Бір түзудің бойымен әрекет ететін күштерді қосу

1. Екі дененің массаларын өзара қалай салыстыруға болады?

2. Масса дегеніміз не? Масса бірлігі ретінде не қабылданған?

Үй тапсырмасы

3. Таразы мен кірлер көмегімен дене массасы қалай өлшенеді?

4. Заттың тығыздығы дегеніміз не? Тығыздықтың бірлігі.

5. Заттың тығыздығын қалай анықтауға болады?

6. Pс=7800 кг/м 3 деген нені білдіреді?

7. Массасы мен тығыздығы бойынша дененің көлемін қалай есептейді?

Күш – денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шама.

Күш

Ауырлық күші

Серпімділік күші

Үйкеліс күші

Дене пішінінің немесе өлшемдерінің өзгеруін деформация деп атаймыз.

Деформация денелердің өзара әрекеттесуі кезінде жүзеге асатындықтан, өзара әрекеттесетін екі дене де деформацияланады. Мысалы, қолдың эспандерге әрекетін алайық. Эспандерді созу кезінде қолдың бұлшық еттері қатаяды (деформацияланады), эспандер де деформацияланады, яғни ол өз пішінін өзгертеді.

Деформация

Серпімді

Пластикалық

Күштің әрекеті тоқтағаннан кейін, дене өзінің бастапқы пішіні мен өлшемін өзгертетін болса, мұндай деформация пластикалық деп аталады.

Пластикалық деформациядан кейін дене өзінің жаңа пішіні мен өлшемін толығымен немесе жартылай сақтайды және ондай дене пластикалық дене деп аталады.

Күштің әрекеті тоқтағаннан кейін, дененің бастапқы пішіні мен өлшемі қайтадан қалпына келетін болса, мұндай деформация серпімді деп аталады.

Тәжірибелер деформациялаушы күшке қарама – қарсы бағытталған жаңадан бір күш пайда болатынын көрсетеді. Бұл күш серпімділік күші деп аталады.

Серпімді дененің ұзаруы мен оған түсірілген күштің арасындағы байланысты

Есіңде сақта!

Әр түрлі материалдардың серпімділік қасиеттері де түрліше болады. Сондықтан Гук заңын кез келген материалға қолдануға болмайды. Ол тек серпімді денелер үшін және деформация шамасы аз болған жағдайда ғана орындалады. Деформация шамасы едәуір көп болғанда, бұл заң орындалмайды, ал тіпті үлкен деформацияларда дене серпімділік қасиетін жоғалтады.

Күшті өлшеу үшін арнайы құралдар – динамометрлер қолданады. Динамометрдің негізгі бөлігі серпімді деформацияның әрекет ету аралығында созылатын серіппе болып табылады. Серіппеге шкала бойынмен жылжитын көрсеткіш бекітіледі.

Егер бір күштің денеге тигізетін әрекеті басқа күштердің сол денеге бір мезгілде тигізетін әрекетіндей болса, онда ол күшті басқа күштердің тең әрекетті күші деп атаймыз.

Сөздікпен жұмыс

Күш (F)– денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шама.

Н – күш бірлігі

Деформация – бүліну , бұзылу (латынша)

к- катаңдық деп аталатын пропорционалдық коэффициент

Динамометр – грекше динамис – күш, метрео – өлшеймін

FR - Тең әрекетті күш

Үйге тапсырма:

§33. Күш

§34. Деформация

§35. Гук заңы

§36. Динамометр

§37. Денеге бір түзудің бойымен әрекет ететін күштерді қосу

Шығармашылық тапсырма

Бүктеме жасау (Исаак Ньютон, Роберт Гук)

Өтілген тақырыпқа байланысты мақал – мәтел, нақыл сөздер жинау

Сөзжұмбақтар, сөзтізбелер, ребустар дайындау