Мемлекеттік органдардың құрылуында сайлаудың маңызы мен ролі қандай? Құқық негіздері, 9 сынып, дидактикалық материал.

Оқу бөлімі: 9.2A Мемлекеттік органдардың конституциялық құрылысы

Сабақ тақырыбы:«Мемлекеттік органдардың құрылуында сайлаудың маңызы мен ролі қандай?»

Оқу мақсаты: Мемлекеттік органдардың құрылуында сайлаудың маңызы мен рөлін анықтау.

Қазақстан Республикасының сайлау жүйесі

Сайлау- Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі басталған сәттен халық билігін жүзіге асыратын маңызды институт.Жалпы тең, тура, тікелей негізінде жасырын дауыс беру арқылы Қазақстан Республикасының азаматтары сайлау құқығын іске асырады.

Сайлау құқығы- 18-жасынан әрбір ҚР азаматы өзінің шығу тегіне, әлеуметтік жағдайына, жынысына қарамастан сайлану және сайлау құқығы.

Қазақстан Республикасындағы сайлауда мажориталық және пропорционалдық сайлау жүйесі қолданылады. Мажоритарлық жүйе- сайлаушылырдың басым көпшілігі дауысын берген кандидат сайланған болып саналатын сайлау жүйесі. мажоритарлық сайлауда көп дауыс алған кандидат парламент мүшелігіне өтеді. Сайлаушылар партия немесе блок үшін емес, нақты адамды жақтап дауыс береді, көбінесе, сайлаушылар оны таниды.

Мысалы осы жүйе Президентті сайлау кезінде қолданылады:

• дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың 50-% дан артық дауысын жинағанда;
• қайта дауыс беру кезінде басқа қандидатқа қарағанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың дауыс санының көпшілігін алған кандидат сайланған болып есептеледі.

Пропорционалды сайлау жүйесі Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау кезінде қолданылады. Пропорционалдық сайлаудадауыс беру партиялық тізім бойынша жүргізіледі. Сайлаушылар партиялардың бірі жақтап(немесе бәріне қарсы ) дауыс береді. Берілген дауыстарды санау арқылы партиялар өздерін жақтап берілген дауыс санына пропорционалды түрде парламентте белгілі бір орын санына ие болады.

Мысалы ҚР азаматтары саяси партияларға дауыс береді. Әрбір саяси партия жинаған дауыстардың саны квотаға (жеке санға) бөлінеді. Санды бөлу нәтижесінде алынған тұтас бөлік – партиялық тізім құрған тиісті саяси партия алатын депутаттың мандаттар саны болып табылады.

Елдегі сайлау өткізуді ұйымдастырушы мемлекеттік орган – Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы.

Сайлау органдары:

• республикалық Орталық сайлау комиссиясы
• аумақтық сайлау комиссиясы
• округтік сайлау комиссиясы
• учаскелік сайлау комиссиясы

http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z950002464_/z952464_.htm

Дескриптор: оқушылар сайлау ұғымына анықтамасын түсіндреді.

Сұрақтар:

*Сайлау дегеніміз не?

* Сайлау құқығы дегеніміз не?

* Қазақстан Республикасында қандай сайлау жүйелері қолданылады?

1 тапсырма: төмендегі көрсетілген тақырыптық терминдер мен олардың анықтамаларын сәйкестендіріңіз.

Дескриптор: төмендегі көрсетілген тақырыптық терминдер мен олардың анықтамаларын сәйкестендіреді.

2 тапсырма: Сайлау жүйесінің екі түрі: пропорционалды жүйе мен мажоритарлы жүйені Венн диаграммасы негізінде бір –бірімен салыстырып, әрқайсысының кемінде 2 айырмашылығы мен екеуіне ортақ ұқсастығын тауып жазыңыздар.

Дескриптор: сайлау жүйелерін салыстырып айырмашылықтарын және ұқсастықтарын анықтайды.

Қайталау:

Дескриптор: төмендегі кесте бағандарындағы мемлекеттік органдар мен олардың тиісті функцияларын сәйкестендіріп, бір – біріне қаншалықты қатысты екенін анықтаңыздар.

Тапсырма: Парламент пен Үкіметтін қызметін және құрылымын салыстырып, кемінде үш айырмашылығы мен екі ұқсастығын анықтаңыз.

Дескриптор: Парламент пен Үкіметтін қызметін және құрылымын салыстырып, кемінде үш айырмашылығы мен екі ұқсастығын анықтайды.