Дулат Бабатайұлы. О,Ақтан жас, Ақтан жас! Қазақ әдебиеті, 5 сынып, презентация слайд.

Сабақтың тақырыбы:

Дулат бабатайұлы

«О, ақтан жас, ақтан жас»

Сабақтың мақсаты:

А/И3. Көркем шығарманың тілі

Шығармадағы тілдік бейнелеу, суреттеу құралдарының (теңеу, эпитет, ауыспалы мағынадағы сөздер, қайталау, өлең құрылысы) мағынасын анықтау

Жетістік критерийі:

Көркем шығарма тілін түсінеді;

Тілдік құралдарды дұрыс анықтайды.

https://www.youtube.com/user/kazbalalar.

Шет елдегі қазақ балалары туралы бейнематериалдың алғашқы 5 минуты

Теңеу (сравнение) – заттың, құбылыстың ерекше белгілерін көрсетпей-ақ, оны басқа затпен, құбылыспен салыстыра суреттеу. Оның жасалу жолдары: -дай, ­-дей жұрнақтары арқылы, «секілді, сияқты» деген шылаулармен, «ұқсап, құсап» деген сөздер арқылы жасалады. Мысалы:

Келеді желдей зуылдап,

Жеткізбейді Шұбар ат.

Атқан оқтай зырылдап,

Жал-құйрығы суылдап.

(«Алпамыс батыр» жырынан)

Эпитет (грек. epіtheton – қосымша) – заттың, яки құбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және стилистикалық ұғым, экспрессивті айқындаушы сөз. Мысалы, қазақ поэзиясында “алтын” сөзі эпитет ретінде көп қолданылады.

Алтын күнді, қара жерді сағындым,

Жан-жолдасым – жүйрік желді сағындым.

(М.Жұмабаев, «Сағындым)

Қайталау, қайталама ұйқас – сөзСөз әсерін, айтар ойды күшейте түсу үшін бір сөзді немесе сөз тіркесін бірнеше мәрте қайталап қолдану тәсілі.

Қайталаудың екі түрі болады:

1. Жай қайталау.

Мен, мен едім, мен едім,

Мен Нарында жүргенде,

Еңіреп жүрген ер едім.

(Махамбет)

2. Еспе қайталау.

Сарыарқаның бір тауы бар,

Бір тауы бар сымбатты.

Сол таудан сен сыр тауып ал,

Сыр тауып ал, қымбаттым.

(С.Сейфуллин)

Ұйқас – өлең тармақтарындағы сөз аяқтарының үндестігі, өзара ұқсас, дыбыстас естілуі. Ұйқас өлең сөздің ырғағын күшейтуге себін тигізеді, өлеңнің әуезділігін арттырады. Ұйқас – ұйқас үшін тұрмауы керек, яғни ұйқас өлеңнің пішініне ғана емес, мазмұнына қызмет етуі шарт.

1-топқа тапсырма:

«О, Ақтан жас, Ақтан жас» өлеңінен теңеуді табыңыздар.

2-топқа тапсырма:

«О, Ақтан жас, Ақтан жас» өлеңінен эпитетті тауып көріңіздер.

3-топқа тапсырма:

«О, Ақтан жас, Ақтан жас» өлеңіндегі қайталауды тауып, түрін анықтаңыздар.

4-топқа тапсырма:

«О, Ақтан жас, Ақтан жас» өлеңіндегі ұйқас түрлерін анықтаңыздар.  

«Пирамидалық талқылау»

Рефлексия