеулерін құрастыру

9.2.2.1 Алмасу реакция теңдеулерін молекулалық және иондық түрде құрастыру

9.3.4.1 Қышқылдар, еритін және ерімейтін негіздер, орта тұздардың химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеулерін молекулалық және иондық түрде құрастыру

9.3.4.5 Орта тұз ерітіндіcінің реакция ортасын болжау

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Иондық байланысы бар заттардың электролиттік диссоциация механизмін түсіндіреді
  • Бейорганикалыққосылыстардыңнегізгі кластарының өкілдері үшін диссоциациялану үдерісінің реакция теңдеулерін құрастырады
  • Нәтижесінде тұнба, газ және су түзілетін заттардың өзара әрекеттесуінің реакция теңдеулерін құрастырады
  • Қысқартылған иондық теңдеу бойынша молекулалық және толық иондық теңдеулерін құрастырады
  • Ұсынылған сызба бойынша гидролизге ұшыраған тұздың құрамын анықтайды

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

4. (а) Төмендегі суретте көрсетілген процесті атаңыз:

(b) Жоғарыда ұсынылған заттың химиялық байланыс түріне сәйкес диссоциациялану механизмін түсіндіріңіз:

  • Ұсынылған қосылыстардың мүмкін болатын электролиттік диссоциациялану теңдеулерін жазыңыз:

Н3PO4 , Al2(SO4)3,Ca(OH)2, NaHCO3, KOH, H2SiO3, Fe(OH)3

Қосылыстар

Химиялық реакция теңдеуі

Қышқыл

Негіз

Орта тұз

Қышқылдық тұз

  • Берілген заттардың ішінен реакция нәтижесінде тұнба, газ және су түзілетін реакцияны анықтай отырып, молекулалық , иондық және қысқартылған теңдеулерін жазыңыз:

натрий гидроксиді, азот қышқылы, темір (ІІІ) хлориді, калий карбонаты.

Реагент 1

Реагент 2

Химиялық реакция теңдеулері

  • Берілген қысқартылған иондық теңдеуге сәйкес келетін молекулалық және толық иондық теңдеу құрыңыз:
    • SiO32- с.е..)

+ 2H+

(с.е.)

→H2SiO3(қ)

(b) Al(OH)3(қ)+3H+(с.е.)→ Al3+(с.е.)+3H2O(с)

(c) H+(с.е.)+OH-→H2O(с)

2-+

3 (с.е.)(с.е..)2(г)2 (с)

  • Төменгі сызбада тұздың гидролизі көрсетілген. Оның құрамын болжаңыз:

Х3+ + Н2О→ХОН2+ + Н+ Е2- + Н2О→НЕ- + ОН-

(i) Қосылысты анықтаңыз:

Катион: Анион: Қосылыстың атауы мен формуласы: (іі) Өз жауабыңызды гидролиздің молекулалық және иондық теңдеулерімен растаңыз:

(iii) Осы тұз ерітіндісінің ортасын анықтаңыз:

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Иондықбайланысы барзаттардың электролиттік диссоциация механизмін түсіндіреді

1

суретте көрсетілген процесті атайды;

сумолекулаларыныңполярлығы тұрғысынансуреттебейнеленген

механизмге түсініктеме береді;

кристалл тордағы байланыстардың үзілуі тұрғысынансуреттебейнеленген

механизмге түсініктеме береді.

1

1

1

Бейорганикалық қосылыстардың негізгікластарының өкілдеріүшін диссоциациялану үдерісініңреакция теңдеулерін құрастырады

2

ұсынылғантізімненқышқылдың

диссоциациялану теңдеуін құрастырады;

ұсынылғантізімненнегіздің диссоциациялану теңдеуін құрастырады;

ұсынылғантізімненортатұздың диссоциациялану теңдеуін құрастырады;

ұсынылған тізімнен қышқылдық тұздың диссоциациялану теңдеуін құрастырады.

1

1

1

1

Нәтижесіндетұнба, газ және су түзілетін заттардыңөзара әрекеттесуінің реакциятеңдеулерін құрастырады

3

тұнбаның түзілуінің молекулалық, иондық және қысқартылған иондық теңдеулерін

құрастырады;

газдыңтүзілуінің молекулалық, иондық

және қысқартылған иондық теңдеулерін құрастырады;

судыңтүзілуінің молекулалық, иондық және қысқартылған иондық теңдеулерін

құрастырады.

1

1

1

Қысқартылған иондық теңдеубойынша молекулалық және толық иондық теңдеу құрайды

4

(а)қысқартылғантеңдеуібойынша

молекулалық және толық иондық теңдеуін құрастырады;

(b)қысқартылғантеңдеуібойынша

молекулалық және толық иондық теңдеуін құрастырады;

(с)қысқартылғантеңдеуібойынша молекулалық және толық иондық теңдеуін

құрастырады;

(d)қысқартылғантеңдеуібойынша молекулалық және толық иондық теңдеуін

құрастырады.

1

1

1

1

Ұсынылған сызба бойынша гидролизге ұшыраған тұздың құрамын анықтайды

5

белгісіз тұздың катионын анықтайды;

белгісіз тұздың анионын анықтайды;

тұздың құрамын және атауын жазады;

гидролиздің иондық теңдеуін құрастырады;

гидролиздіңмолекулалықтеңдеуін

құрастырады;

тұз ерітіндісінің ортасын анықтайды.

1

1

1

1

1

1

Барлығы

20

9.1A «Электролиттік диссоциация» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Иондық байланысы бар заттардың электролиттік диссоциация механизмін түсіндіреді

Иондықбайланыстүрімен электролиттікдиссоциация

механизмінтүсіндіруде қиналады

Процесті анықтауда/байланыстардың үзілуітұрғысынансуретте бейнеленген механизмге түсініктеме беруде қателіктер жібереді

Иондық байланыс түрімен электролиттікдиссоциация механизмінатайдыжәне түсіндіреді

Бейорганикалық қосылыстардыңнегізгі кластарыныңөкілдері үшіндиссоциациялану үдерісінің реакция теңдеулерін құрастырады

Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарының өкілдері үшін диссоциациялану үдерісінің реакция теңдеулерін құрастыруда қиналады

Қышқылдың / негіздің / орта тұздың

/қышқылдық тұздың диссоциациялау теңдеуін құрастыруда қателіктер жібереді

Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарының өкілдері үшін диссоциациялану үдерісінің реакция теңдеулерін құрастырады

Нәтижесінде тұнба, газ және су түзілетін заттардыңөзара әрекеттесуінің реакция теңдеулерін құрастырады

 Нәтижесінде тұнба, газ және су түзілетін заттардың өзара әрекеттесуініңреакция теңдеулерінқұрастыруда қиналады

Тұнбаның /газдың /судың түзілуінің молекулалық,иондықжәне қысқартылған иондық теңдеулерін құрастыруда қателіктер жібереді

Нәтижесінде тұнба, газ және су түзілетінзаттардыңөзара әрекеттесуінің реакция теңдеулерін құрастырады

Қысқартылған иондық теңдеубойынша молекулалық және толық иондықтеңдеулерін құрастырады

Қысқартылған иондық теңдеу бойынша молекулалық және толық иондық теңдеулерін құрастыруда қиналады.

Қысқартылған теңдеуі бойынша ерімейтін кремний қышқылының/ алюминий тұзының сулы ерітіндісінің

/ су / көміртек диоксидінің молекулалық және толық иондық теңдеуін құрастыруда қателіктер жібереді

Қысқартылған иондық теңдеу бойынша молекулалық және толық иондық теңдеулерін құрастырады

Ұсынылғансызба бойыншагидролизге

ұшырағантұздың құрамын анықтайды

Сызба бойынша гидролизге ұшыраған тұздың құрамын анықтауда қиналады

Белгісіз тұздың катионын/ анионын анықтауда/ тұздың құрамын және атауынатағанда/гидролиздың иондық/ молекулалық теңдеулерін құрастырғанда/ тұз ерітіндісінің ортасын анықтауда қателіктер жібереді

Ұсынылған сызба бойынша гидролизге ұшыраған тұздың құрамын анықтайды

9.1В «Бейорганикалық қосылыстардың сапалық талдауы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • Li+, Na+, K+, Ca2+, Sr2+, Ba2+, Cu2+ металл катиондарын анықтау үшін жалын түсінің боялу реакциясын жүргізу және сипаттау
        • Fe2+, Fe3+, Cu2+ катиондарын анықтау үшін сапалық реакция жүргізу
        • Хлорид-, бромид-, йодид-, сульфат, карбонат-, фосфат-, нитрат-, силикат- иондарына сапалық реакцияларды тәжірибе жүзінде жүргізу және ион алмасу реакцияларын бақылап нәтижесін сипаттау
        • Белгісіз заттардағы катион және аниондарды анықтау тәжірибесінің жоспарын құру және оны практикада жүзеге асыру;

9.2.3.1 Әрекеттесуші заттардың біреуі артық берілген реакция теңдеулері бойынша есептеулер жүргізу.

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Металл катиондарының сапалық сипаттамаларын анықтайды
  • Fe2+, Fe3+, Cu2+ тұздарынан түзілетін ерімейтін қосылыстардың түсі мен құрамын көрсетеді
  • Ұсынылған аниондарды анықтайтын реагенттерді анықтайды, қысқартылған иондық теңдеулерін құрастырады, қосылыстардың түстерін көрсетеді
  • Эксперименттік деректерді бағалайды және белгісіз заттың құрамын анықтайды
  • Химиялық реакция кезінде түзілетін тұнбаның массасын есептейді

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну/ Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

1. Отшашуларда әр түрлі түстерді шығару үшін металдардың тұздарын қолданады. Жалынның боялуы «Құрғақ тәсіл» әдістерінің бірі металл катиондарына сапалық реакция болып табылады. Берілген суреттегі отшашудан Na+, Ba2+, Ca2+ иондарының түстерін анықтаңыздар:

сарысары - жасылқызыл кірпіш

  • Химиялық стақандарда Cu2+, Fe3+ және Fe2+ иондарының тұз ерітінділері берілген. Стақандардағы тұз ерітінділеріне бірнеше тамшы NaOH ерітіндісін тамызғанда тұнба түзіледі. Cu2+, Fe3+ және Fe2+ тұнбаларының түстерін анықтаңыз:

Cu2+

Fe3+

Fe2+

Түсі

Құрамы

  • Ұсынылған иондарға сапалық реакцияны анықтайтын реагенттер мен қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз және түрлі - түсті қаламдарды пайдалана отырып реакция нәтижесінде байқалатын өзгерістерді бояңыз:

Иондар

Аниондарды

анықтайтын реагенттер

Қысқартылған иондық теңдеу

Байқалған

өзгерістер нәтижесі

І-

SO42-

Br-

PO43-

CO32-

NO3-

Cl-

2-

SiO3

  • Зертханада белгісіз заттың сулы ерітіндісі дайындалды. Алынған ерітіндіге бірнеше миллилитр натрий гидроксидінің ерітіндісін және алюминий фольгасының бірнеше бөлігін қосып, алынған қоспаны спиртшам жалынының үстінен қыздырды. Нәтижесінде өткір иісі бар газ пайда болды. Ылғал қызғылт лакмус қағазын бөлінген газы бар сынауыққа салған кезде көк түске боялды. Белгісіз құрғақ заттың бір бөлігін жанарғының жалынына апарғанда жалын сары-жасыл түске боялды.
    • Сапалық талдау нәтижесінде анықталған затты анықтаңыз.

Катион

Анион

    • Тұздың формуласы және атауы: Берілген ерітіндідегі катионды қандай сапалық реакцияның көмегімен анықтауға болатынын көрсетіңіз?
  • Құрамында 11,1 г кальций хлориді және 35 г қорғасын (ІІ) нитраты бар екі ерітіндіні қосқанда түсетін тұнбаның массасын есептеңіз:

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Бал

л

Метал

катиондарының

1

отшашуғасарытүс

беретінкатионды

1

сапалық

сипаттамаларын

анықтайды;

анықтайды

отшашуғажасыл-

сарытүсберетін

1

катионды анықтайды;

отшашуға қызыл -

қоңыр түс беретін

1

катионды анықтайды;

Fe2+, Fe3+, Cu2+ тұздарынан түзілетінерімейтін қосылыстардың түсі мен құрамын көрсетеді

2

Cu2+ тұзынан түзілетін тұнбаның түсі мен

құрамын көрсетеді;

Fe3+ тұзынан түзілетін тұнбаның түсі мен құрамын көрсетеді;

Fe2+ тұзынан түзілетін тұнбаның түсі мен құрамын көрсетеді;

1

1

1

Ұсынылғананиондарды

3

І-анионынанықтайтынреагентті

1

анықтайтынреагенттерді

анықтайды,қысқартылғаниондық

анықтайды,қысқартылған

теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

иондықтеңдеулерін

байқалатынөзгерістердітүстердің

құрастырады,

көмегімен көрсетеді;

қосылыстардыңтүстерін

SO42-анионынанықтайтынреагентті

1

көрсетеді

анықтайды,қысқартылғаниондық

теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

байқалатынөзгерістердітүстердің

көмегімен көрсетеді;

Br-анионынанықтайтынреагентті

1

анықтайды,қысқартылғаниондық

теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

байқалатынөзгерістердітүстердің

көмегімен көрсетеді;

PO43-анионынанықтайтынреагентті

1

анықтайды,қысқартылғаниондық

теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

байқалатынөзгерістердітүстердің

көмегімен көрсетеді;

CO32-анионынанықтайтынреагентті

1

анықтайды,қысқартылғаниондық

теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

байқалатынөзгерістердітүстердің

көмегімен көрсетеді;

NO3-анионынанықтайтынреагентті

1

анықтайды,қысқартылғаниондық

теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

байқалатынөзгерістердітүстердің

көмегімен көрсетеді;

Cl-анионынанықтайтынреагентті

1

анықтайды,қысқартылғаниондық

теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

байқалатынөзгерістердітүстердің

көмегімен көрсетеді;

2-

SiO3анионынанықтайтынреагентті

анықтайды,қысқартылғаниондық теңдеуін құрастырады және нәтижесінде

байқалатынөзгерістердітүстердің көмегімен көрсетеді;

1

Эксперименттік деректерді бағалайды және белгісіз заттыңқұрамын сәйкестендіреді

4

эксперименттікдеректербойынша белгісіз тұздың катионын және анионын

анықтайды;

тұздың формуласын құрастырады және

атауын береді;

ерітіндідегітұзкатионынанықтайтын қысқартылғаниондықтеңдеуін

құрастырады және нәтижесін болжайды;

1

1

1

Химиялық реакция кезінде түзілетін тұнбаның массасын есептейді

5

теңестірілген химиялық реакция теңдеуін

құрастырады;

әрекеттесушізаттардыңзатмөлшерін

есептейді;

тұнбаның массасын есептейді.

1

1

1

Барлығы

20

9.1В «Бейорганикалық қосылыстардың сапалық талдауы» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Металдардың катиондарынсапалық сипаттамаларын анықтайды

Металдардың катиондарын анықтаудыңсапалық сипаттамаларын анықтауда қиналады.

Отшашуға сары түс/жасыл - сары/ қызыл - қоңыр түс беретін катионды анықтауда қателіктер жібереді.

Металдардың катиондарын сапалық сипаттамаларын анықтайды.

Fe2+, Fe3+, Cu2+ тұздарынан түзілетінерімейтін қосылыстардың түсі мен құрамын көрсетеді

 Fe2+, Fe3+, Cu2+ тұздарынан түзілетінерімейтін қосылыстардың түсі мен құрамын анықтауда қиналады.

 Cu2+/ Fe3+/ Fe2+ тұзынан түзілетін тұнбаның түсі мен құрамын көрсетуде қателіктер жібереді.

Fe2+,Fe3+,Cu2+

тұздарынан түзілетін ерімейтінқосы- лыстардың түсі мен құрамын көрсетеді.

Ұсынылғананиондарды анықтайтын реагенттерді анықтайды,қысқартылған иондық теңдеулерін құрастырады, қосылыстардыңтүстерін көрсетеді

Аниондардыанықтайтын

реагенттердіанықтауда,

қысқартылғаниондық теңдеулерінқұрастыруда, қосылыстардыңтүстерін көрсетуде қиналады.

І- / SO42- /Br- / PO43- /CO32- / NO3-/ Cl-/ SiO32-

аниондарын анықтайтын реагентті анықтауда/қысқартылған иондық теңдеуін құрастыруда/байқалатынөзгерістерді түстердің көмегімен көрсетуде қателіктер жібереді.

Аниондарды анықтайтын реагенттерді анықтайды, қысқартылғаниондық теңдеулерін құрастырады, қосылыстардың түстерін көрсетеді.

Эксперименттік деректердібағалайды жәнебелгісіззаттың құрамын сәйкестендіреді

Эксперименттікдеректерді бағалайды және белгісіз заттың құрамын анықтауда қиналады.

Эксперименттікдеректербойынша белгісізтұздыңкатионын/анионын анықтауда/тұздыңформуласын құрастырудажәнеатауынберуде/ ерітіндідегі тұз катионынанықтайтын қысқартылғаниондықтеңдеуін құрастыруда және нәтижесін сәйкестендіруде қателіктер жібереді.

Эксперименттік деректерді бағалайды және белгісіз заттыңқұрамын сәйкестендіреді.

Химиялықреакция

кезіндетүзілетін

тұнбаныңмассасын есептейді

Химиялық реакция кезінде түзілетін тұнбаның массасын есептеуде қиналады.

Теңестірілген химиялық реакция теңдеуін құрастыруда/ әрекеттесуші заттардың зат мөлшерін/тұнбаның массасын есептеуде қателіктер жібереді.

Химиялық реакция кезінде түзілетінтұнбаның массасын есептейді.

9.1С «Химиялық реакция жылдамдығы», 9.1D «Қайтымды реакциялар» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • Реакция жылдамдығы ұғымын түсіндіру
        • Реакция жылдамдығына әсер ететін факторларды анықтау және оны бөлшектердің кинетикалық теориясы тұрғысынан түсіндіру
        • Қайтымды және қайтымсыз реакцияларды білу;
        • Тепе-теңдікті динамикалық үдеріс ретінде сипаттау және Ле-Шателье-Браун принципі бойынша химиялық тепе-теңдіктің ығысуын болжау
        • Химиялық тепе – теңдік күйіне және химиялық реакция жылдамдығына жағдайлар өзгерісінің әсерін түсіну және ажырату.

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Жылдамдық тұрғысынан химиялық реакцияның өту принципін ажыратады
  • Бөлшектер теориясы тұрғысынан химиялық реакцияның жылдамдығына әсер ететін факторларды анықтайды
  • Қайтымды және қайтымсыз химиялық процестерді жіктейді
  • Сыртқы факторлар өзгерген кезде химиялық реакцияның жылдамдығының өзгеруін болжайды
  • Химиялық тепе-теңдікті өнімнің түзілу жағына қарай жылжытуға қабілетті факторларды көрсетеді

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

  • Химиялық реакция: А + В = С сызбанұсқасы бойынша жүреді.
    • Реакция кезінде А және В заттарының концентрациялары қалай өзгереді?
    • А және В заттары қатты заттар екені белгілі болса, берілген реакцияны температураны өзгертпей қалай жылдамдатуға болады?
  • Кальций карбонаты және тұз қышқылы әрекеттесуі нәтижесінде көмір қышқыл газы бөлінеді.
    • Химиялық процестің реакция теңдеуін құрастырыңыз:
  • Реагенттердің толық жұмсалуына қажет уақытты жоғарыдағы графиктен анықтаңыз:
  • Реакция аяқталуына байланысты реакция жылдамдығының төмендеуін, бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіріңіз:
  • Ұсынылған үрдістерді қайтымды және қайтымсыз деп жіктеңіз:

А

Аммиак өндірісі

В

Қышқылдық жаңбырдың әсерінен сәулет құрылыстарының бұзылуы

С

Тағамдардың ашуы

D

Бейтараптану реакциясы

1

Қайтымды үрдістер

2

Қайтымсыз үрдістер

  • Химиялық реакцияның жылдамдығына әсер ететін факторлар бар.
    • Суретте химиялық реакцияның жылдамдығына әсер ететін қандай фактор көрсетілгенін анықтаңыз:
    • Барлық үрдістер үшін пайдаланылуға болатынын түсіндіріңіз:
    • i) жоғарыда көрсетілген фактордың өзгеруі химиялық реакция жылдамдығының артуына қалай әсер ететінін болжаңыз:

ii) жүйе тепе-тең және гомогенді болған жағдайда жоғарыда көрсетілген фактор жоғарылаған кезде ығысуды болжаңыз:

  • Тепе-теңдікті (Vөнім) реакция өнімдеріне қарай ығыстыруға қабілетті факторларды көрсетіңіз: (a) 2NF3(г) + 3H2(г) → 6HF(г) + N2(г) + Q
  • Салқындату тепе-теңдік күйіне және келесі реакцияларда өнімдердің шығымына қалай әсер етеді? Осы өзгерістерді болжап, кестеге жауаптарды солға, оңға / V(өн) ≥/ ≤ V(түз) үлгісінде енгізіңіз:

№

Үрдіс

Салқындату әсері

1

2SO3(г) ↔ 2SO2(г) + O2(г) − Q

2

Н2(г) + I2(г) ↔2HI(г) + Q

3

N2(г) + O2(г) ↔2 NO(г) − Q

4

2 NO(г) + O2(г) ↔2 NO2(г) +Q

5

C(қ) + 2Cl2(г) ↔CCl4(г) + Q

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Жылдамдық тұрғысынан химиялық реакцияның өту принципін түсінеді

1

концентрацияныңөзгеруітұрғысынан химиялық реакцияның жылдамдығының

өзгеруін көрсетеді;

қаттыреагенттерүшінхимиялық

реакцияны жылдамдату әдісін ұсынады;

1

1

Бөлшектертеориясы

тұрғысынанхимиялық реакцияның жылдамдығына әсер ететін факторларды анықтайды

2

кальций карбонаты мен тұз қышқылының

арасындағытеңестірілгенреакция теңдеуін құрастырады;

реагенттерді толық жұмсау үшін кесте бойынша уақытты белгілейді;

реагенттердіңшығынытұрғысынан

химиялықреакцияныңжылдамдығын азайту себебін түсіндіреді;

өнімніңтүзілуітұрғысынанхимиялық реакцияныңжылдамдығыныңазаю

себебін түсіндіреді;

1

1

1

1

Қайтымды және қайтымсыз химиялықүрдістерді жіктейді

3

ұсынылған тізбеден қайтымсыз үрдістерді

анықтайды;

ұсынылған тізбеден қайтымды үрдістерді

анықтайды;

1

1

Сыртқыфакторлар өзгергенкезде химиялық реакцияның жылдамдығыныңөзгеруін болжайды

4

суреттекөрсетілгенреакция жылдамдығынаәсерететінфакторды

анықтайды;

реагенттердіңагрегаттықкүйінескере отырып, факторлардың (а) қолданылуын

түсіндіреді;

факторлардыңөзгеруі(а)химиялық реакцияның жылдамдығын арттырады деп

болжайды;

факторлар (а) жүйеге көтерілген кезде химиялықтепе-теңдіктіңығысуын

болжайды;

1

1

1

1

Химиялық тепе-теңдікті өнімнің түзілу жағына қарай жылжытуға қабілетті факторларды көрсетеді

5а

реагенттер/өнімдер концентрациясын ескере отырып, реакция өнімдеріне (Vөн) қарай ығысатын тепе-теңдік факторын

көрсетеді;

жүйедегітемператураның жоғарылауын/төмендеуін есепке ала отырып, реакция өнімдеріне (Vөн) қарай ығысатын тепе-теңдік факторын

көрсетеді;

1

1

жүйедегіқысымның

жоғарылауын/төмендеуін есепке ала отырып, реакция өнімдеріне (Vөн) қарай ығысатын тепе-теңдік факторын көрсетеді;

1

5b

№1 процесс үшін салқындату кезінде (-Q) химиялық тепе-теңдіктің ығысуын

анықтайды;

№2 процесс үшін салқындату кезінде (- Q) химиялық тепе-теңдіктің ығысуын

анықтайды;

- №3 процесс үшін салқындату кезінде (-Q) химиялық тепе-теңдіктің ығысуын

анықтайды;

- №4 процесс үшін салқындату кезінде (-Q) химиялық тепе-теңдіктің ығысуын

анықтайды;

- №5 процесс үшін салқындату кезінде (-Q) химиялық тепе-теңдіктің ығысуын анықтайды.

1

1

1

1

1

Барлығы

20

    • С «Химиялық реакция жылдамдығы» және 9.1D «Қайтымды реакциялар» бөлімдері бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Жылдамдық тұрғысынан химиялық реакцияның өту принципін түсінеді

 Жылдамдықтұрғысынан химиялық реакцияның өту принципінтүсіндіргенде қиналады.

Концентрацияның өзгеруі тұрғысынан химиялық реакцияның жылдамдығының өзгеруін көрсеткенде/ -қатты реагенттер үшін химиялық реакцияны жылдамдату әдісін ұсынғанда қателіктер жібереді.

Жылдамдық тұрғысынан химиялық реакцияның өту принципін түсінеді.

Бөлшектертеориясы тұрғысынанхимиялық реакцияның жылдамдығынаәсер ететінфакторларды анықтайды

Бөлшектертеориясы

тұрғысынанхимиялық реакцияның жылдамдығына әсер ететін факторларды анытауда қиналады.

Кальций карбонаты мен тұз қышқылының арасындағы теңестірілген реакция теңдеуін құрастырғанда/реагенттерді толық жұмсау үшін кесте бойынша уақытты белгілегенде/ реагенттердің шығыны тұрғысынан химиялық реакцияның жылдамдығын азайту себебін түсіндіргенде/өнімнің түзілуі тұрғысынан химиялық реакцияның жылдамдығының азаю себебін түсіндіргенде қателіктер жібереді.

Бөлшектертеориясы

тұрғысынанхимиялық реакцияның жылдамдығына әсер ететін факторларды анықтайды.

Қайтымдыжәне

қайтымсызхимиялық үрдістерді жіктейді

 Қайтымды және қайтымсыз химиялықүрдістерді жіктегенде қиналады.

 Ұсынылғантізбеденқайтымсыз/қайтымд үрдістерді анықтағанда қателіктер жібереді.

Қайтымды және қайтымсыз химиялықүрдістерді жіктейді.

Сыртқыфакторлар өзгерген кезде химиялық реакцияның жылдамдығының өзгеруін болжайды

Сыртқы факторлар өзгерген кезде химиялық реакцияның жылдамдығының өзгеруін болжағанда қиналады.

Суретте көрсетілген реакция жылдамдығына әсер ететін факторды анықтағанда/ реагенттердің агрегаттық күйін ескере отырып, факторды (а) қолданылуын түсіндіргенде/ фактордың өзгеруі (а) химиялық реакцияның жылдамдығын арттыратындығын болжағанда /факторларды (а) жүйеге көтерілген кезде химиялық тепе- теңдіктің ығысуын болжағанда қателіктер жібереді.

Сыртқы факторлар өзгерген кезде химиялық реакцияның жылдамдығының өзгеруін болжайды

Химиялық тепе-теңдікті өнімнің түзілу жағына қарайжылжытуға қабілетті факторларды көрсетеді

Әртүрлі факторлардың әсерінен химиялық тепе-теңдіктің ығысу бағытын анықтауға қиналады.

Реагенттер/өнімдер концентрациясынескер отырып,реакцияөнімдеріне(Vөн)қара ығысатынтепе-теңдікфакторы көрсеткенде/жүйедегі температураның/қысымның жоғарылауын/төмендеуінесепкеалаотыры реакция өнімдеріне (Vөн) қарай ығысатын теп теңдік факторы

көрсеткенде/№1/№2/№3/№4/№5 процесс үші салқындату кезінде (-Q) химиялық тепе-теңдікті ығысатынын болжағанда қателіктер жібереді.

Әртүрліфакторлардың әсерінен химиялық тепе- теңдіктің ығысу бағытын анықтайды.

ІІ ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

    •  А «Тотығу-тотықсыздану реакциялары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау Оқу мақсаты9.2.2.3 Тотығу дәрежесін табудың ережесін білу және

қолдану

        • Тотығу және тотықсыздану үдерістері бірбірімен байланысты екенін және бір мезгілде жүретіндігін түсіну
        • Тотығу-тотықсыздану реакцияларын тотығу дәрежесі өзгере жүретін реакциялар ретінде түсіну
        • Тотығу процесін электронды беру, ал тотықсыздану-электронды қосып алу деп түсіну
        • Электрондық баланс әдісімен тотығу-тотықсыздану реакцияларының коэффициенттерін қою

Бағалау критерийіБілім алушы

          • Электрондардыберу мен алу тұрғысынан тотығу және тотықсыздану үрдістерін жіктейді
          • Бір мезгілде қарама-қарсы жүретін үрдістер ретінде тотығу және тотықсыздану мәнін анықтайды
          • Реагенттерменөнімдерқұрамындағы элементтердің тотығу дәрежесін анықтайды
          • Жартылай реакция әдісімен электронды балансты құрастырады және тотығу-тотықсыздану үрдісінің жиынтық теңдеуін теңестіреді
          • Қосылыстардың тотығу қабілеттерін бағалайды.

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну/ Қолдану

Орындау уақыты20 минут

Тапсырма

  • Электронды беру үрдісі қалай аталады?
    • Тотықсыздану
    • Тотығу
    • Тотығу-тотықсыздану
    • Айырылу
  • Назарларыңызға найзағайдың әсерінен жүруі мүмкін реакциялар ұсынылған.

Қай қатардағы жауап реагент молекулаларында болып жатқан процестерді дұрыс көрсетеді?

  • Тотығу үдерісіне сәйкес келетін тұжырым:

Тұжырым

1

Тотығу дәрежесі өседі

2

Сутектің мөлшері артып, оттектің мөлшері кемиді

3

Оттектің мөлшері артып, сутектің мөлшері кемиді

    • 1,2 және 3
    • 1 және 3
    • 2 және 3
    • тек қана 3

4. K2Cr2O7 + KI + H2SO4 = Cr2(SO4)3 + K2SO4 + I2 + H2O

(а) Теңдеудегі заттардың үстіне тотығу дәрежелерін көрсетіңіз:

    • (i) Құрамындағы атомдары тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш қасиет көрсететін реаганттерді анықтаңыз:

Тотықтырғыш

Тотықсыздандырғыш

(ii) тотығу дәрежесін пайдалана отырып, тотықтырғыштың атауын жазыңыз:

    • электрондық баланс әдісі арқылы: тотығу процесінің теңдеуін жазыңыз:

тотықсыздану процесінің теңдеуін жазыңыз:

    • Тотығу – тотықсыздану процесінің теңдеулерінқолдана отырып, реакцияның молекулалық теңдеуін жазып, теңестіріңіз:
    • Тотығу және тотықсыздану процесіне электрондарды қосып немесе беріп жіберу тұрғысынан анықтама беріңіз:

5. Төменде хром (ІІ) оксидінің, CrO айналымы көрсетілген. (а) Кестені толтырыңыз:

№

Орын алған үрдіс

Аталуы

А

В

Сr2+ -4𝑒̅ → Сr6+

Тотығу

С

D

      • Қандай үрдісте хром (ІІ) оксиді тотықтырғыштық қасиет көрсетеді?

A. D

B. C

C. B

D. A

(с) Хром (ІІІ) оксидіндегі хромның тотығу дәрежесі аралық мәнеге ие болғандықтан тотықтырғышта, тотықсыздандырғышта қандай қасиет көрсетеді?

𝑡𝑜

Cr2O3 + 2Na2CO3 + 3NaNO3 → 2Na2CrO4 + 3NaNO2 + 2CO2

і. Қосылыстың формуласын жазыңыз:

Тотықтырғыш: Тотықсыздандырғыш:

іі. Төменде хром (ІІІ) оксидінің химиялық қасиеті көрсетілген.Тотығу - тотықсыздану реакцияларын анықтаңыз:

        • Cr2O3 + 6HCl → 2CrCl3 + 3H2O
        • Cr2O3 + 2Al → Al2O3 + 3Cr
        • Cr2O3 + KClO3 + 2K2CO3 → 2K2CrO4 + KCl + 2CO2
        • Cr2O3 + 2KOH → 2KCrO2 + H2O

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Электрондарды беру мен алу тұрғысынан тотығу жәнетотықсыздану

үрдістерін жіктейді

1

электронды беру үрдісін анықтайды;

1

Бір мезгілде қарама- қарсы жүретін үрдістер ретінде тотығу және тотықсызданумәнін

анықтайды

2

найзағай кезінде атмосферада болатын химиялық реакциялар бойынша реагенттердің тотығу және тотықсыздану үрдістерін белгілейді;

1

Реагенттер мен өнімдер құрамындағы элементтердіңтотығу дәрежесін анықтайды

3

тотығудәрежесініңкемуі/артуыбойынша

тотығу үрдісін анықтайды;

сутектің/оттектіңмөлшерікемуі,артуы

бойынша тотығу үрдісін анықтайды;

1

1

Жартылайреакция әдісімен электронды балансты құрастырады және тотығу-

тотықсыздану үрдісінің жиынтықтеңдеуін теңестіреді

4

реагенттер мен реакция өнімдерінің тотығу

дәрежесін анықтайды;

тотықтырғышрөлінатқаратынреагентті

анықтайды;

тотықсыздандырғыш рөлін атқаратын реагентті

анықтайды;

тотықсыздануүрдісініңжартылайтеңдеуін

құрастырады;

тотығуүрдісініңжартылайтеңдеуін

құрастырады;

толықмолекулалықреакциятеңдеуін

құрастырады;

тотығужәнетотықсыздануүрдістерінің жартылай реакция теңдеулерін ескере отырып,

коэффициенттерді қояды;

тотығу-тотықсыздануүрдісініңанықтамасын

жазады;

1

1

1

1

1

1

1

1

Қосылыстардыңтотығу қабілеттерін бағалайды;

5

келтірілгенсызбабойыншаАүрдісті

анықтайды;

келтірілгенсызбабойыншаСүрдісті

анықтайды;

келтірілгенсызбабойыншаDүрдісті

анықтайды;

қандайүрдістехром(ІІ)оксиді

тотықтырғыштыққасиеткөрсететіндігін анықтайды;

келтірілгенпроцестенCr2O3потенциалын бағалайды және тотықсыздандырғыштың рөлін

анықтайды;

келтірілгенпроцестенCr2O3потенциалын бағалайдыжәнетотықтырғыштыңрөлін

анықтайды;

Cr2O3химиялықайналулартізімінен тотықтырғыштыңролінкөрсетеотырып,

реакцияны анықтайды;

1

1

1

1

1

1

1

Cr2O3химиялықайналулартізімінен

1

тотықсыздандырғыштың ролін көрсете отырып,

реакцияны анықтайды.

Барлығы

20

9.2А «Тотығу-тотықсыздану реакциялары» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Электрондарды беру мен алу тұрғысынан тотығу жәнетотықсыздану үрдістерін жіктейді

 Электрондарды беру мен алу тұрғысынан тотығу және тотықсыздануүрдістерін жіктегенде қиналады.

Электрондыберуүрдісінанықтағанда қателіктер жібереді.

 Электрондарды беру мен алу тұрғысынан тотығу және тотықсыздануүрдістерін жіктейді.

Бір мезгілде қарама- қарсы жүретін үрдістер ретінде тотығу және тотықсызданумәнін анықтайды

 Бір мезгілде қарама-қарсы жүретін үрдістер ретінде тотығу және тотықсыздану мәнін анықтағанда қиналады.

Найзағай кезінде атмосферада болатын химиялықреакцияларбойынша реагенттердің тотығу және тотықсыздану үрдістерін белгілегенде қателіктер жібереді.

 Бір мезгілде қарама-қарсы жүретін үрдістер ретінде тотығу және тотықсыздану мәнін анықтайды.

Реагенттер мен өнімдер құрамындағы элементтердіңтотығу дәрежесін анықтайды

Реагенттер мен өнімдер құрамындағы элементтердің тотығу дәрежесін анықтағанда қиналады.

Тотығу дәрежесінің кемуі/ артуы бойынша тотығу үрдісін анықтағанда/сутектің/ оттектің мөлшері кемуі/артуы бойынша тотығу үрдісін анықтағанда қателіктер жібереді.

Реагенттер мен өнімдер құрамындағы элементтердің тотығу дәрежесін анықтайды.

Жартылайреакция әдісіменэлектронды балансты құрастырады және тотығу-

тотықсыздану үрдісінің жиынтықтеңдеуін теңестіреді

 Жартылай реакция әдісімен электрондыбалансты құрастырғанда және тотығу- тотықсыздануүрдісінің

жиынтықтеңдеуін теңестіргенде қиналады.

 Реагенттер мен реакция өнімдерінің тотығу дәрежесін/тотықтырғыш/ тотықсыздандырғыш рөлін атқаратын реагенттіанықтағантағанда/ тотықсыздану/тотығу үрдісінің жартылай теңдеуінқұрастырғанда/толық молекулалықреакциятеңдеуін құрастырғанда/ тотығу және тотықсыздану үрдістерінің жартылай реакция теңдеулерін ескере отырып, коэффициенттерді қойғанда/ тотығу-тотықсыздану үрдісінің анықтамасын жазғанда қателіктер жібереді.

Жартылай реакция әдісімен электрондыбалансты құрастырады және тотығу- тотықсыздану үрдісінің жиынтық теңдеуін теңестіреді.

Қосылыстардыңтотығу қабілеттерін бағалайды

 Қосылыстардыңтотығу қабілеттерінбағалағанда қиналады.

Келтірілген сызба бойынша А/С/ D үрдісті анықтағанда/ қандай үрдісте хром (ІІ) оксидітотықтырғыштыққасиет көрсететіндігін анықтағанда/келтірілген процестен Cr2O3 потенциалын бағалайды

/тотықсыздандырғыштың/тотықтырғыштың рөлін анықтағанда/ Cr2O3 химиялық айналулартізімінен

тотықтырғыштың/тотықсыздандырғыштың ролін көрсете отырып, реакцияны анықтағанда қателіктер жібереді.

Қосылыстардыңтотығу қабілеттерін бағалайды.

9.2В «Металдар мен құймалар» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • Металдық байланыс пен металдық кристалдық тор жайындағы білімдерін қолданып металдардың қасиетін түсіндіре алу
        • Металдарға тән физикалық және химиялық қасиеттерді сипаттау және металл атомдарының тек тотықсыздандырғыш қасиет көрсететінін түсіндіру
        • Құйма ұғымын және оның артықшылықтарын білу
        • Шойын мен болаттың құрамы мен қасиеттерін салыстыру

9.2.3.2 Қоспаның белгілі бір массалық үлесін құрайтын, басқа заттың массасы белгілі жағдайда реакция теңдеуі бойынша зат массасын есептеу

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Металдық кристалдық тор туралы білімі негізінде металдардың қасиетін түсіндіреді
  • Эксперименттік деректерді салыстырады және металдардың негізгі химиялық қасиеттерін анықтайды
  • Құймаларды қолданудың артықшылығын түсіндіреді
  • Шойын және болаттың құрамын салыстырады
  • Құрамында қоспасы бар реагенттің бастапқы массасы бойынша таза металдың массасын есептейді

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

1.а)Төмендегі суреттердің қайсысында металдық кристалл тор көрсетілгенін анықтаңыз:

ABCD

b) Металдықкристалл торы бар зат қандай физикалық қасиеттерге ие болатынын көрсетіңіз:

  • Суретте ұнтақ тәрізді металға артық мөлшердегі сұйытылған тұз қышқылын қосқан кезде бөлінген сутек көлемін өлшеуге арналған құрылғы көрсетілген. Газ көлемі бөлме температурасы мен тығыздығында өлшенген.

Тәжірибе сол массадағы ұнтақтармен, бірақ әртүрлі металдармен үш рет қайталанды:

    • таза магний
    • таза мырыш
    • магний мен мырыш қоспасы

Қай металл ұнтағы реакция нәтижесінде сутек газының ең үлкен және ең кіші көлемін береді?

Сутектің көлемі ең үлкен

Сутектің көлемі ең аз

  • Адамзат дамуының тарихында тас құралдарынан металлға көшу үлкен маңызға ие болды. Металл бойынша ежелгі шеберлер әр түрлі заттарды дайындау үшін қолданылған қорытпаларды өңдеу тәсілдері мен құрамдарының сипаттамасын қалдырмады. Мысалы, антикалық Грецияда, Рим империясында, Таяу және Орта Шығыста және Үндістанда қолданылған көркем бұйымдарды құю үшін қола мен жезді кеңінен қолдануға ие болды.

а) қола және жездің тарихи қорытпаларының құрамын жазыңыз:

Қола: Жез:

(і) Таза металдардан құймалардың ерекше қасиеттерін сипаттаңыз:

(ii) қазіргі уақытта жоғарыда көрсетілген тарихи қорытпаларды қолдану саласының бірін көрсетіңіз:

b) Шойын – темірдің көміртекпен құймасы. Жақсы құйылатын қасиетке ие және темірге қарағанда біршама қатты.

і) Құймалардың таза металдарға қарағанда көбірек қолданылуының себебіне 2 мысал келтіріңіз:

іі) Шойын мен болат- темірдің көміртекпен құймалары. Осы құймалардың құрамын жаз:

шойын: болат:

  • Кестеде темір – шойын және болаттың негізгі тұжырымдамасы келтірілген. Берілген тұжырымдаманы сәйкестендіріңіз:

Шойын

  • көміртегі мөлшері 2,14 кем емес %
  • көміртегі мөлшері 0,02-ден2,14-ке дейінгі диапазонда %
  • амортизаторлар, машина бөлшектерін жасауүшін

қолданылады

  • көркемсәулетқұю саласында

қолданылады;

Болат

  • a) P заты сұйылтылған тұз қышқылымен әрекеттесу нәтижесінде газ түзілді. Бұл газ Q мөлшерін азайтады. Берілген кестедегі заттар тізімін пайдалана отырып, P және Q заттарын анықтаңыз:

P заты

Q заты

b) Құрамында8% қоспасы бар, 24 г металл оксидінен (QO) алынған Q металының массасын есептеңіз.

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Металдық кристалдық тор туралы білімі негізінде металдардың қасиетін түсіндіреді

1а

1 b

келтірілгентізбеденметалдық кристалды торды анықтайды;

металдық кристалл торы бар заттардың

физикалық қасиеттерін көрсетеді;

1

1

Эксперименттік деректерді салыстырады және металдардың негізгі химиялыққасиеттерін

анықтайды

2

сутегінің ең үлкен көлемінің бөлінуіне

әкелетін металл/қоспаны көрсетеді;

сутегінің ең аз көлемінің бөлінуіне әкелетін металл/қоспаны көрсетеді;

1

1

Құймаларды қолданудың артықшылығын түсіндіреді

3 а

қоланың құрамын көрсетеді;

жездің құрамын көрсетеді;

тазаметалдарданқұймалардың

ерекшеленетін белгілерін сипаттайды;

құймалардыңқолдану салаларының

біреуін көрсетеді;

1

1

1

1

Шойын және болаттың құрамын салыстырады

4

тазаметалдарменсалыстырғанда

құймалардықарқынды пайдаланудың екі себебін көрсетеді;

шойынның құрамын көрсетеді;

болаттың құрамын көрсетеді;

1

1

1

Құрамында қоспасы бар реагенттің бастапқы массасы бойынша таза металдыңмассасын есептейді

5

эксперименттікдеректер бойынша P

затын анықтайды;

эксперименталды деректер бойынша Q

затын анықтайды;

есептеу үшін химиялық реакцияның

теңдеуін құрастырады;

формуланыпайдаланаотырыптаза

оксидтің (Q) массасын есептейді;

Q металдың массасын есептейді.

1

1

1

1

1

Барлығы

16

9.2В «Металдар мен құймалар» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

 Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Металдықкрис- талдық тор туралы білімінегізінде металдардың қасиетін түсіндіреді;

 Металдықкристалдықтор туралыбілімінегізінде

металдардыңқасиетін түсіндіргенде қиналады.

Келтірілген тізбеден металдық кристалды торды анықтағанда/ металдық кристалл торы бар заттардың физикалық қасиеттерін көрсеткенде қателіктер жібереді.

 Металдықкристалдықтор туралыбілімінегізінде

металдардыңқасиетін түсіндіреді.

Эксперименттік деректерді салыстырады және металдардың негізгіхимиялық қасиеттерін анықтайды;

 Эксперименттікдеректерді салыстырады және металдардың негізгі химиялық қасиеттерін анықтағанда қиналады.

 Сутегінің ең үлкен /ең аз көлемінің бөлінуінеәкелетінметалл/қоспаны көрсеткенде қателіктер жібереді.

 Эксперименттік деректерді салыстырадыжәне металдардың негізгі химиялық қасиеттерін анықтайды.

Құймаларды қолданудың артықшылығын түсіндіреді;

 Құймалардықолданудың артықшылығын түсіндіргенде қиналады.

 Қоланың / жездің құрамын көрсеткенде/ тазаметалдарданқұймалардың ерекшеленетінбелгілерін сипаттағанда/ құймалардыңқолдану салаларыныңбіреуінкөрсеткенде қателіктер жібереді.

 Құймалардықолданудың артықшылығын түсіндіреді.

Шойынжәне болаттың құрамын салыстырады;

 Шойын және болаттың құрамын салыстырғанда қиналады.

 Таза металдармен салыстырғанда құймаларды қарқынды пайдаланудың екі себебінкөрсеткенде/

шойынның/болаттыңқұрамын көрсеткенде қателіктер жібереді.

 Шойынжәнеболаттың құрамын салыстырады.

Құрамында қоспасыбар реагенттің бастапқымассасы бойыншатаза металдың массасын есептейді;

Құрамында қоспасы бар реагенттің бастапқы массасы бойынша таза металдың массасынесептептегенде қиналады.

 Эксперименттік деректер бойынша P/ Q затын анықтағанда/-есептеу үшін химиялық реакцияның теңдеуін құрастырғанда/ формуланы пайдалана отырып таза оксидтің (Q) массасын есептегенде/ Q металдың массасын есептептегенде қателіктер жібереді.

 Құрамында қоспасы бар реагенттің бастапқы массасы бойынша таза металдың массасын есептейді.

9.2С «1 (I), 2 (II) және 13 (III) топ элементтері және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

9.2.1.3-1 (І)ші және 2 (ІІ)-топ металдарының жалпы қасиеттерін салыстыру және реакция теңдеулерін құрастыру

        • Кальций оксиді мен гидроксидінің негіздік қасиеттерін түсіндіру және қолданылуын сипаттау
        • Атом құрылысы негізінде алюминийдің қасиеттерін түсіндіру, оның маңызды қосылыстары мен құймаларынның қолдану аймағын атау
        • Алюминий, оның оксиді мен гидроксидінің екідайлы қасиеттерін зерттеу

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • 1 және 2 топтағы металдардың жалпы қасиеттерін салыстырады және реакция теңдеулерін құрастырады
  • Кальций оксиді мен гидроксидінің негіздік қасиеттерін және қолданылуын түсіндіреді
  • Алюминийдің кристалл торының құрылымдық бөліктерін ажыратады және осы құрылыстың негізінде оның қолданылуын түсіндіреді
  • Алюминий оксидінің балқымасының электролизі арқылы алюминийді алудың реакция теңдеуін құрастырады

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

  • Периодтық кестедегі І топ элементтеріне литий, натрий, калий және рубидий элементтері жатады.
    • Неліктен калий керосин ішінде сақталатындығын түсіндіріңіз.
    • Калий ауада өздігінен тұтанады.

(і) Калийдің ауада жануының реакция теңдеуін жазып, оны теңестіріңіз.

(іі) Калий сонымен қатар хлормен де өздігінен реакцияға түседі. Калий мен хлордың арасындағы реакция теңдеуін жазыңыз.

      • Калий ыстық сумен әрекеттескенде калий гидроксиді мен сутек газы түзіледі. ІІ топ элементтерінің бірі магний ыстық сумен әрекеттеседі ме? Әрекеттесетін болса қандай өнім(дер) түзетінін реакция теңдеуі арқылы жазып көрсетіңіз:
  • Арман үйін сырлау үшін базардан сөндірілген әк, көк түсті бояу және ацетон сатып алды. (а) Арман әк суының Са(ОН)2 ерітіндісін дайындау үшін сөндірілген әкке (Са(ОН)2) қандай еріткіш қолданады?

Еріткішті таңдаудың себебін түсіндіріңіз:

(b) Кальций гидроксидінің, Са(ОН)2 (с.е.) электролиттік диссоциация механизмін жазыңыз:

  • Алюминий табиғатта көп тараған металл. Ол таза және құйма күйінде қолданылады.

(а) Алюминийдің физикалық қасиетін, металдық байланыс тұрғысынан сипаттауға болады. Таза алюминийдің құрлымдық диаграммасы төменде көрсетілген:

(і) Таңбаланған диаграмманы қолданып алюминийдің металдық байланысына сипаттама беріңіз:

(іі) Алюминий электр сымдарын жасау үшін қолданылады, себебі алюминий жақсы электр өткізгіш. Неліктен алюминий электр тогын жақсы өткізетіндігін түсіндіріңіз:

(b) Дюралюминий құймасының құрамы 95% алюминий және 4 % мыстан тұрады.

(і) Дюралюминий құймасының, алюминийге ұқсас құрылымдық диаграммасын

салып көрсетіңіз:

(іі)Неліктентазаалюминийжұмсақжәнемайысқақболыпкеледіде, дюралюминий құймасы қатты және берік болып келетіндігін түсіндіріңіз:

(с) Павлодар алюминий зауытында жыл сайын алюминий кенінен шамамен 250 мың тоннадай алюминий өндіріледі. Егер Павлодар алюминий зауыты алюминий өндіруде қайта өңдеу әдісін жүзеге асыратын болса оның бір артықшылығы мен бір кемшілігін жазыңыз:

  • Алюминийдің жер қыртысында тек қосылыстар құрамында кездеседі. (а) Алюминийді қай кенінен алады?

Алюминийді алу үрдісінде криолит деп аталатын қоспа қосады. (b)Алюмний өндіру кезінде криолиттің маңызы қандай?

Алюминий оксиді балқымасынан электр тогы өткізілді.

(с) Катодта қандай үрдіс жүзеге асады? Реакция теңдеуін жазыңыз:

  • Анодта қандай үрдіс жүзеге асады? Реакция теңдеуін жазыңыз:
  • Алюминий оксиді электролизініңмолекулалық теңдеуінжазып, реакцияны теңестіріңіз:

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

1және2топтағы

1

сілтілікметалдардыңкеросин

1

металдардыңжалпы

қабатының астында сақтау себептерін

қасиеттерін салыстырады

олардыңхимиялықбелсенділігіне

және реакция теңдеулерін

сүйене отырып түсіндіреді;

құрастырады

ауадағы калий жануының теңестірілген

1

теңдеуін құрастырады;

калийдің газ тәрізді хлормен өзара

1

әрекеттесуінің теңестірілген теңдеуін

құрастырады;

кальцийдіңсуменәрекеттесуінің

1

теңестірілген теңдеуін құрастырады;

Кальцийоксидімен

2

сөндірілгенәктідайындауүшін

1

гидроксидініңнегіздік

қолданылатын еріткішті көрсетеді;

қасиеттерінжәне

еріткішті қосу мен еріткіштің түріне

1

қолданылуын түсіндіреді

сүйенеотырыптаңдаусебебін

түсіндіреді;

кальцийгидроксидінің

1

диссоциацияланутеңдеуін

құрастырады;

Алюминийдіңкристалл

3

элементар бөлшектер көрсетілген таза

1

торыныңқұрылымдық

алюминий кристалл торына сипаттама

бөліктерінажыратады

береді;

жәнеосықұрылыстың

өлшемі мен пішіні көрсетілген таза

1

негізіндеоның

алюминийдіңкристаллторына

қолданылуын түсіндіреді

сипаттама береді;

кристалды тордың ерекшелігін ескере

1

отырып, алюминийдің электр өткізгіш

қасиеттерін түсіндіреді;

дюралюминийқұймасының

1

диаграммасын жасайды;

таза алюминий мен оның құймасының

1

физикалыққасиеттеріндегі

айырмашылықтарын түсіндіреді;

электролизарқылыалюминийді

1

өнеркәсіптікалудыңкемшілігін

көрсетеді;

электролизарқылыалюминийді

1

өнеркәсіптік алудың артықшылығын

көрсетеді;

Алюминийоксидінің балқымасының электролизіарқылы

алюминийдіалудың

реакциятеңдеуін құрастырады

4

алюминийдіалатынкенніңатауын

жазады;

алюминий алу үрдісінде криолиттің

маңызын түсіндіреді;

алюминийоксидіэлектролизінде катодтаөтетінжартылайреакция

теңдеуін құрастырады;

алюминийоксидіэлектролизінде анодтаөтетінжартылайреакция

теңдеуін құрастырады;

алюминийоксидіэлектролиз реакциясыныңтолықмолекулалық

теңдеуін құрастырады;

молекулалық теңдеуіндегі реагенттер

менреакцияөнімдерінтеңестіріп, коэффициенттерді қояды.

1

1

1

1

1

1

Барлығы

20

    •  С «1 (I), 2 (II) және 13 (III) топ элементтері және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

1 және 2 топтағы металдардыңжалпы қасиеттерін салыстырады және реакция теңдеулерін құрастырады

1 және 2 топтағы металдардың жалпы қасиеттерін салыстырады және реакция теңдеулерін құрастырғанда қиналады.

Сілтілік металдардың керосин қабатының астында сақтау себептерін, олардың химиялық белсенділігіне сүйене отырып түсіндіргенде/ауадағы калий жануының теңестірілген теңдеуін құрастырғанда/ калийдің газ тәрізді хлормен өзара әрекеттесуінің теңестірілген теңдеуін құрастырғанда /кальцийдің сумен әрекеттесуінің теңестірілген теңдеуін құрастырғанда қателіктер жібереді.

1 және 2 топтағы металдардыңжалпы қасиеттерін салыстырады және реакция теңдеулерін құрастырады

Кальций оксиді мен гидроксидінің негіздік қасиеттерінжәне қолданылуын түсіндіреді

 Кальцийоксидімен гидроксидініңнегіздік қасиеттерін және қолданылуын түсіндіргенде қиналады.

Сөндірілген әкті дайындау үшін қолданылатын еріткішті көрсеткенде/ еріткішті қосу мен еріткіштің түріне сүйене отырып таңдау себебін түсіндіргенде/ кальций гидроксиді диссоциациясыныңтеңдеуін құрастырғанда қателіктер жібереді.

 Кальций оксиді мен гидроксидініңнегіздік қасиеттерінжәне қолданылуын түсіндіреді

Алюминийдің кристалл торының құрылымдық бөліктерін ажыратады және осы құрылыстың негізіндеоның қолданылуын түсіндіреді

 Алюминийдің кристалл торының құрылымдықбөліктерін

ажыратадыжәнеосы құрылыстың негізінде оның қолданылуынтүсіндіргенде қиналады.

 Элементар бөлшектеркөрсетілгентаза алюминийкристалл торынасипаттама бергенде/ өлшемі мен пішіні көрсетілген тазаалюминийдіңкристалл торына сипаттамабергенде/кристалды тордың ерекшелігін ескере отырып, алюминийдің электр өткізгіш қасиеттерін түсіндіргенде/ дюралюминий құймасының диаграммасын жасағанда/тазаалюминийменоның құймасыныңфизикалық қасиеттеріндегі айырмашылықтарынтүсіндіргенде/ электролизарқылыалюминийді өнеркәсіптікалудың

кемшіліктерін/артықшылықтарын көрсеткенде қателіктер жібереді.

 Алюминийдіңкристалл торыныңқұрылымдық бөліктерін ажыратады және осы құрылыстың негізінде оның қолданылуын түсіндіреді

Алюминийоксидінің балқымасының электролизіарқылы

алюминийдіалудың

реакциятеңдеуін құрастырады

Алюминийоксидінің балқымасыныңэлектролизі арқылы алюминийді алудың реакция теңдеуін құрастырғанда қиналады.

 Алюминийді алатын кеннің атауын жазғанда/ алюминий алу үрдісінде криолиттің маңызын түсіндіргенде/ алюминий оксиді электролизінде катодта өтетін жартылай реакция теңдеуін құрастырғанда/алюминийоксиді электролиз реакциясының толық молекулалық теңдеуін құрастырғанда/ молекулалық теңдеуіндегі реагенттер мен реакцияөнімдерінтеңестіріп, коэффициенттерді қойғанда қателіктер жібереді.

 Алюминийоксидінің балқымасының электролизі арқылы алюминийді алудың реакция теңдеуін құрастырады

ІІІ ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

    • А «17 (VII), 16 (VI), 15 (VI), 14 (IV) - топ элементтері және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

9.3.3.5 Аммиак өндірісінің үдерісін сипаттау

9.2.1.16 Аммиакты алуды қасиеттерін мен қолданылуын түсіндіру

9.2.1.23 Фосфор және оның қосылыстарының жалпы химиялық қасиеттерін түсіндіру

        • Топта галогендер қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын болжау
        • Хлордың химиялық қасиеттерін сипаттау: металдармен, сутекпен және галогенидтермен әрекеттесуі

9.2.1.24 Кремнийдің қолданылу аймағын және оның жартылай өткізгіш ретінде қолданылуын түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Өнеркәсіптік масштабтарда аммиактың қолайлы шығымына ықпал ететін факторларды қолдануды дәлелдейді
  • Аммиакты алу үрдісіндегі реагенттер мен катализаторды сәйкестендіреді
  • Фосфордың аллотропиялық модификацияларының физикалық сипаттамаларындағы айырмашылықты түсіндіреді
  • Эксперименттік деректерді салыстырады және галогендерді топтағы белсенділігіне сәйкес анықтайды
  • Кремнийдің жартылай өткізгіштік қасиеттерін бағалайды

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

  • Аммиакты Габер процесі арқылы өндіреді.

Азот пен сутегі арасындағы реакция келесі жағдайды жүреді:

    • 200 атмосфералық қысым;
    • Темір катализатор;
    • 400-450оС температура;

(а) Азот газының көзі болып табылады?

      • Ауа
      • Мұнай
      • Топырақ
      • Нәруыз

(b) Габер процесінде орын алатын реакция теңдеін жазыңыз. (с) Аммиактың жай заттардан түзілуі қайтымды үрдіс.

Кестеде 600° С-та тепе-теңдік қоспадағы аммиак үлесінің қысымға тәуелділігі көрсетілген.

Аммиак үлесі

8

12

15

20

Қысым/ атм.

200

300

400

500

і. Не себепті қысым артқан сайын қоспадағы аммиактың массалық үлесі артатынын түсіндіріңіз:

іі. Габер процесіне төмен температураны пайдаланудың бір артықшылығын және бір кемшілігін көрсетіңіз:

  • Диаграммада аммиак өндірісі кезінде жүзеге асатын процестер көрсетілген.

крекинг

W заты

сутек

Катализатор Y

фракция

Аммиак

Х заты

азот

W, X заттары мен Y катализаторын анықтаңыз:

W

X

Y

A

ауа

мұнай

темір

B

ауа

мұнай

ванадий (V) оксиді

C

мұнай

ауа

темір

D

мұнай

ауа

ванадий (V) оксиді

  • Суретте фосфордың екі аллотропиялық түр өзгерістері көрсетілген.

(а) Екі аллотропиялық түрөзгерістің қайсысы жоғары температурада балқиды? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз:

(b)і. Фосфордың А аллотропиялық түр өзгерісінің жану реакция теңдеуін құрыңыз: іі. Алынған өнімді суға ерітіп, лакмус тамызғанда ерітінді қандай түске боялады?

  • Галогендердің алмасу реакциялары кестеде көрсетілген:

Тәжірибе

Галоген

қосылған

Х

Галогенидтер ерітіндісі

Y-

1

X2

-

Y2 алмасады

Z2 алмасады

2

Y2

Реакция жүрмейді

-

Реакция жүрмейді

3

Z2

Реакция жүрмейді

Y2 алмасады

-

  • X, Y және Z галогендерін анықтаңыз:

X

Y

Z

A B C

D

Br Br Cl

Cl

Cl I

Br I

I

Cl I

Br

  • Астат (At) периодтық кестенің VII тобында орналасқан элемент. Болжаңыз:
    • 20 °С кезінде оның агрегаттық күйі:
    • түсі:
    • атомдық радиусы: _
  • (i) қатты калий йодидіне концентрлі күкірт қышқылын тамшылатып қосқан кезінде көрінетін өзгерістерді сипаттаңыз:

ii) Хлор мен судың әрекеттесу реакция теңдеуін жазыңыз:

Жалпы коэффициенттер қосындысы:

  • (а) Осы заттардың қайсысы хлормен әрекеттеспейді:Na, CaF2, KI, H2 және «Х» белгісімен белгілеңіз:

Na

CaF2

KI

H2

Сl2

(b) Мүмкін болатын реакция теңдеулерін жазыңыз:

  • Транзисторлар мен диодтар кремний пластиналарынан жасалған жартылай өткізгіштер болып табылады.

(а) Кремнийдің меншікті жартылай өткізгіштік қасиеттері қандай екенін түсіндіріңіз:

(b) Кремнийдің жартылай өткізгіштік қасиеттерін жақсартатын қоспалы қоспалар туралы білімді ескере отырып, кестені толтырыңыз:

 Жартылай өткізгіштің түрі

Қоспа

 Негізгі заряд тасымалдаушы

n- типті

p-типті

(с) Бес валентті фосфор атомдарын кремнийге қосқанда, кремнийдің электрөткізгіштігі қалай өзгереді? Неліктен? Фосфор қоспаның қай түріне жатады? Жауабыңызды қоспадағы электрондық өту сызбанұсқасы бойынша шартты белгілерін көрсете отырып, дәлелдеңіз:

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Өнеркәсіптік масштабтарда аммиактың қолайлышығымына ықпал ететін факторларды қолдануды дәлелдейді

1

аммиакты өнеркәсіптік өндіру кезіндегі

азот көзін көрсетеді;

Габерпроцесінкөрсететінтеңдеуді

құрастырады;

Ле Шателье-Браун принципі бойынша қысым жоғарылаған кезде қоспадағы аммиактың үлесінің ұлғаю себебін

дәлелдейді;

1

1

1

Габер процесінде төмен

пайдаланудың кемшіліктерін дәлелдейді;

температураны

1

Габер процесінде төмен

пайдаланудыңартықшылығын

дәлелдейді;

температураны

1

Аммиакты алу үрдісіндегі реагенттермен катализаторды

сәйкестендіреді

2

аммиактың өнеркәсіптік синтезі кезінде реагенттерді және пайдаланылатын катализаторды салыстырады;

1

Фосфордың аллотропиялық модификацияларының физикалық сипаттамаларындағы айырмашылықты түсіндіреді

3

құрылымы бойынша жоғары балқу температурасы бар фосфордың аллотропиялықмодификациясын

таңдауды түсіндіреді;

(а)тармағындағыаллотропиялық модификацияныңжануреакциясының

теңестірілген теңдеуін құрастырады;

(b) тармағындағыжану өнімін суда

еріткенде көрсеткіштің түсін көрсетеді;

1

1

1

Эксперименттік деректердісалыстырады және галогендерді топтағы белсенділігінеқарай анықтайды

4

эксперименттік деректерді салыстырады

және топтағы белсенділігіне сәйкес Х галогенін анықтайды;

эксперименттік деректерді салыстырады

және топтағы белсенділігіне сәйкес Y галогенін анықтайды;

эксперименттік деректерді салыстырады және топтағы белсенділігіне сәйкес Z

галогенін анықтайды;

1

1

1

Хлорменәрекеттесетін

қосылыстарды анықтайды

5

келтірілгентізбеденхлормен

әрекеттеспейтін қосылысты анықтайды;

1

Кремнийдің жартылай өткізгішқасиеттерін бағалайды

6

 кремнийдіңкристалдықторының сипаттамаларынескереотырып,

жартылайөткізгіштікқасиеттерін дәлелдейді;

1

n-түрге арналған қосымша қоспаны және негізгізарядтытасымалдаушыны

көрсетеді.

1

р-түрге арналған қосымша қоспаны және негізгі зарядты тасымалдаушыны

көрсетеді

бесваленттіфосфордыңқосымша қоспасын кремнийдің торына енгізу

үлгісін белгілейді

бесваленттіфосфордыңқоспасын ескере отырып, кремнийдіңэлектр

өткізгіштігінің өзгеруін түсіндіреді

кремний атомының құрылысын ескере отырып,жартылайөткізгіштік

қасиеттерді негіздейді

өзгерістерді кремний және форсфор

атомдарыныңқұрылысының ерекшеліктерімен байланыстырады.

1

1

1

1

1

Барлығы

20

9.3А «17 (VII), 16 (VI), 15 (VI), 14 (IV) -топ элементтері және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Өнеркәсіптік масштабтарда аммиактың қолайлышығымына ықпал ететін факторларды қолдануды дәлелдейді

Өнеркәсіптікмасштабтарда аммиактың қолайлы шығымына ықпал ететін факторларды қолданудыдәлелдегенде қиналады.

Аммиакты өнеркәсіптік өндіру кезіндегі азот көзін көрсеткенде/ Габер процесін көрсететін теңдеуді құрастырғанда/ Ле Шателье-Браунпринципібойынша қысымжоғарылағанкездеқоспадағы аммиактыңүлесініңұлғаюсебебін дәлелдегенде/ Габер процесінде төмен температураныпайдаланудың кемшіліктерін/артықшылықтарын дәлелдегенде қателіктер жібереді.

Өнеркәсіптік масштабтарда аммиактыңқолайлы шығымына ықпал ететін факторлардықолдануды дәлелдейді.

Аммиакты алу үрдісіндегі реагенттермен катализаторды сәйкестендіреді

Аммиакты алу үрдісіндегі реагенттер мен катализаторды сәйкестендіруде қиналады.

Аммиактың өнеркәсіптік синтезі кезінде реагенттерді және пайдаланылатын катализаторды салыстырғанда қателіктер жібереді.

Аммиакты алу үрдісіндегі реагенттер мен катализаторды сәйкестендіреді.

Фосфордың аллотропиялық модификацияларының физикалық сипаттамаларындағы айырмашылықты түсіндіреді

Фосфордыңаллотропиялық модификацияларының физикалық сипаттамаларындағы айырмашылықтарды түсіндіргенде қиналады.

Құрылымы бойынша жоғары балқу температурасы бар фосфордың аллотропиялық модификациясын таң- дауды түсіндіргенде/(а) тармағындағы аллотропиялық модификацияның жану реакциясының теңестірілген теңдеуін құрастырғанда/(b) тармағындағы жану өнімін суда еріткенде көрсеткіштің түсін көрсеткенде қателіктер жібереді.

Фосфордыңаллотропиялық модификацияларының физикалық сипаттамаларындағы айырмашылықты түсіндіреді.

Эксперименттік деректердісалыстырады жәнегалогендерді топтағыбелсенділігіне қарай анықтайды

Эксперименттікдеректерді салыстырады және галогендерді топтағы белсенділігіне қарай анықтағанда қиналады.

Эксперименттік деректерді салыстырады және топтағы белсенділігіне сәйкес Х/ Y/ Z галогенін анықтағанда қателіктер жібереді.

Эксперименттікдеректерді салыстырады және галогендерді топтағы белсенділігіне қарай анықтайды.

Хлорменәрекеттесетін қосылыстарды анықтайды

Хлорменәрекеттесетін

қосылыстардыанықтағанда қиналады.

Келтірілген тізбеден хлормен әрекет- теспейтін қосылысты анықтағанда қателіктер жібереді.

Хлорменәрекеттесетін қосылыстарды анықтайды.

Кремнийдің жартылай өткізгіштік қасиеттерін бағалайды

Кремнийдіңжартылай

өткізгіштікқасиеттерін бағалауда қиналады.

Кремнийдіңжартылайөткізгіштік қасиеттеріндәлелдегенде/n/р-түрге арналған қосымша қоспаны және негізгі зарядты тасымалдаушыны көрсеткенде/ бесваленттіфосфордыңқосымша қоспасынкремнийдіңторынаенгізу үлгісін белгілегенде/ кремнийдің электр өткізгіштігініңөзгеруін түсіндіргенде/кремнийатомының құрылысын ескере отырып, жартылай өткізгіштікқасиеттерді негіздегенде/өзгерістерді кремний және фосфоратомдарыныңқұрылысының ерекшеліктеріменбайланыстырғанда қателіктер жібереді.

Кремнийдіңжартылай

өткізгіштікқасиеттерін бағалайды.

9.3В «Адам ағзасындағы химиялық элементтер» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • Адам ағзасының құрамына кіретін элементтерді атау және олардың маңызын түсіндіру (О, С, Н, N, Ca, P, K, S, Cl, Mg, Fe)
        • Қазақстанның тұрғындарының типтік тамақтану рационын зерттеу және теңгерімді тамақтану рационын құрастыру
        • Адам ағзасындағы кальций мен темірдің ролін түсіндіру
        • Тамақ өнімдерінің құрамындағы көміртекті анықтау
        • Қоршаған ортаның ауыр металдармен ластану көздерін атау және олардың ағзаларға әсерін түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Ағзадағы сандық құрамы бойынша элементтерді жіктеу принципін түсіндіреді
  • Ауырметалдардыңадамағзасынатүсужәне олардан туындаған улану тәсілдерін сипаттайды
  • Макро - және микроэлементтерді функциялары бойынша сәйкестендіреді
  • Майлардың,ақуыздардыңжәнекөмірсулардың адам ағзасындағы функцияларын анықтайды

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

  • Элементтерді ағзадағы сандық құрамына байланысты макро- және микроэлементтерге жіктейді.

Элементтерді жіктеңіз:

сутек, көміртек, кобальт, магний, натрий, стронций, азот, йод, оттек, бром.

Макроэлементтер:

Микроэлементтер:

  • 9-сынып оқушысы медициналық тексеруден өту кезінде оның ағзасында темір, фосфор, магний және йод сияқты элементтердің жетіспеуі анықталды.

Ағзадағы элементтердің орнын толтыру үшін сіздің құрдастарыңызға тамақтану рационын ұсыныңыз:

Темір: Фосфор: Магний:

Йод:

Ағзадағы магний мен йодтың жетіспеушілігі қандай аурулар туғызатынын болжаңыз: Магний: Йод:

  • Өткен ғасырдың 50 жылдары Жапонияда Минамата кентінің маңында сірке қышқылын өндіру зауыты салынған. Оның қалдықтары 30 жыл бойы мұхитқа төгіліп отырған. Жүздеген жылдар бойы Минамата кентінің балықшылары балық, асшаяндар, теңіз алабұғаларын аулаумен айналысты. Әрине, теңіз өнімдері олар үшін негізгі тағам көзі болды. Біраз уақыт өткеннен кейін кент тұрғындарында аяқ- қол тырысулары, психоз, қояншық аурулары, психика мен интеллектінің бұзылуы сияқты аурулардың белгілері біліне бастады. Науқастарды зерттеу нәтижесінде кент тұрғындарының ауыр металдармен уланғаны анықталды.
    • Улануды туғызатын металды атаңыз:
    • Бұлметалдыңадамменжануарларағзасынақандайжолментүсетінін сипаттаңыз:
    • Ауыр металдармен уланудың алдын алу әдісін ұсыныңыз:
  • Адам ағзасында химиялық элементтердің периодтық жүйесінің 70-тен астам элементі кездеседі. Осы элементтердің әрқайсысы адам организмінде белгілі бір қызмет атқарады және олардың кез келгенінің жеткіліксіз болуы организмде баланстың бұзылуына әкеліп соғады. Элементтердің функциялары және олардың организмде жетіспеушілік салдары арасындағы сәйкестікті орнатыңыз:

Элемент

Функциясы және олардың организмде

жетіспеушілігі

Макроэлемент

Ca

P

1

2

A

B

Функция:жасушалардықұрастырады, зат алмасу

процесінеқатысады,гормондарды қалыптастырады,

мидың қызметіне әсер етеді. Жетіспеушілік:созылмалышаршау, бұлшық ет

спазмалары,назарынжоғалту,рахит, остеопороз.

Функция:

суалмасуғақатысады,асқазаннан тұз қышқылын шығарады.

Жетіспеушілік:Гастрит,қышқылдың төмендеуі

Микроэлемент

Fe

3

C

Функция: сүйектер мен тістерді нығайтады, бұлшық етке серпімділік береді.

Жетіспеушілік:Сүйектермен бұлшықеттердегі ауырсыну, бұлшық еттің тартылуы, тырнақтардың мүжілуі.

Cl

4

D

Функция: қан түзілу және клеткаішілік

алмасупроцесстеріндеқатысады, гемоглобинменмиоглобинді

қалыптастыру үшін қажет, организмге оттекті тасымалдау кезінде қажет, қалқанша безді қалыпқа келтіреді.

Жетіспеушілік: анемия және қаназдық, гемоглобиннің түзілуін төмендетеді және тыныс алу функцияларын бұзылады.

Жауабы:

1

2

3

4

  • Адам ағзасындағы заттар қосылыстар түрінде болады. Төмендегі кестеге осы қосылыстардың адам денесіндегі функцияларын және ақпарат көздерін (екіден кем емес) көрсетіңіз:

Денедегі функциялары

Ақпарат көздері (азық-

түлік өнімдері)

Ақуыздар

Майлар

Көмірсулар

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Ағзадағы сандық құрамы бойынша элементтерді жіктеу принципін түсіндіреді

1

элементтердіңтізбегінен№1

макроэлементті анықтайды;

элементтердіңтізбегінен№2

макроэлементті анықтайды;

элементтердіңтізбегінен№1

микроэлементті анықтайды;

элементтердіңтізбегінен№2

микроэлементті анықтайды;

1

1

1

1

2

ағзадағытемірдің орнын толтыру

үшін тамақтану рационын ұсынады;

ағзадағы фосфордың орнын толтыру

үшін тамақтану рационын ұсынады;

ағзадағы магнийдің орнын толтыру үшін тамақтану рационын ұсынады;

ағзадағыйодтың орнын толтыру үшін тамақтану рационын ұсынады;

1

1

1

1

Ауыр металдардың адам ағзасына түсу және олардан туындаған улану тәсілдерін сипаттайды

3

улануды туғызатын металл атайды;

ауырметалдардыңадам немесе жануарлардыңағзасынатүсетін

циклді сипаттайды;

ауыр металдармен уланудың алдын

алу әдісін ұсынады;

1

1

1

Макро - және микроэлементтерді функцияларыбойынша сәйкестендіреді

4

кальцийдіңадамағзасында

атқаратынфункцияларының арасындағы сәйкестікті белгілейді;

фосфордыңадамағзасында

атқаратынфункцияларының арасындағы сәйкестікті белгілейді;

темірдің адам ағзасында атқаратын функцияларыныңарасындағы

сәйкестікті белгілейді;

хлордың адам ағзасында атқаратын функцияларыныңарасындағы

сәйкестікті белгілейді;

1

1

1

1

Майлардың, ақуыздардың және көмірсулардың адам ағзасындағы функциялары мен ақпарат көздері анықтайды

5

адамағзасындағымайлардың функциялары мен ақпарат көздерін

көрсетеді;

адамағзасындағыақуыздардың функциялары мен ақпарат көздерін

көрсетеді;

адамағзасындағыкөмірсулардың функциялары мен ақпарат көздерін

көрсетеді.

1

1

1

Барлығы

18

    • В «Адам ағзасындағы химиялық элементтер» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Ағзадағы сандық құрамы бойынша элементтерді жіктеупринципін түсіндіреді

 Ағзадағы сандық құрамы бойынша элементтерді жіктеу принципінтүсіндіргенде қиналады.

 Элементтердің тізбегінен №1/№2 макроэлементтерді /микроэлементтерді анықтағанда/ағзадағы темірдің/фосфордың/ магнийдің/йодтың орнын толтыру үшін тамақтану рационын ұсынғанда қателіктер

жібереді.

Ағзадағы сандық құрамы бойынша элементтерді жіктеу принципін түсінеді.

Ауыр металдардың адам ағзасына түсу және олардан туындаған улану тәсілдерін сипаттайды

Ауыр металдардың адам ағзасына түсу және олардан туындаған улану тәсілдерін анықтағанда қиналады.

 Уланудытуғызатын металдарды атағанда/ ауыр металдардың адам немесе жануарлардың ағзасына түсетін циклді сипаттағанда/ ауыр металдармен улану- дың алдын алу әдістерін ұсынғанда қателіктер жібереді.

Ауыр металдардың адам ағзасына түсу және олардан туындаған улану тәсілдерін біледі.

Макро-және микроэлементтерді функцияларыбойынша сәйкестендіреді;

Макро - және микроэлементтерді функцияларыбойынша сәйкестендіргенде қиналады.

Кальцийдің/фосфордың/темірдің/хлор- дың адам ағзасында атқаратын функцияларының арасындағы

сәйкестіктіанықтағандақателіктер жібереді.

Макро-және микроэлементтерді функцияларыбойынша сәйкестендіреді.

Майлардың, ақуыздардың және көмірсулардың адам ағзасындағы функциялары мен ақпарат көздері анықтайды

Майлардың, ақуыздардың және көмірсулардыңадам ағзасындағыфункциялары мен ақпараткөздерінанықтаға қиналады.

Адамағзасындағы

майлардың/көмірсулардың/ақуыздардың функцияларыменақпараткөздерін көрсеткенде қателіктер жібереді.

Майлардың, ақуыздардың және көмірсулардыңадам ағзасындағы функциялары мен ақпарат көздері біледі.

IV ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

    • А «Органикалық химияға кіріспе» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

9.4.3.2 Көмірсутектердің және олардың туындылары: спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары, көмірсулар, аминқышқылдарының жіктелуін білу

        • Органикалық қосылыстардың негізгі кластары: алкандар,алкендер,алкиндер,арендер, спирттер,альдегидтер, карбон қышқылдары, аминқышқылдары үшін IUPAC номенклатурасын қолдану
        • Изомерия құбылысын білу және көмірсутектер құрылымдық изомерлерінің формулаларын құрастыру

9.4.3.3 Функционалдық топ түсінігін,берілген класс қосылысының химиялық қасиеттерін анықтайтын топ ретінде түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Көмірсутектердің және олардың туындыларының құрамын, номенклатурасын сипаттайды
  • Алкандардың құрылымын IUPAC номенклатурасы бойынша атаулармен салыстырады
  • Тиісті изомерлердің құрылымдық формулаларын құрастырады
  • Этанол тотығу өнімдерінің құрамы мен құрылысын болжайды

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

  • (а) Кез-келген органикалық қосылыс құрамындағы көміртек атомы қанша байланыс санын түзеді?

(b) Органикалық қосылыстар құрамындағы көміртек атомы қандай байланыстар түзеді?

  • Төмендегі кестені толтырыңыз:

Заттардың атауыЗаттың формуласыЗаттың құрылымдық формуласы C3H8

Этанол(этил

спирт)

Этаналь(сірке альдегид)

C2H5COOH

  • Органикалық қосылыстар атаулары мен олардың формулаларын сәйкестендіріңіз:
    • А.

2. В.

  • С.

4. D.

1

2

3

4

  • (а) Ұсынылған заттың құрылымдық формуласын жазыңыз:

(b) 3 (а) тапсырмадағы заттың 2 изомерін жазыңыз және оларды IUPAC номенклатурасына сәйкес атын атаңыз :

Изомер 1 Атауы:

Изомер 1 Атауы:

  • Спиртті тотықтыру кезінде органикалық қосылыстардың басқа класының өкілі болып табылатын өнім пайда болады. Пропанол тотығуының өнімін көрсетіңіз:

Бағалау критерийлері

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Көмірсутектердіңжәне олардың туындыларының құрамын, номенклатурасын сипаттайды

1

органикалық қосылыстар құрамындағы

көміртекбайланыстарыныңсанын көрсетеді;

органикалық қосылыстар құрамындағы

көміртектүзетінбайланысатауын көрсетеді;

1

1

2

құрамы бойынша атауын береді;

құрылымдық формуласын құрастырады;

этанолдыңмолекулалықформуласын

құрастырады;

этанолдың құрылымдықформуласын

құрастырады;

этанальдыңмолекулалықформуласын

құрастырады;

этанальдың құрылымдықформуласын

құрастырады;

формула бойынша атауын береді;

органикалықзаттыңқұрылымдық

формуласын құрастырады;

1

1

1

1

1

1

1

1

Алкандардың құрылымын IUPAC номенклатурасы бойыншаатаулармен салыстырады

3

3-этилгексанныңқұрылымдық

формуласын анықтайды;

2-метил-4-этилгексанныңқұрылымдық

формуласын анықтайды;

2,2,4-триметилпентанныңқұрылымдық

формуласын анықтайды;

2-метилпропанныңқұрылымдық

формуласын анықтайды;

1

1

1

1

Тиістіизомерлердің құрылымдық формулаларын құрастырады

4

2,2,3,3-тетраметилбутанның құрылымдық

формуласын құрастырады;

біріншіқұрылымдықизомерді

құрастырады;

IUPAC номенклатурасы бойынша 1-ші

изомердің атауын береді;

екіншіқұрылымдықизомерді

құрастырады;

IUPAC номенклатурасы бойынша 2-ші

изомердің атауын береді;

1

1

1

1

1

Этанолдың тотығу өнімінің құрамыменқұрылысын

болжайды

5

пропанолдың тотығу өнімін көрсетеді;

1

Барлығы

20

9.4А «Органикалық химияға кіріспе» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Көмірсутектердіңжәне олардың туындыларының құрамын, номенклатурасын сипаттайды

Көмірсутектердіңжәне олардың туындыларының құрамын, номенклатурасын анықтағанда

қиналады.

 Органикалық қосылыстар құрамындағы көміртек байланыстарының санын/ көміртек түзетін байланыс атауын көрсеткенде/ құрамы бойынша атауын бергенде/ этанолдың/ этанальдың молекулалық/ құрылымдық формуласын құрастырғанда/ формула бойынша атауын бергенде/ органикалық заттың құрылымдық формуласын құрастырғанда қателіктер жібереді.

 Көмірсутектердіңжәне олардыңтуындыларының құрамын, номенклатурасын біледі.

Алкандардың құрылымынIUPAC номенклатурасы бойыншаатаулармен салыстырады

Алкандардың құрылымын IUPAC номенклатурасы бойыншаатаулармен салыстырады;

қиналады.

3-этилгексанның / 2-метил-4-этилгексанны

/2,2,4-триметилпентанның/ 2-метилпропанны құрылымдық формуласын анықтағанд қателіктер жібереді.

 Алкандардың құрылымын IUPACноменклатурасы бойыншаатаулармен салыстырады.

Тиістіизомерлердің құрылымдық формулаларын құрастырады

Изомерлердің құрылымдық формулаларын құрастырғанда қиналады.

2,2,3,3-тетраметилбутанның құрылымдық формуласын /бірінші/ екінші құрылымдық изомердіқұрастырғанда/IUPAC номенклатурасы бойынша 1-ші /2-ші изомердің атауын бергенде қателіктер жібереді.

Тиісті изомерлердің құрылымдық формулаларын құрастырады.

Этанолдыңтотығу өнімінің құрамы мен құрылысын болжайды

Этанолдың тотығу өнімінің құрамы мен құрылысын болжағанда қиналады.

Пропанолдыңтотығуөнімінкөрсеткенд қателіктер жібереді.

Этанолдың тотығу өнімінің құрамы мен құрылысын болжайды.

9.4В «Көмірсутектер. Отын» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

9.4.3.10 Этен мысалында алкендердің химиялық қасиеттерін (жану, гидрлеу, гидратация, галогендеу, сапалық реакциялар) оқып үйрену, химиялық реакция теңдеулерімен дәлелдеу

        • Құрамында көміртек бар қосылыстардың отын ретінде пайдалану мүмкін екендігін білу және альтернативті отын түрлерін зерттеу, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін атау
        • Қазақсатандағы көмірдің, мұнайдың, табиғи газдың кен орындарын атау және оларды өндірудің қоршаған ортаға әсерін түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Алкендердіңқасиеттерінкөрсететінхимиялық реакциялардың теңдеулерін құрайды
  • Мұнайдыайдаукезіндеректификациялық колоннаның фракциялық бөліктерін көрсетеді
  • Отынныңбаламалытүрлерінатапкөрсетеді, артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді
  • Қазақстанның картасынан көмірдің, мұнайжәне табиғи газдың кен орындарын көрсетеді

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Тапсырма

  • Этен қанықпаған көмірсутектер болып табылады.
    • осы терминдердің әрқайсысының мәнін жазыңыз:

Қанықпаған: Көмірсутек

  • (a) Алкендер алкандардың крекингі нәтижесінде түзілуі мүмкін.

(i) Крекингте қолданатын жағдайларының екеуін жазыңыз:

(іі) Тетрадекан C14H30 крекингі нәтижесінде этен және басқа көмірсутек түзілетін реакция теңдеуін жазыңыз:

  • Этен бром суымен (Br2) әрекеттеседі.
    • Осы реакция типін атаңыз:

(іі) Берілген реакцияның құрылымдық теңдеуін жазыңыз:

(ііі) Нәтижесінде түзілген заттың атауын жазыңыз:

(iv)Бұлреакцияныңсыртқыбелгілеріқандай?

  • Мұнай өңдеу зауыттарында мұнайды фракциялық қайта бөлу арқылы бөледі, бұл мақсат үшін ректификациялық колонна пайдаланылады.

(і) Ректификациялық колоннаның қандай бөлігінен ұшқыш компоненттер бөлінеді?

  • ректификациялық колонна бөліктерінің атауларын жазыңыз:

T S R Q

  • Баламалы отын түрлерін атаңыз:

Артықшылықтары Кемшіліктері:

  • (а) Қазақстанның контур картасынан көмірдің, мұнай және табиғи газдың кен орындарын көрсетеңіз.

мұнай

тас көмір

табиғи газ

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Алкендердің қасиеттерін көрсететінхимиялық реакциялардың теңдеулерін құрастырады

1а

"қанықпаған"ұғымынасипаттама

береді;

"көмірсутек" терминін сипаттайды;

1

1

2 a

крекингтің екі шарттарын көрсетеді;

этен түзілетін тетрадекан үшін крекинг

теңдеуін құрастырады;

1

1

2 b

этен мен бром суы арасындағы реакция

түрін атайды;

құрылымдық формулаларды қолдану

арқылыреакциятеңдеуін құрастырады;

реакция өніміне атау береді;

берілгенхимиялықәрекеттесудің

сыртқы белгілерін сипаттайды;

1

1

1

1

Мұнайды айдау кезінде ректификациялық колоннаның фракциялық бөліктерін көрсетеді

3

көрсетілгенсызбабойынша ректификациялық колоннаның қай бөлігінде ұшқыш көмірсутектер

түзілетіндігін көрсетеді;

T/S/R/Qректификациялық

колоннасының бөліктерін атайды;

1

4

Отынныңбаламалы түрлерін атап көрсетеді, артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді

4

баламалыотынтүрлерінемысал

келтіреді;

баламалы отын түрлерін пайдаланудың

артықшылықтарын көрсетеді;

баламалы отын түрлерін пайдаланудың

кемшіліктерін көрсетеді;

1

1

1

Қазақстанның картасынанкөмірдің, мұнайжәнетабиғи газдыңкенорындарын көрсетеді

5

Қазақстанның картасынан көмірдің кен

орындарын көрсетеді;

Қазақстанның картасынан мұнайдың

кен орындарын көрсетеді;

Қазақстанныңкартасынантабиғи

газдың кен орындарын көрсетеді.

1

1

1

Барлығы

19

9.4В «Көмірсутектер. Отын» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Алкендердіңқасиеттерін көрсететінхимиялық реакциялардың теңдеулерін құрайды.

Алкендердіңқасиеттерін

көрсететінхимиялық

реакциялардыңтеңдеулерін құрастығанда қиналады.

"қанықпаған"/"көмірсутек"ұғымына сипаттама бергенде/ крекингтің шарттарын көрсеткенде/ тетрадекан үшін крекинг теңдеуін құрастырғанда/ этен мен бром суы арасындағы реакция түрін атағанда/ құрылымдық формулаларды қолдану арқылы реакция теңдеуін құрастырғанда/реакция өніміне атау бергенде/ сыртқы белгілерін сипаттағанда қателіктер жібереді.

Алкендердіңқасиеттерін көрсететінхимиялық реакциялардың теңдеулерін құрайды.

Мұнайдыайдаукезінде ректификациялық колоннаныңфракциялық бөліктерін көрсетеді.

Мұнайды айдау кезінде ректификациялық колоннаның фракциялықбөліктерін көрсеткенде қиналады.

Көрсетілген сызба бойынша ректификациялық колоннаныңқайбөлігіндеұшқыш көмірсутектертүзілетіндігінкөрсеткенде/ T/S/R/Q ректификациялық колоннасының бөліктерін атағанда қателіктер жібереді.

Мұнайдыайдаукезінде ректификациялық колоннаныңфракциялық бөліктерін көрсетеді.

Отынныңбаламалы түрлерін атап көрсетеді, артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді.

Отынның баламалы түрлерін атап көрсетеді, артықшылықтары мен кемшіліктерінкөрсеткенде қиналады.

Баламалы отын түрлеріне мысал келтіргенде/ баламалы отын түрлерін пайдаланудың артықшылықтарын көрсеткенде/ баламалы отын түрлерін пайдаланудың кемшіліктерін көрсеткенде қателіктер жібереді.

Отынныңбаламалы түрлерін атап көрсетеді, артықшылықтары мен кемшіліктерін

көрсетеді.

Қазақстанның картасынан көмірдің, мұнай және табиғи газдың кен орындарын көрсетеді.

Қазақстанныңкартасынан көмірдің, мұнай және табиғи газдың кен орындарын көрсеткенде қиналады.

Қазақстанныңкартасынан көмірдің/мұнайдың/ табиғи газдың кен орындарын көрсеткенде қателіктер жібереді.

Қазақстанның картасынан көмірдің, мұнай және табиғи газдың кен орындарын көрсетеді.

9.4С «Оттекті және азотты органикалық қосылыстар» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

9.4.3.19 Спирттердің жіктелуін, метанол мен этанолдың қолданылуын,этанолдың алынуын білу және қасиеттерін түсіндіру

9.4.3.27 Нәруыздағы α- аминқышқылдар арасында пептидтік байланыстың түзілуін түсіндіру

9.4.3.22 Карбон қышқылдарының құрамын білу және сірке қышқылының химиялық қасиеттері мен қолданылуын сипаттау

9.4.3.26 Көмірсулардың жіктелуін, биологиялық маңызы мен қызметін түсіндіру

9.4.3.29 Нәруыздың биологиялық маңызы мен қызметін түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін сипаттайды
  • Қаныққан біратомды спирттердің тотығу реакцияларының теңдеуін құрастырады
  • Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарында пептидті байланыстың пайда болу принципін түсіндіреді және белгілейді
  • Карбон қышқылдарының сапалық және сандық құрамы бойынша қасиеттерін болжайды
  • Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын, қасиеттерін және функцияларын салыстырады

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

  • Адамдар қолданатын спирттердің бірі – этанол.

(а) Этанолды алудың әдістерін атап, сәйкес реакция теңдеулерін жазыңыз.

    • Әдістің атауы - Реакция теңдеуі:
    • Әдістің атауы - Реакция теңдеуі:
  • Этанол метан қышқылымен әрекеттеседі.
    • Сәйкес реакция теңдеуін жазыңыз:
    • Түзілген затты атаңыз:
  • Осы реакция жүруі үшін қандай зат қосылады және қандай мақсатпен?
  • Төмендегі реакция өнімдерінің (А және В) құрылымдық формулаларын жазыңыз:

H H 

CH3(CH2)5OH + K2Cr2O7

   A

   B

А:

В:

  • Ақуыздар-табиғи полимерлер. Ақуыздардың мономерлері- аминқышқылдары.Төменде аминқышқылдарының – глицин, аланин және валиннің құрылымдық формулалары берілген.

Жоғарыда берілген аминқышқылдарынан трипептидтің түзілу реакциясы теңдеуін жазыңыз және түзілген пептидтік байланысты көрсетіңіз:

  • Кестеде карбон қышқылдардыңбірінші бес гомологтық қатарыныңмүшелерінің мәліметтері көрсетілген:

Карбон

қышқылының атаулары

Формула

Салыстырмалы

молекулалық массасы

Балқу

температурасы

Қайна

температура

сы

Метан қышқылы

HCOОH

46

8,4

101

Этан қышқылы

CH3COОH

60

17

118

Пропан қышқылы

C2H5COОH

74

-22

141

Бутан қышқылы

C3H7COОH

88

-8

164

Пентан қышқылы

(а)(і)Пентанқышқылыныңмолеулалықформуласынжәнесалыстырмалы молекулалық массасын кестеге енгізіңіз:

(іі) Пентан қышқылының балқу температурасынан, қайнау температурасын болжау неліктен оңай екенін түсіндіріңіз:

  • Өсімдіктерден бөлініп шығатын әртүрлі заттардың құрамында көміртектің массалық үлесі 40%, сутектің массалық үлесі 6,7%және оттектің массалық үлесі

53,3%болатынбелгілі.Ауабойыншасалыстырмалытығыздығы2,07-кетең органикалық қышқылдың эмпирикалық және молекулалық формуласын анықтаңыз:

  • b тапсырмада анықтаған қышқыл магний оксидімен әрекеттеседі. Реакция теңдеуін құрыңыз және нәтижесінде түзілген өнімдерді атаңыз:
  • b тапсырмадағықышқылды этилэтаноатқа қалай айналдыруға болатынын сипаттаңыз, өз жауабыңызды реакция теңдеуімен дәлелдеңіз:
  • Төмендегі кестеде макромолекулалар туралы ақпараттар берілген.

1

Майлар құрамында мына байланыс түрі бар:

Ақуыздың құрамында мына байланыс түрі бар:

Тіріорганизмдерде көмірсуларәртүрлі функцияларды орындайды, бірақнегізгілері энергетикалық және

құрылыс болып табылады.

2

Глюкоза алу үшін ақуыз гидролиздендірілуі мүмкін

амин қышқылын алу үшін крахмал гидролизденеді

Май – тірі организм үшін энергия көзі болып табылады.

3

Крахмал гидролизденіп қант түзе алады

Ақуыз гидролизденіп амин қышқылдарын түзе алады

Белоктардың маңызды функцияларының бірі – қорғағыштықболып

табылады.

4

Ақуыздың құрамында мына байланыс түрі бар:

Майлар құрамында мына байланыс түрі бар:

Ағзадағыбиохимиялық өзгерулердің қалыпты өтуі үшін қажетті гидрофобты органикалық қосылыстардың еріткіштері ретінде ақуыздардың рөлі

маңызды

Қандай тұжырымдардың триадасы дұрыс?

А. 1 және 2

B. 2 және 3

C. 3 және 4

D. 1 және 3

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін сипаттайды

1

этанолдың өнеркәсіптік (синтетикалық) алуәдісінатайды; үрдістің теңестірілген химиялық реакция

теңдеуін құрастырады;

этанолдың микробиологиялық алу әдісін атайды үрдістің теңестірілген химиялық

реакция теңдеуін құрастырады;

этанолдың метан қышқылымен өзара әрекеттесуінің теңестірілген химиялық реакция теңдеуін құрастырады және

реакция өнімдерін атайды;

реакцияның жүру жағдайларын көрсетеді;

1

1

1

1

Қаныққанбіратомды спирттердіңтотығу реакцияларының теңдеуін құрастырады

2

біріншікезеңіндеқаныққанбіратомды спирттер тотыққандатүзілетін өнімнің

құрылымдық формуласы құрастырады;

екіншікезеңіндеқаныққанбіратомды спирттер тотыққандатүзілетін өнімнің

құрылымдық формуласы құрастырады;

1

1

Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарындапептидті байланыстыңпайдаболу принципін түсіндіреді және

белгілейді

3

ұсынылғанаминқышқылдарынан

трипептидтің түзілуінің реакция теңдеуін құрастырады;

макромолекуланыңфрагментінде пептидтік байланысты белгілеп көрсетеді;

1

1

Карбон қышқылдарының сапалық және сандық құрамыбойынша қасиеттерін болжайды

4

пентанқышқылыныңмолекулалық формуласынқұрастырадыжәне

молекулалық массасын есептейді;

келтірілгендеректернегізінде

температураның өзгеруін болжайды;

келтірілгендеректернегізіндебалқу

температурасыныңөзгеруітуралы түсініктеме береді;

өз болжамдарын салыстырмалы молекулалық массамен және карбон қышқылдарыныңқұрамымен

байланыстырады;

органикалыққышқылдыңэмпирикалық

формуласын есептейді;

органикалыққышқылдыңмолекулалық

формуласын есептейді;

карбон қышқылының магний оксидімен өзара әрекеттесуінің теңестірілген реакция

теңдеуін құрастырады;

реакция өнімдерін атайды;

этилэтаноаттың түзілуі үшін реагенттерді

дұрыс жазады;

этерификация реакциясыныңтеңдеуін

құрастырады;

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Ақуыздармен

5

ақуыздар мен көмірсулардың құрылымы

1

көмірсулардың құрылымын, қасиеттерінжәне функцияларын

салыстырады

дұрыс салыстырады;

ақуыздар мен көмірсулардың қасиеттерін дұрыс салыстырады.

1

Барлығы

20

9.4С «Оттекті және азотты органикалық қосылыстар» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Этанолды алу жолдарын жәнехимиялық қасиеттерін сипаттайды

 Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін көрсету кезінде қиналады.

Этанолдың өнеркәсіптік (синтетикалық микробиологиялық)/алуәдісін атағанда/үрдістің теңестірілген химиялық реакция теңдеуін құрастырғанда/ этанолдың метан қышқылымен өзара әрекеттесуінің теңестірілген химиялық реакция теңдеуін құрастырғанда және реакция өнімдерін атағанда/ реакцияның жүру жағдайларын көрсеткенде қателіктер жібереді.

 Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін біледі

Қаныққанбіратомды спирттердіңтотығу реакцияларының теңдеуін құрастырады

Қаныққанбіратомды

спирттердіңтотығу реакцияларының теңдеуін құрастырғанда қиналады.

Бірінші/ екінші кезеңінде қаныққан біратомды спирттер тотыққанда түзілетін өнімнің құрылымдық формуласын құрастырғанда қателіктер жібереді.

Қаныққанбіратомды

спирттердіңтотығу

реакцияларыныңтеңдеуін құрастырады

Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарында пептидтібайланыстың пайдаболупринципін түсіндіредіжәне белгілейді

Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарындапептидті байланыстыңпайдаболу принципін түсіндіргенде және белгілегенде қиналады.

Амин қышқылдарынан трипептидтің түзілуінің реакция теңдеуін құрастырғанда/ макромолекуланың фрагментінде пептидтік байланысты белгілеп көрсеткенде қателіктер жібереді.

Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарындапептидті байланыстыңпайда болу принципінтүсіндіредіжәне белгілейді

Карбон қышқылдарының сапалық және сандық құрамыбойынша қасиеттерін болжайды

Карбонқышқылдарының сапалық және сандық құрамы бойыншақасиеттерін болжағанда қиналады.

Пентан қышқылының молекулалық формуласынқұрастырғанда және молекулалық массасын есептептегенде/ температураның өзгеруін болжағанда/балқу температурасының өзгеруі туралы түсініктеме бергенде/ өз болжамдарын салыстырмалы молекулалық массамен және карбон қышқылдарының құрамымен байланыстырғанда қателіктер жібереді.

Карбонқышқылдарының сапалық және сандық құрамы бойынша қасиеттерін болжайды

Ақуыздармен көмірсулардың құрылымын,қасиеттерін жәнефункцияларын салыстырады

Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын, қасиеттерін және функцияларын салыстырғанда қиналады.

Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын/ ақуыздар мен көмірсулардың қасиеттерін дұрыс салыстырғанда қателіктер жібереді.

Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын, қасиеттерін және функцияларын салыстырады



Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!


Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

kz | Жиынтық бағалау (ТЖБ, БЖБ) (СОЧ, СОР)



Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» Қазақстан пойыздарында үй жануарларын тасымалдау ережелері
» Қазақстандықтар шетелге шығуға жылына қанша жұмсайды?
» Су тасқынынан зардап шеккендерге қосымша тағы 553 мың теңге төленеді
Пікір жазу