Мұнайды фракцияларға бөлу арқылы жіктеу: фракцияларды қолдану. Химия, 10 сынып, дидактикалық материал.

10-сынып

Қалыптастырушы жұмыс №4

Тест тапсырмасы

Оқушының аты –жөні:______________

Оқушы мақсатқа жетеді, егер:

- Дағдылар:

Білу және түсіну, қолдану

- оқушы көмірсутектердің атаулары бойынша кестені дұрыс толтыра алады;

- шикі мұнайдың бөлу өндірісін сипаттай алады;

-шикі мұнайды айдау өнімдерінің қолдану аймақтарын біледі;

• Мына берілген кестедегі бос орындарды толтырыңдар.

Қазақстанның мұнайға бай аймақтарын атаңыз? • Ашық түсті мұнай өнімдеріне не жатады?

• Детонация деген не? •Мұнай өнімдерін жоғары температурада крекингілеу. • Мазуттың айдалмайтын бөлігі?• Газойлдан не өндіріледі?

Химиялық диктант• Крекиг сөзі ағылшын тілінен аударғанда - - - - - - деген мағынаны білдіреді.• Мұнайды айдауға арналған қондырғы -- - - бөліктен тұрады.• Бұл қондырғыны --- --- немесе - - - - деп атайды.• Мұнай бетін бүркеп тұратын газдар - -- -- - деп аталады.• Мұнайды ароматтау процесін - - - - - деп атайды.Сіздің оқыған сұраққа келіссеңіз « » таңбасын,келіспесеңіз « » таңбасын қойыңыз:

• Өнеркәсіптік крекинг әдісі орыс ғалымы В. Г.Шухов ұсынды. « »• Мұнай суда ерімейді « »• Ректификациялық бағананы биіктігі 35 м. дей болады. « »• Бензинді ароматтау үрдісін кокстеу деп атайды « »• Бензиннің қопарлыс түрінде жануы тотығу деп те аталады. « »• Машиналарды тез оталдыру үшін газды бензинді кәдімгі бензинге араластырады. « »

• Мұнай көмірсутектердің қоспасы болып табылады. Мұнай өндіретін заводта ол фракциялық айдау әсерінен фракцияларға жіктеледі. Диаграммада мұнайдың бірнеше фракциясы көрсетілген.

(А) Осы заттар қандай физикалық қасиеттеріне байланысты фракцияларға жіктеледі.

......................................................................................................................................

(В) (i) Нафтаның (лигроин) бір қолданылу саласын атаңдар ....................................................................................................................................

(ii) Битумдық фракцияның бір қолданылу саласын атаңдар.

...................................................................................................................................

(c) Сұйытылған мұнай газының құрамында қаныққан көмірсутектер метан CH₄ және этан, C₂H₆ болады.

(i) Қаныққан көмірсутек ұғымының мағынасы неде екенін түсіндіріп беріңдер.

...................................................................................................................................

(ii) Метан молекуласындағы химиялық байланысты «Айқыштар және нүктелер» диаграммасын пайдалана отырып салыңдар. Көміртегінің тек сыртқы электрондарын ғана пайдаланыңдар.

(d) Крекинг процесі дегеніміз не? Маңызын түсіндіріңдер...........................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

• Бензин (газолин) – бұл октан саны C₈H₁₈ болып келетін көмірсутектердің қоспасы болып табылады.

(a) Мұнайдан бензиннің қалай алынатынын қысқаша түсіндіріп беріңдер.

........................................................................................................................

.......................................................................................................................

............................................................................................................................

(в) Октан оттегінде жанады.

2C₈H₁₈ + 25O₂ → 16CO₂ + 18H₂O

Бензинді двигательді автокөлік тұрақты жылдамдықпен 80 км/сағ. жүреді. Әрбір километр сайын 108 г көмірқышқыл газын бөліп шығарады.

i) Егер автокөлік 100 км/сағ жүретін болса бөлінетін көмірқышқыл газының массасын есептеңіз.

іі) егер бензин 100% октанның деп есептесек жанған бензиннің массасын есептеңдер.

Ііі) Октанның крекингілену реакциясын жазыңдар.

Іv) Октанның толық емес жану реакциясын жазыңдар.