Абай Құнанбайұлы «Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы». Қазақ әдебиеті, 10 сынып, дидактикалық материал.

Сабақ мақсаты

Бағалау критерийлері

Шығармадағы көркемдегіш құралдар түрлерін анықтау;

Көркемдегіш құралдардың қызметін талдау;

Шығармадағы авторлық идеяны анықтау;

Идеяны өмір шындығымен байланыстыру.

Көркемдегіш құралдар мен айшықтау түрлерін теориялық тұрғыдан дәлелдеу;

Көркемдегіш құралдардың мағынасын ашу;

Идеяны дәлелдеуде өлеңнен мысал келтіру;

Идеяны өмірмен байланыстыруда мысалдар келтіру.

Шумақ

Қысқаша мазмұны

Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы,

Қиыннан қиыстырар ер данасы.

Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,

Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы.

Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,Ол - ақынның білімсіз бишарасы.Айтушы мен тыңдаушы көбі надан,Бұл жұрттың сөз танымас бір парасы.

Әуелі хаят, хәдис – сөздің басы,Қосарлы бәйітмысал келді арасы.Қисынымен қызықты болмаса сөз,Неге айтсын пайғамбар мен оны алласы.

Мешіттің құтпа оқыған ғұламасы,Мүнәжәт уәлилердің зар наласы.Бір сөзін бір сөзіне қиыстырар,Әрбірі келгенінше өз шамасы.

Бұрынғы ескі биді тұрсам барлап,

Мақалдап айтады екен, сөз қосарлап.Ақындары ақылсыз, надан келіп,Көр-жерді өлең қыпты жоқтан қармап.

Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы,Сонда да солардың бар таңдамасы.Іші алтын, сырты күміс сөз жақсысынҚазақтың келістірер қай баласы?

Қобыз бен домбыра алып топта сарнап,Мақтау өлең айтыпты әркімге арнап.Әр елден өлеңменен қайыр тілеп,Кетірген сөз қадірін жұртты шарлап.

Мал үшін тілін безеп, жанын жалдап,Мал сұрап біреуді алдап, біреуді арбап.Жат елде қайыршылық қылып жүріп,Өз елін бай деп мақтар құдай қарғап

Қайда бай мақтаншаққа барған таңдап,Жиса да, бай болмапты, қанша малды ап.Қазаққа өлең деген бір қадірсіз,Былжырақ көрінеді солар даңдақ.

Ескі бише отырман бос мақалдап,Ескі ақынша мал үшін тұрман зарлап.Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел,Сендерге де келейін енді аяңдап.

Батырды айтсам ел шауып алған талап,Қызды айтсам, қызықты айтсам қыздырмалап,Әншейін күн өткізбек әңгімегеТыңдар едің әр сөзін мыңға балап.

Ақыл сөзге ынтасыз, жұрт шабандап,Көнгенім-ақ соған деп жүр табандап.Кісімсінген жеп кетер білімсіз көп,Жіберсем, өкпелеме, көп жамандап.

Амалдап қарағайды талға жалғап,Әркім жүр алар жердің ебін қамдап.Мақтан қуған, малқұмар нені ұға алсын,Шықпаса мыңнан біреу талғап-талғап.

Мал жиып арамдықпен ұрлап-қарлап,Қусың десе, қуанып жүр алшаңдап.Қақса-соқса бір пайда түсе ме деп,Елдің байын еліртіп «жау мұндалап».

Ынсап-ұят, ар-намыс, сабыр, талап –Бұларды керек қылмас ешкім қалап.Терең ой, терең ғылым іздемейді,Өтірік пен өсекті жүндей сабап.

Көркемдегіш құрал түрі

Анықтамасы

Өлеңнен мысал

Астарлы мағынасы