Шешендік сөздер. Айтыс. Қазақ тілі, 11 сынып, дидактикалық материал. 1 сабақ. 1 нұсқа.

Публицистикалық стильдің қысқаша талдау үлгісі:

•  Қарым-қатынас аясы (қолданылатын орны): газетте, саяси-қоғамдық журналдарда (жазбаша түрі), жиналыстар мен митингілерде, радио-теледидар хабарларында (ауызша түрі).
•  Қарым-қатынас мақсаты: заттар мен құбылыстардың мәнін ашу, оған көпшіліктің назарын аудару, жұртшылықты белгілі іске жұмылдыру, белгілі бір мақсатқа үндеу, иландыру, сондай-ақ белгілі бір құбылысқа оң не теріс баға беріп, қоғамдық пікір туғызу.
•  Стильдік сипаты: сөз үндеу, жұршылықты иландыру, үгіттік-насихаттық мәнінде жұмсалады. Сөз ой мен сезімге қатар әсер етерліктей болып келеді.

Тілдік ерекшеліктері: а) лексика-фразеологиялық: зат пен құбылысқа оқырман назарын аудару үшін экспрессивті-эмоционалды реңктегі сөздер және бағалауыш лексика (ХХI ғасыр көшбасшысы, ұлтжандылық, жарыс жүлдегері, еңбек майданы, ерлік мектебі, бәсекеге қабілетті, жасампаз ел, тұлға, перзент, сыбайлас жемқорлық, ұрпақтар сабақтастығы, егемендік, Тәуелсіздік, бостандық т.б);

•  жалпы саяси лексика, халықаралық терминдер, күрделі тіркестер (егемендік, өркениет, бағдарлама, демеуші, халықаралық олимпиада, ұлттық театр, қаржы дағдарысы, Ата заң, тәуелсіздік туы, саяси тұрақтылық, теңге бағамы, ақылы оқу, қолжетімді баспана, т.б);
•  тұрақты сөз тіркестері, мақал-мәтелдер, афоризмдер мен перифразалар (Жауапкершілігі ұлан-асыр істе заңғар шыңнан көріну – баршамызға парыз. Алдыңғы кезекте саналы болашаққа ұмтылу керек. «Жалғыз ағаш орман болмайтындай» алған білімің де өз басыңнан артылмаса несі пайда? Үш бәйтерек. Сәкен, Бейімбет, Ілияс! Үшеуінің де жөргегі – ұланғайыр бір даланың топырағы. Үшеуінің туысы қандай бір болса, тұрысы қандай әр бөлек... (Газеттен)

 ә) морфологиялық: көптік тұлғалы зат есімдер, күрделі, қысқарған, жалқы, деректі, дерексіз зат атаулары, сан есім, сын есім, етістік тұлғалары, үстеулер (оқиғаның, т.б. қайда, қашан өткені жайлы...) шетелдік жұлдыздар, ең басты бәсекелестер т.б.

 б) синтаксистік: бұйрықты, лепті, риторикалық сұраулы сөйлемдер, сөз қайталаулар (Мен – тәуелсіз елдің ұрпағы! Бізге қандай қаламгер қажет? т.б.)

Көркем әдебиет стилінің қысқаша талдау үлгісі:

•  Қарым-қатынас аясы (қолданылатын орны): көркем шығармаларда жазбаша түрі, көпшілік алдында, сахнада айтылатын әңгіме, өлең т.б. жанрларда.
•  Қарым-қатынас мақсаты: ақиқат шындықты, өмірдегі зат, құбылыстарды суреттеу, бейнелеу арқылы оқырман сезіміне әсер ету.
•  Стильдік сипаты: сөз деректі, образды, эмоционалды-экспрессивті мәнде т.б.

Тілдік ерекшеліктері:

 а) лексика-фразеологиялық: ауыспалы мағынадағы сөздер, суреттемелік, көркемдеуіш құралдар (теңеу, метафора, эпитет, антитеза т.б.), бейәдеби бірліктер, синонимдер мен антонимдер, бейнелі сөз орамдары т.б.

 ә) морфологиялық: одағай, шылаулар, қыстырма, қаратпа сөздер т.б.

 б) синтаксистік: риторикалық сұраулы сөйлемдер, қайталамалар, инверсия т.б.

М. Қанабекова «Қазақ тілі стилиситкасының негіздері», Алматы-2013.