Салыстырмалы әрекет жасаудың екі әдістемесі

Әдістемелер туралы жалпы ақпарат.
«Үй – ағаш - адам»
Үй – субьектінің жанұя туралы пікірі немесе оның жанұялық оған қарым – қатынасы туралы пікірін талдау ретінде түсіндіріледі, анасының фигурасы, автопортреті мұқият қарастырылады.
Суреттің маңызды деталы: егер үйдің тек бір бүйірі ғана бейнеленген болса, бір есіктен кен емес, бір терезе, бір қабырға, егер бұл көп қабатты үй немесе тропиктегі үй болмаса, труба немесе түтін шығуға арналған басқа да құрылымдар бейнеленген. Трубалардың болмауы сол сияқты жартылай бұзылған үйдің суретін дәлелдей алады.
Егер үй басқа суретден ірірек (бейнеленсе) салынса,онда жанұядағы тұйықты болжайды. Басқа суреттерден майдалау (ұсақ) үйдің суреті – жанұялық байланысының әлсіздігін, «үйді сезінудің» жоқтығын білдіреді. Үйді бейнелеудегі абыржу (үрей, қорқыныш) жанұя (ортаға) ішкі мәселелерді көрсетеді.
Егер баланың әңгімесінде үйде баланың ата – анасыз тұрып жатқандығы туралы айтылса, онда олардың ата – ана қамқорлығынан құтылуға ұмтылысын (тырысқанын) болжауға болады.
Суретті талдау кезінде:
- қабырға мен үйдің шатыры ЭГО шекарасын көрсетеді:
- бөлме – ассоциацияларды қарастырады;
а) бөлмеде тұрып жатқан адаммен;
б) бөлмедегі кейіпкердің қарама – қарсы қарым – қатынасы;
в) бұл бөлменің тағайындалуы;
- терезелер – байланыстыру тәсілі;
- үйдің шатыры – қиял сферасы, шынайылықтан қол үзу.
- труба – жақын көңілдес қарым – қатынастағы жылылық белгісі ретінде қарастырылады.
Ағаш – базалық автопортрет, субьектінің бейсаналы даму картинасы, оны әдеттегі шындыққа, оларға әсер ету мен тәсілге қоса отырып әке фигурасы.
Суреттің маңызды деталы – діні және бірбұтағы .
Суретті талдау кезінде:
- тамырлар өткенге өз жанұясына қарым – қатынас көрсеткіші ретінде түсіндіреді (ағаш ауада тамырсыз ілулі тұрса – үйге берілудің (үйді жақын көрудің) нашарлығы)
- діңі (өзегі) – субьектінің өз мүмкіндігін, күшін түсінуі дененің белгісі, қазіргі (нағыз) қатынасын көрсетеді;
- ағаштың ұшар басы болашақпен, сол сияқты ойлары, арманы бар баспен ассоцияциялайды (байланыстырады)
- бұтақтары – иілгіштік деңгейі олардың қосылып, қанат жайып (араласып) кету деңгейі, көлемі саны субьектінің ортадан қанағат алу қабілеттілігі мен қолайлылығына, бейімделуіне көзқарасын көрсетеді.
- бұталардың құрылысы – байланысу сферасын, шындыққа қанағаттану деңгейі.
Жел бақылауға қиын берілетін, субьектінің күйзелісін білдіреді.
Күн жылу көзі, беделді фигура символы.
Адам – субьектінің жеке кейіпкерге көзқарасы. Субьектінің шынайы бейнесі. Субьектінің сексуальды ролінің концепциясы. Субьектінің кейіпкерлер арасы қарым – қатынасқа тұтастай толығы мен немесе ерекше өзара іс - әрекеттерге тәсілі. Белгілі бір фобшар, обессивтік сенулер Субьектіге оны қоршағандардан ерекше сүйкімді адам.
Адамның суреті интелетінің даму деңгейін бағалауға мүмкіндік береді, бірақ бұл жұмыста талдаудың бұл бөлігі қарастырылған. (Мұны Ф. Гудинафтың, Д. Харистің кітаптарынан немесе А. Л. Венгрдің компьютерлік вариантынан көруге болады).
Адамды суреттеудегі маңызды деталдар; бас, дене, екі қол, екі аяқ. Екі көз, екі құлақ, мұрын, ауыз. Қандай да бір бөлігінің формаларының өзгеруі субьектінің сол тәрізді немесе ұқсас шынайы өзгеруін немесе оларға бейімделу реакциясын көрсетеді.
Суретке талдау жасау кезінде:
- бас – интелект, бақылау, қиял (ойлау) сферасы;
- бет әлпеті – шындықпен сенсорлық байланыс, ішкі стимулдар рецепторы;
- дене – базалық қажеттіліктер және әуестенудің орналасу орны;
- қолдар – күреске базалық ұмтылу, ортаны басқару мен өзгерту қаруы, неғұрлым жетілген және қоршаған ортаға ілтипатпен бейімделген, ең бастысы, қызметкерлер арағы қаруы.
- табаны – қызметкерлер арағы жылжымалылық белгісі.
«Белгісіз жануар»
Жұмыс өзінің «меніне», өзінің дүниедегі жағдайы туралы түсінігін көрсетеді, өзін мәні бойынша жануарлар мен теңестіргендей.
Суреті салынған жануар – сурет салушының өзінің өкілі
Образды бейнені жасау тәсілі қиял мен ойлау түрін сипаттайды.
Төменгі деңгей – шынайы жануар (6 жасқа дейін – нормадан ауытқымау). Бұл интеллектуальды немесе эмоциальды дамудың ауытқу көрсеткіші болуы мүмкін, қорқыныш туралы айтуы мүмкін.
Егер бір кездері болған хайуан әдебиет немесе кино образы бейнеленсе, онда бұл қиялға кедей немесе төменгі мәдени деңгей туралы айтады.
Шынайы хайуан деталынан құрастырған сурет тапсырмаға рационалистік, шығармашылық емес тәсілді көрсетеді. (8 жасқа дейін тән) Тұлғалардың саны неғұрлым көп болса соғұрлым бағасы жоғары.
Стандартты схема бойынша тұтас образы (көзі бар, аузы, денесі, аяғы бар басы) тапсырмаға көркем эмоциялық тәсілді сипаттайды. Хайуан неғұрлым, шынайыға аз ұқсас болса, тестіленушінің қиял деңгейі соғұрлым жоғары болады.
А.А. Венгер жұмысқа талдау жасауды мынадай схема бойынша құруды ұсынады.
- жалпы әсер алу.
- сезім органын, аяқтағаннан сексуалды символикаларды бейнелеу (бұл өһзін көрсетуді, үрейленуді, қорқынышты, қиялдауды білдіреді);
- шабуыл жасау мен қорғану құралы қалай белгіленген;
- өмір сипатын бейнелеу.
М.Р. Битянова талдау жасау кезінде мыналарды көрсететін көрсеткіштерді анықтады.
- мазасыздану жағдайын;
- психологиялық қорғауды
- организмнің әлсіреуін, төменгі күш қуатыты, депрессиялықты;
- агрессивтілікті;
- өзін - өзі төмен бағалауды
Әдістемелерді салыстыру.
Авторлары: Дж. Бук (1948) – «Үй – Ағаш - Адам»; Ж. Жшбе (1934) – «Ағаш»; М. З, Дукаревич – «Белгісіз жануар»,
модификация – А.К Венгер.
Критерийлер Жалпы сипаттама ДДЧ Белгісіз жануар Ескер-тулер
Психомоторлық тонусты реттеу, психофизиологиялық сипаттама, астения депрессиялық
Жоғарғы (көрсетілген) тонус, эмоциональдық зорланушылық Қарындашты қатты басу
Астеникалық жағдай Қарындашты әлсіз басу сызықтар соңына дейін жеткізілмейді, детальінің кедейлігі. Ағаш – бұтақтары төмен түсіндіретін. Адам – көңілсіз, көздерінің болмауы, аяғы өте ұзын Көп ұйықтайды, жатады. Өте ықшамды қысқа суреттеу.
Эмоциональдық тұрақсыздық Қарындашпен (басып) сызуды түрлендіру
Импульсивтілік (ырықсыздық) Суреттің көлемі үлкейтілген Адам – детальінің аздығы, адамның бет - әлпетінің болмауы агрессивтік бейнелеу, жорта (әдейі) көріксіздік , фигура дөрекі бұрмаланған
Белсенділік Ағаш – бұтақтары жоғары бағытталған Басы оңға бұрылған (қараған)
Өте белсенділік Қарындашты қатты басу Адам басы жоқ, көздері жоқ.
Дипрессия, көңіл – күйдің түсуі Қарындашпен әлсіз басылған суреттің көлемі кішірейтілген, бұрышына, парақтың астына орналастыру. Қарт адамдар тұрады.
Үй- Ағаш – қурап қалған, сынған жапырақтары, жоқ, бұтақты төмен түсірілген, кесілген немесе сындырлаған. Адам – сүйкімсіз, жиіркенішті, көңілсіз жабыңқы кедей қарт адамның фигурасы (дене бітімі) бет әлпеті, жоқ әсіресе көзі, аузы жоқ. Батып бара жатқан күн. Құйрығы түсірілген, хайуан үңгірде тұрады. Әңгімемен суреттің кейпі көңілсіз.
Дел - сал Адам – ішікі органдары
Ригидность Сурет дәл парақтың ортасында. Қарындашпен қатты сызатын. Бір сипаттағы детальдардың көп болуы, суреттің ұқыпты салынуы (таза) сызылған контур болуы мүмкін Үй – кірпіштер, бөрениер колоналар мұқят (салынған) бейнеленген, қайталанады.
Ағаш – қарындаш жеке бор кесегі рет ұсынылған, жекеленген жапырақтар бейнеленген..
Адам – адамда түймелердің молдығы,бір сипатты детальдың көптігі Аяқтардың бірдейлігі бір жаққа бағытталуы.


Критерийлер Жалпы сипаттама ДДЧ Белгісіз хайуан Ескертулер.

Энергия Функционалды қанаттар қосымша қармалауыштары. Детальдарының көп болуы.
Жеке ерекшеліктері
Интроверность Үй – терезелердегі құлыптар. Ағаш – ұшар басы тар, бұтақтары ішке қайырылған. Адам – адам фигуралардың дөрекілігі қолданылады, денесіне қойылған саусақтары шұғыл кішірейтілген, работ, бөгдетанеталық суреттелген Сурет дөрекі машина образды (бейнесі), тұйық
Аутиза
ция Үй – терезесі жоқ немесе олар өте кішкентай, есіктері жоқ.
Адам –детальінің аздығы, адамның бет - әлпетінің жоқтығы, көздерінің жоқтығы, саусақтарының жоқтығы, саусағы өте қысқартылған Дөрекі машинабейнелі (Дөңгелек) шеңбер фигурасы.
Көрсету Үй – сарай (әсем үй), вилла, шіркеу, мөлдір үй. Ағаш – экзотикалық тұқымды. Адам- киім, әшекейлер, шашты сәндеу, кірпіктер толық бейнелеген сайқымазақ, шоун бейнеленуі мүмкін (өзін теріс көрсету үшін) крикаруталық образ (өзін теріс көрсету үшін). Сурет автобиографиялы түсінігімен қоса беріледі.

Инфанридік Жас өспірімнің бейнеленуінде ойыншықтармен адам. Адамға ұқсастырылған (тұрысы, киімі, бет әлпеті және т.б)
Интеллектуальды
ғы Сурет парақтың оң жақ жартысында
Перфекционизм Нұсқауларды нақтылау. Көптеген ұсақ детальдар. Жұмыстың төменгі қарқыны, көп өшірулер. Үрейленушілік пен ригидтілік белгінің үйлесуі
Қолайлылығы Барлық фигурасына қатысы бойынша тіреудің негізділігі (аяқы, табанынан, тұғыры тас табан) Атауында мағынаны құрайтындарды тиімді біріктіру

Критерийлер Жалпы сипаттама ДДЧ Белгісіз хайуан
Жалпы ерекшеліктері (сипаттамалары)
Синзитивтік
тип Адам – аяғаның ұзындығы өте үлкейтілген
Глизондты
лығы Ағаш – қабығы жеке (ағаш) иректі сызық пен бейнеленген
Адам – робот, бөгде планеталық, қорқынышты, фигурасы шығып кеткен, қолдары бүйілген, саусақы қысқартылған Дөрекі, машина бейнесі, механикалық (өздігінен жүретін) шамадан асқан түп нұсқалық астарлылық
Экстраверттілік Үй – үлкен және (немесе) ашық терезелер, есік жолдар, (есікке баратын) кіре беріс жер. Ағаш – бұтақтары жан – жаққа жойылып кеткен, бұтақы анық оңға қарап тұр.
Адам – қолдары мен аяғы екі жағына кең қойылған Адам схемасына сәйкес келеді.
Эпилепитойд
тылық Адам жабығыңқы (көңілсіз)
Эмоциональды – ерікті сфера сипаты
Агрессивтілік Қарындашты қатты басу. Жұмыс уақытты кезінде парақты аудару Үй - әртүрлі құрылыстар (агрессия үй иесінің деректілігіне қарсы бағытталған) Ағаш – бұтақы сүйір болып аяқталған, тамыры тырнаққа ұқсас жерге кірмеген, өзгеше үлкен діңі бар (өзек) Адам – агрессивтік бейнелеу, алақандары жұдырығымен тырнақы үлкейтілген басының көлемі еркек белг-рімен сызылған үйлесіммен кішірейтілген, қару, таяқ, пышақ, балға, ара, үлкен алақанымен көтерілген қолдар суреттелген. Тістерді бейнелеу – вербальды агрессия Әртүрлі бөліктерінде шығыңқыларының болуы. Шабуыл жасау қаруы, қару, өткір бездер. Белсенді қорғаныс құралы – қорғаныс шабуылы (агрессиясы) тістер – вербальды (тілдік) агрессия. Ағаштарды сындыруы, үйлерді таптайды және т.б. Адамдарды, үйлерді және т.б. жейді. Құрбандарын жеп жатқан, осыған ұқсас суреттер.....