Мұнай, құрамы, өңдеу әдістері және мұнай өнімдері. Химия, 10 сынып, презентация, 2 сабақ.

Сабақтың тақырыбы: Мұнай, құрамы, өңдеу әдістері және мұнай өнімдері

Оқу мақсаттары

10.4.2.12 мұнайды фракциялау процесін және фракциялардың қолдану аясын түсіндіру;

10.4.2.13 термиялық және катализдік крекинг процесін түсіндіру

Бағалау критерийлері

Ойлау дағдыларының деңгейлері:

Білу, түсіну, қолдану

Оқушылар мақсатқа жетеді, егер:

Шикі мұнайды өңдеу процесін сипаттай алса;

Фракциялардың қолдану аймақтарын білсе;

Каталитикалық және термиялық крекингтерді ажырата алса;

Мұнай өңдеу

Бұл мұнай өңдеу зауыттарына мұнай өнімдерін тасымалдаудан басталатын өте күрделі технологиялық процесс. Мұнда мұнай дайын өнім болғанға дейін бірнеше кезеңнен өтеді:

Мұнайды біріншілік өңдеуге дайындау

Мұнайды біріншілік өңдеу (тікелей айдау)

Мұнайды екіншілік өңдеу

Мұнай өнімдерін тазарту

Мұнайды біріншілік өңдеу

Дайын мұнай мен газдарды фракцияларға және көмірсутектер топтарына бөлу. Айдау арқылы кезінде мұнай өнімдері мен жартылай өнімдердің көптеген түрлерін алуға болады.

Процестің мәні алынған мұнай өнімдерінің қайнац температураларының айырмашылығы принципіне негізделген. Нәтижесінде, шикізат фракцияларға бөлінеді – мазутқа дейін (ашық түсті мұнай өнімдері) және гудронға дейін (май).

Ректификациялық мұнара

Ректификациялық мұнара  — сұйық қоспаларды фракцияларға бөлуге арналған цилиндрлік тік мұржа, олардың әрқайсысы қайнау температуралары жақын заттардан тұрады.

Өндірістік ректификациялық мұнаралардың диаметрі 16 метрге, биіктігі 90 метрге жетуі мүмкін.

Қыздырылған сұйық қоспа ректификациялық мұнараға келіп түседі, «жеңіл» фракциясы (төменгі конденсация температурасына ие өнімдер) мұнараның жоғарғы бөлігіне шоғырланса, ал төменгі бөлігіне «ауыр» (жоғары конденсация температурасына ие өнімдер) - кіреді.

Мұнайды екіншілік өңдеу

Мұнай өнімдерін крекингілеу (бөлу, ажырату)

Термиялық крекинг (алкандар және алкендер, қысқа тізбекті көмірсутектер)

Катализдік крекинг (тармақталған тізбекті көмірсутектер)

Риформинг (ароматтау)

Гидротазарту (S, N байланыстарынан тазарту)

Термиялық крекинг

Термиялық крекингтің мақсаты: термиялық бензиндерді, қанықпаған сұйық көмірсутектерді алу;

Шикізат: соляр фракциясы, мазут, керосин;

Жағдайлар, шарттар:

t = 470-550

Р = 2-7 МПа

Катализдік крекинг

Крекингтің мақсаты: сапалы бензин алу;

Шикізат: керосин және газойль;

Жағдайлар, шарттар:

t = 450-500

Катализатор: табиғи алюмосиликаттар

Қысым: атмосфералық

Мұнай өнімдерін риформингілеу

Мақсаты: жоғары сапалы бензин, ароматты көмірсутектерді алу;

Шикізат: керосин және мазут;

Жағдайлар, шарттар:

t = 500

Қысым: 1-5 МПа

Каталитиздік риформингтің қондырғысы.

Мұнай өндірісі.

https://www.youtube.com/watch?v=JZdvsQzOKuk

Ағылшын тілінде «Шикі мұнай өндірісі» тақырыбы бойынша видеоролик.

Кестедегі бос орындарды толтырыңыз

Кестедегі бос орындарды толтырыңыз

Перевозка нефти железнодорожным путем

Теңіз арқылы мұнай тасымалдау

Теңіз кемелері өте үлкен көлемдегі кемелер. Қолданылуы жағынан көліктің бұл түрі барлық халықаралық мұнай жеткізілімдерінің ішінде ең үлкен үлесті қамтиды. Өйткені, теңіз жолдары көбіне жер бағыттарына қарағанда қысқа және теңіз арқылы тасымалдау арзанырақ.

Темір жолмен мұнай тасымалдау

Қамту аймағы үлкен. Жеткізу тапсырыс беруші талап ететін кез келген нүктеге дейін болады.

Жоғары көлемге ие. Теміржол арқылы жүк тасымалдаумен көлемдері бойынша тек мұнай танкерлері мен магистральды құбырлар бәсекелеседі.

Жылдың кез келген уақыты. Ауа-райы мен маусымның тасымалдау мүмкіндігіне ешқандай әсері болмайды.

Жылдамдық. Темір жолдарда жеткізу жылдамдығы өте жоғары.

Мұнайды құбыр арқылы тасымалдау

Қазіргі әлемдегі тасымалдаудың маңызды түрі болып табылатын мұнайды құбыр арқылы тасымалдау мұнай өнімдерін түрлі шетелдік тұтынушыларға жеткізуді реттеу арқылы сыртқы саяси мақсаттарды іске асырудың тиімді және негізгі құралы ретінде қызмет етеді.

Мұнай өнімдерін қолдану:

Отын ретінде

Сұйық майлар

Мұнай битумы

Мұнай ерітінділері

Парафин, вазелин

Техникалық көміртегі

Органикалық синтез үшін шикізат

Мұнай өнімдерін қолдану.

Химия өнеркәсібінде - формальдегид, пластмасса, синтетикалық талшықтар, резеңке, аммиак, этил спирті.

Ауыл шаруашылығында - өсімдіктердің өсімдік стимуляторлары, азоттық тыңайтқыштар, тұқымдықтар.

Инженерия және металлургияда - әмбебап желімдер, майлаушы майлар, құрылғылардың бөліктері.

Тамақ өнеркәсібінде - полиэтиленді қаптама, парафин, консерванттар.

Фармацевтикалық және парфюмерлік салаларда, аммиак, вазелин, хлороформ, аспирин.

Тақырып бойынша формативті бағалау

Тапсырма 1

Берілген схемада қандай процес көрсетілгенін анықтаңыз. Реакция теңдеуін құрыңыз:

С16Н34 → ........ + С8Н16

гексадекан октен

С8Н18 → С4Н10 + ..........

Октан  ........  бутен

С4Н10 → С2Н6 + С2Н6

...........  этан  .........

Тапсырма 2

Мұнай өнімдерін қолдану бойынша қысқаша баяндама дайындаңыз.

Үй жұмысы