Триггерлер деп – электрондық қондырғы көмегімен екілік ақпарат саналып, жазылатын және сақталатын қондырғыны айтамыз. Триггер 1 және 0 екі тұрақты күйде болады.
Триггерлер: RS, D,T,JK,VD және VT болып ажыратылады.
Триггерлерді ақпараттарды қабылжау мүмкіндіктеріне, құрастыру негіздеріне, функционалдық мүмкіндіктеріне қарай бірнеше топтарға бөлуге болады.
Ақпараттарды қабылдау мүмкіндіктеріне қарай триггерлер асинхронды –үйлестірілмеген және синхронды – үйлестірілген болып екіге бөлінеді.
Реакция кезеңдеріне кіріс сигналында триггер асинхронды және синхронды.
Асинхронды триггерлер кірістерінде дабыл пайда болысымен жұмыс істей бастайды.
Синхронды триггерлер кіріс арналарында дабылдары пайда болса да жұмысқа қосылмай, олар жұмысқа тек үйлестіргіш дабылдың әсерінен ғана қосылады. Үйлестіргіш арнасын С әрпімен белгілейді.
Функционалдық мүмкіндіктеріне қарай триггерлер мынадай топтарға бөлінеді. Триггердің сезімталдығы оны бір күйден екінші күйге көшіру үшін оның кіріс арнасына түсірілуге қажетті дабылдың ең аз шамасы.
Триггердің сипаттамалары мыналар:
- кіріс арналарына түскен ақпараттарды өлшеу жылдамдығы;
- сезгіштігі;
- тұтынатын қуаттың шамасы;
- сыртқы бөгде – жағымсыз дабылдарға қарағанда орнықтылығы;
- дабылдарды өңдеу әдістері – функционалдық мүмкіндіктері.
Дабылдарды өңдеу жылдамдығы триггердің бір өлшем уақыттың ішінде бір күйден екінші күйге көшу жиілігімен анықталады. Ол жүздеген мегагерцтің маңында орналасады.Сыртқы бөгде жағымсыз дабылға қарағанда орнықтылығы триггерлердің дұрыс жұмыс жасау мүмкіндіктерінанықтайды.Триггердің атқаратын қызметі оның өңдей алатын дабылдарының санымен, яғни кірістерінің санымен анықталады.
Т-триггердің ақпа-лездік күйі оның сол сәттегі – сол кезеңдегі оның кіріс арналарындағы дабылдармен анықталмай, оның өткен алдындағы уақыт кезеңдеріндегі күйлерімен анықталады. ....

Delphi визуалды программа құру системасы қәзіргі кезде үлкенсұраныстарға ие .Бұл программаны жаңа бастап жүрген мамандар мен системалы програмистер қолдана алады. Ақпараттық жүйе қиын қосымшаларын жетілдіруге пайдаланылып жүр.
Delphi тез және жеңіл түрде қосымшаларды өңдейді.Бұған қоса мәліметтер базасын құруда да.Бұл система қолданбалы интерфеис құру үшін жетілдірілген мүмкіндік.
Delphi программасын әдетте қосымшаларды тез арада құру системаларының біріне жатқызамыз.Сонымен қатар бұл система Қазіргі кездегі барлық мүмкіндіктерді қамтыған.Мысалы Microsoft Accese және Visual Fox Pro сияқты программалар.Бұл ыңғайлы түрде инструментальды программа көмегімен қосымшаларды құруға ,Мәліметтер базасына визуалды сұрақнама даиындауға,Сонымен қатар Мәліметтер базасында SQL-сұраныс жасауға қолданылады.
Локальді және өшірілген мәліметтер Базасында қоымшалармен жұмыс құру үшін Delphi қолданылады.Бұған қоса мәліметтер базасын интернетте жариалайды. Осы күнгі технологиядағы кең көлемді инструментальді жинақтармен қамтылған Оның ішінде «клиент-сервер» технологиясы-да қамтылған.
Көп жағдайда қандай-да болмасын кәсіпорындарды жетік қадағалап отыру үшін дамыған ақпараттық жүйе қолданылып жүр.Ақпаратты өңдеуде автоматтандырылған процесс жинағы пайдаланылады .Бүгінгі күнге ақпараттық жүйе формасы болып мәліметтер банк ....

Компьютерді қамтамасыз ету барысында әр түрлі себептерге байланысты қатты дискідегі бірқатар ақпараттар жоғалуы немесе жойылып кетуі мүмкін.
Ақпараттарды компьютерлік вирустардың жойып жіберуі, дұрыс түзетулер енгізбеу немесе кездейсоқ жағдайда файлдарды өшіріп және т.б. жағдайлар, қатты дисктың бұзылуына әкеп соғады. Осындай жағдайларды болдырмау үшін қолданып жүрген файлдардың көшірмесі немесе жүйелі түрде өзгертілген файлдың көшірмелерін жаңартып отыру керек. Ақпараттарды сақтау үшін олардың көшірмесін алу керек. Файлдар қанша орын алса, көшірмелерде сонша орын алады және де керекті файлдарды көшіріп алу үшін көп дискета керек болады. Мысалы: қатты дискідегі сыйымдылығы 1,2 Гбайт файлды көшіріп алу үшін әрқайсысының сыйымдылығы 1,44 Мбайттан тұратын 854 дискета керек. Мұндай саны көп дискетпен жұмыс істеу және көшірмелерді жасау өте қиын .
Файлдарды архивтеуге арналып жасалған программаларды көшірме жасау барысында пайдалану тиімді болады. Бұл программалар дискетадағы орынды үнемдеп, қатар қолданып отырған файлдарды бір архивтік файлға біріктіруге көмектеседі. Бұл архивтерді енгізуді едәуір оңайлатады.
Архиваторлар файл көлемін 10-70 пайызға дейін кішірейтуге мүмкіндік береді .
Архивтік программалар бір-бірінен қысылған файлдардың форматымен, жұмыс істеу жылдамдығымен, архивке орналастырғандағы файлды қысу деңгейі сияқты әртүрлі мүмкіндіктерімен айрықшаланады. ....

Delphi визуалды программа құру системасы қәзіргі кезде үлкенсұраныстарға ие .Бұл программаны жаңа бастап жүрген мамандар мен системалы програмистер қолдана алады. Ақпараттық жүйе қиын қосымшаларын жетілдіруге пайдаланылып жүр.
Delphi тез және жеңіл түрде қосымшаларды өңдейді.Бұған қоса мәліметтер базасын құруда да.Бұл система қолданбалы интерфеис құру үшін жетілдірілген мүмкіндік.
Delphi программасын әдетте қосымшаларды тез арада құру системаларының біріне жатқызамыз.Сонымен қатар бұл система Қазіргі кездегі барлық мүмкіндіктерді қамтыған.Мысалы Microsoft Accese және Visual Fox Pro сияқты программалар.Бұл ыңғайлы түрде инструментальды программа көмегімен қосымшаларды құруға ,Мәліметтер базасына визуалды сұрақнама даиындауға,Сонымен қатар Мәліметтер базасында SQL-сұраныс жасауға қолданылады.
Локальді және өшірілген мәліметтер Базасында қоымшалармен жұмыс құру үшін Delphi қолданылады.Бұған қоса мәліметтер базасын интернетте жариалайды. Осы күнгі технологиядағы кең көлемді инструментальді жинақтармен қамтылған Оның ішінде «клиент-сервер» технологиясы-да қамтылған.
Көп жағдайда қандай-да болмасын кәсіпорындарды жетік қадағалап отыру үшін дамыған ақпараттық жүйе қолданылып жүр.Ақпаратты өңдеуде автоматтандырылған процесс жинағы пайдаланылады .Бүгінгі күнге ақпараттық жүйе формасы болып мәліметтер банкі қалыптасқан.
Көліктің негізгі эканомикалық көрсеткіштері: Жалпы қосылған құн эканомика салалары деңейінде тауарлар шығарып,қызметтер көрсету мен аралық тұтыну арасындағы аиырмашылығы ретінде есептеледі.»Жалпы» термині көрсеткішке өндіріс процесінде негізгі капиталдың тұтынылған енгізілгенін көрсетеді. ....

Мәліметтер қоры кейбір қолданбалы ақпараттық жүйеде қолданылатын деректерді қамтиды. Мәліметтер қорының негізгі модульдері келесі түрде болады:
• Иерархиялық модульге деректер бұтақ тәріздес құрылым түрінде беріледі.Деректердің осындай ұйымы иерархиялық реттелген ақпараттармен жұмыс жасағанда ыңғайлы.
• Желілік модульге деректер ерікті граф түрінде беріледі. Желілік модульдің кемшілігі болып, құрылымының қаттылығы және оны ұйымдастырудың қиындығы болып табылады.
• Объектілі – бағытталған модульге мәліметтер қорының жазбасы объект түрінде беріледі. Объектілі – бағытталған модуль желілік және реляциялық модульдер ерекшеліктерін қамтып, күрделі базалар құруда пайдаланылады.
• Реляциялық модульге деректер кесте түрінде беріледі.Деректердің мұндай түрінде ақпараттармен жұиыс жасау ыңғайлы.
Қазіргі заманға сай ақпараттық жүйеге мыналар жатады:
 Есептеуіш жүйе
 Бір немесе бірнеше мәліметтер қоры
 Мәліметтер қорын басқару жүйесі
 Қолданбалы программалар жиынтығы
Мәліметтер қоры – арнайы орталықтандырылған программалық басқарудағы және анықталған бір қолдану саласына қатысты және белгілі бір құрылымға келтірілген мәліметтер жиынтығы.Мәліметтер қорының ерекшелігі ол базада мәліметтердің өздерінің сипаттамаларымен бірге орналасуында.бұл өте тиімді. Себебі, алғашқыда мәліметтердің сипаттамалары қолданбалы программаларда ғана белгіленеді. Сондықтан бір өзгеріс енігізу үшін құрылған программаларда өзгерістер енгізу қажеттілігі туындайды. Тағы бір айта кететін ерекшелік мәліметтер базасынан ақпараттарды іріктеуде жай бір файлға ақпаратты іздеу оның нақты мәнін және файлдағы физикалық форматты анықтайтын терминдерді талдау арқылы ғана жүзеге асырылады. ....

Компьютерлік вирустар – бұл компьютердің қалыпты жұмыс істеуіне кедергі жасайтын, мәліметтерді қайталап жазатын немесе жоятын бағдарламалар. Бұл бағдарламалар өз бетімен көбейеді де, амалдық жүйе мен желідегі нысандарға зиян келтіруі мүмкін. Компьютерлік вирустардың айрықша сипаттарына олардың өз бетімен іске қосылып, копьютердің дұрыс жұмыс істеуіне кедергі жасауға қабілеттілігі жатады. Өкінішке орай, компьютерлік вирустарды адамдар компьютерге зиян келтіру үшін әдейлеп қастықпен әзірлейді. Сондай-ақ, олар желідегі компьютерлер арасында және internet арқылы тарап, компьютерлердің жұмысын тежеп, басқа да ақауларды тудырады. Компьютер вирус зақымдаған бағдарламамен жұмыс істеген кезде оны «жұқтырып» алуы мүмкін.
Адамға жұғатын вирустардың әрекетіне ұқсас (кәдімгі тұмаудан Эбола вирусына дейінгі), компьютерлік вирустардың әрекеті де әр түрлі болады: тітіркендіруден бүлдіруге дейін. оның үстіне, үнемі вирустардың жаңа, алдыңғысына ұқсамайтын түрлері пайда болып отырады. Бақытымызға орай, вирустарды жұқтыру мүмкіндігін және олардың бүлдірушілік әсерін бірқатар білімдерді меңгере отырып төмендетуге болады.

Зақымданған бағдарлама не қосымшаны алып, іске қосқан кезде, жұмыс барысында қиыедықтар туындаған сәтке дейін Сіз вирустың бар-жоғынан хабарсыз болуыңыз мүмкін.
Компьютердің вируспен зақымданғанының бірнеше негізгі белгісі мыналар:
– компьютер әдеттегісінен баяу жұмыс істейді;
– компьютер сұраныстарға жауап беруін доғарып, бұғатталып қала береді;
– жүйе әр бірнеше минут сайын жұмыс істеуден бас тартып, қайта қотарыла береді;
– компьютер өз бетімен қайта қотарылып, ақаулармен жұмыс істей бастайды;
– қосымшалар қателермен жұмыс істейді;
– дискілер мен диск жетектеріне қатынау мүмкін болмай қалады;
– басып шығару қателермен жүреді;
– қателер туралы әдепкіден тыс хабарламалар пайда бола бастайды;
– мәзірлер мен сұхбат терезелерінің көрінісі өзгеріп кетеді.
Бұлардың бәрі вирус жұққандығының типтік белгілері. Алайда олар бағдарламалық жасақтаманың немесе құрал-жабдықтардың вирустарға еш қатысы жоқ ақауларынан хабар беруі де мүмкін. Сондықтан да, компьютерде вирусқа қарсы қазіргі заманғы сапалы бағдарламалар орнатылмаса, компьютердің вирустармен зақымданғанын дәл анықтау оңай емес.....

Қазірде қоғам бұрын болып көрмеген ақпараттар ағынынының көбеюі кезеңінде өмір сүруде. Бұл экономика, элеуметтік және басқару саласында айқын байқалады. Нарықтық қатынас ақпараттың уақтылы берілуіне, шынайылығына, толықтығына жоғары талаптар қояды, мұнсыз маркетингтік, қаржы – кредиттік, инвистициялық іс әрекеттер тиімді жүргізілмейді. Ақпаратқа түрлендіруші, анықтаушы қасиет тән. Информатика индустриясын құру және ақпараттық өнімнің тауарға айналуы –қоғамда терең әлеуметтік өзгерістерге алып келеді. Ақпарат материалдық өндірістен әлеуметтік салаға дейінгі қоғамның барлық салаларын қамтиды.
Адам шаруашылығының ақпараттық процесстерінің сапалы атқарылуы қазіргі заманғы дербес электронды есептеуіш машиналарын, телекоммуникация жүйелері мен электронды есептеуіш машиналарының желілерін құруға байланысты болып табылады. Осыған байланысты қоғам ақпараттандырудың бірқатар мәселелерін мемлекеттік деңгейде шешуі қажет.....

МББЖ – дегеніміз бағдарламалық қамтама. Бұның арқасында қолданушылар деректер базасын (ДБ) анықтай, құрай және қолдай алады, сонымен қатар оған қатынасты бақылай алады.

Аппараттық қамтама. МББЖ мен жұмыс істеу үшін кейбір аппараттық қамтама керек. Ол өте кең шектрде вариациялана алады – дара дербес компьютерден және көп компьютерлерден тұратын желілерге дейін. Қолданылып жатқан аппараттық қамтама қолданылып жатқан МББЖ-ға және организацияның талаптарына тәуелді. Кейбір МББЖ-лер тек қана нақты аппараттық қамтамаға немесе құралға орналған, ал басқалары кең ауқымды аппараттық қамтамалармен және ОЖ-мен жұмыс істей алады. МББЖ мен жұмыс істеу үшін әдетте минимум оперативтік және дискілік жады жеткілікті болады (бірақ ол жүйенің керекті өнімділігіне жеткізе алмайды).
Бағдарламалық қамтама. Бұл компонент МББЖ-ң өзінің бағдарламалық қамтамасын және қолданбалы программаларды қамтиды. Әдетте қосымшалар С, COBOL, Fortran, Ada немесе Pascal деген сияқты үшінші буынды тілдерде немесе SQL сияқты 4-ші буынды тілдерде құрылады. Дегенмен, МББЖ өзі 4-ші буынды құрал-саймандарға ие бола алады. Олардың арқасында ол өзі қосымшаларды тез жасай алады.....

Өндірістік қызметте қазіргі заманның маманы негізгі және нәтижелі шешімдерді ала білу үшін, экономика мен саясатты басқара алу үшін, компьтерлер арқылы және байланыс құралдры арқылы деректерді қабылдап, жинастырып, сақтап және оны өңдеп, нәтижесін көрнекті құжаттар түрінде ұсына білуі қажет.
Деректердің электрондық сақтаушысын мәліметтер базасы деп атайды. Оларға қатынас, бір немесе бірнеше компьютерлердің көмегімен іске асырыладыды. Мәліметтер базасы – ақпаратты сақтауды және де мәліметтерге ыңғайлы, тез кіруді қамтамасыз етеді. Деректер базасы өзінен белгілі бір ережелерге сай құрылған деректер жиынтығын құрайды. Мәліметтер базасындағы ақпарат қайшылықсыз, артықсыз және тұтас болуы керек. Мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) өзінен тілдік және программалық құралдар жиынтығын ұсынады, олар деректер базасын құруға және онымен жұмыс істеуге арналған. МББЖ қолданылуына байланысты оны дербес және көп қолданбалы етіп екіге бөлеміз.....

Стандартталмаған өлшеу құралдары бұл – белгілі бір бағытты (бағыттың қандай болуы тікелей өндіріс орнына байланысты) өндірісте, өнеркәсіпке қажетті операциялар үшін арналған құралдар
Стандартталмаған өлшеу құралдары өнеркәсіпте жүздеп – мыңдап шығарыла бермейді. Олар пайдалану ауқымына, қолдану саласына байланысты болады. Өлшеу құралының күрделілігі қолданылатын үрдіске, өндірісінің көрсететін, атқаратын қызметіне және қоғамдағы пайдалану қажеттілігіне тікелей байланысты.Стандартталмаған өлшеу құралдары қолдану кәдуілгі стандартталған өлшеу құралдарын қолдану үрдістер жиынына өте қатты ұқсас болып келеді. Дегенмен әр іс-әрекетінің өзіндік ерекшеліктермен оңашаланып тұрады. ”Стандартталған” ұғымы адамның сана сезіміне сапалы, мықты, тиімді, өте пайдалы және басқа да жағымды ойлар, жағымды ассоциациялы сөздер басқа келеді. Стандартталған өлшеу құралдары стандартталмаған өлшеу құралдарынан “атақтылығымен” өзгешеленеді. Басқа сөзбен түсіндіруге бет алғанда, стандарталған өлщеу құралдарының атауларын стандартталмаған өлшеу құралдарынан көбірек кездестіріп тұруы мумкін немесе стандарталған өлщеу құралдары стандартталмаған өлшеу құралдарынан пайдалану жағынан ауқымды орын алады.....