«Сұйықтың беттік керілуі. Жұғу, қылтүтіктік құбылыстар» тақырыбын зерттеу. ТЖБ. Физика, 10 сынып, қосымша материал 2.

тоқсанның жиынтық бағалау спецификациясы

- тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы – 80 минут

Балл саны –50 балл

Тапсырма түрлері:

КТБ– көп таңдауы бар тапсырмалар;

ҚЖ–қысқажауапты қажет ететін тапсырмалар;

ТЖ– толықжауапты қажет ететін тапсырмалар.

Жиынтық бағалаудың құрылымы

 Берілген нұсқа көп таңдауы бар тапсырмаларды, қысқа және толық жауапты сұрақтарды қамтитын тапсырмадан тұрады.

 Көп таңдауы бар тапсырмаларға оқушылар ұсынылған жауап нұсқаларынан дұрыс жауабын таңдау арқылы жауап береді.

Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға оқушылар есептелген мәні, сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.

Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда оқушыдан максималды балл жинау үшін тапсырманың шешімін табудың әр қадамын анық көрсетуі талап етіледі. Оқушының математикалық тәсілдерді таңдай алу және қолдана алу қабілеті бағаланады. Тапсырма бірнеше құрылымдық бөліктерден/сұрақтардан тұруы мүмкін.

Жылу физикасы – термодинамика

Оқу мақсаты

10.2.4.1 - ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау;

10.2.4.2- сұйықтың беттiк керiлу құбылысының табиғатын түсіну және қылтүтіктік құбылыстардың өмірдегі маңызы;

10.2.3.2 – жылу қозғалтқышының жұмыс істеу принципі мен қолданылуын сипаттау;

10.2.3.1 – термодинамиканың бірінші және екінші заңының мағынасын түсіндіру, сипаттау

10.2.2.1 - идеал газ күйінің негізгі теңдеуін қолдану және изопроцестер графиктерін ажырату;

1. Газ поршенді үйкеліс жоқ цилиндрде сақталады. Поршенді ұстап тұрған сыртқы күш жойылған кезде газ ұлғайып, поршенді сыртқа қарай итереді. Қай сөйлем газ температурасының төмендеу себебін толық түсіндіреді.

• • Газ атмосфералық қысымға қарсы жұмыс атқарады.
  • Осы жұмысқа жұмсалатын энергия газдың ішкі энергиясынан алынады.
  • Газдың ұлғаюы кезінде оның ішкі энергиясы азаяды
  • Газдың ұлғаю кезінде оның ішкі энергиясы артады
  • Жұмыс жасау кезінде дене температурасы әрдайым төмендейді.

[1]

• Жаздың ыстық күндері бассейіндегі массасы 6.0 10⁵ кг су температурасы 21 ⁰С-тен 24 ⁰С-ке дейін артады. Судың ішкі энергиясының өзгерісі неге тең болады?

• 7.6 10⁹ Дж

• 7.5 10⁹ Дж
• 17.6 10¹⁰ Дж

• 1.8 10⁵ Дж
• 8 10⁵ Дж

[1]

• Бу турбинасының ПӘК 30 %. Бұл:
  • Отын толық жанғанда бөлінетін энергияның 70 % пайдалы жұмысқа жұмсалатынын білдіреді
  • Отын толық жанғанда бөлінетін энергияның 30 % пайдалы жұмысқа жұмсалатынын білдіреді
  • Қозғалтқыштың жасаған пайдалы жұмысы 30 Дж-ге тең екенін білдіреді
  • Суытқышта бөлінген энергия 30 Дж-ге тең екенін білдіреді
  • Қозғалтқыштың жасаған пайдалы жұмысы 70 Дж-ге тең екенін білдіреді

[1]

4. Жүйе 800 Дж жылу жұтып, 300 Дж жұмыс атқарады. Жүйе ішкі энергиясының өзгерісі неге тең?

• 500 Дж-ге азайды
• 1100 Дж-ге артты
• 300 Дж-ге азайды
• 500 Дж-ге артты
• [1]

 5. Жабық контейнердегі газ 450 Дж жылу жұтады. Бұл жағдайда газ ішкі энергиясы қалай өзгереді?

• 450 Дж-ге артты
• 450 Дж-ге азайды

• өзгерген жоқ
• 900 Дж-ге артты
• 500 Дж-ге артты

[1]

•  6. Бірі жылжымалы поршень астында орналасқан, екіншісі жабық контейнерде орналасқан екі бірдей газ үлгісі бірдей жылу мөлшерін жұтады. Ыдыстардағы газ температураларының өзгерісі бірдей бола ма?

• екі ыдыста да газ температурасы бірдей шамаға өзгереді
• жылжымалы поршені бар цилиндрдегі газ ыстығырақ болады

• жабық ыдыстағы газ ыстығырақ болады, себебі екінші ыдыста поршенді итеруге қосымша энергия қажет.

• газдардың температурасы өзгермейді.
• газдардың температурасы өзгереді.

[1]

• Газ 60Дж жұмыс жасау арқылы адиабатты ұлғаяды. Газдың ішкі энергиясының өзгерісі неге тең?
• 60 Дж
• - 60 Дж

• 0
• 120 Дж
• -120 Дж

[1]

• Қай анықтама термодинамиканың І заңына сәйкес келеді?

• Жүйенің жылу мөлшері жүйе ішкі энергиясының артуы мен жүйеге атқарылған жұмысқа тең.

• Жүйе ішкі энергиясының артуы жүйенің жылу мөлшері мен жүйеге атқарылған жұмысқа тең.

• Жүйе ішкі энергиясының артуы жүйенің жылу мөлшері мен жүйенің өзінің атқарған жұмысына тең.

• Жүйенің атқарған жұмысы жүйе ішкі энергиясының артуы мен жүйенің жылу мөлшеріне тең.

[1]

•  9. Қайсысының ішкі энергиясы көп: Іштен жану қозғалтқышындағы сығылу тактісінің аяғындағы газ қоспасының ба, әлде жұмыстық жүрістің соңындағы жану өнімінің ба?

A. жұмыстық жүрістің соңындағы жану өнімінің

B. іштен жану қозғалтқышындағы сығылу тактісінің аяғындағы газ қоспасының

C. екі жағдайда да энергия бірдей D. анықтау мүмкін емес.

Е. екі жағдайда да энергия әр түрлі

[1]

• (а) Заттың ішкі энергиясына анықтама беріңіз.

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………[1]

 (b) Аллюминий білеушені Бунзен жанарғысының жалынына орналастырғанда, оның температурасы артады. Бұл оның ішкі энергиясын неліктен арттыратынын түсіндіріңіз.

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………[3]

 (с) Металл бөлігі 600 ° С температурада ыстық пеште балқытылған. Түсіндіріңіз, балқыту кезінде оның ішкі энергиясы артады ма, әлде азаяды ма?

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………[4]

 11. Карно жылу қозғалтқышы жылу көзінен 700 ⁰С жоғары температурада жылу алып, оның қандайда бір бөлігін 27 ⁰С-та тоңазытқышқа береді.

(а) Осы қозғалтқыштың тиімділігі (ПӘК) қандай?

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………… [2]

•  Жылу қозғалтқышының бір циклде жылу көзінен алған жылу мөлшері 400 кДж болса, оның механикалық жұмысы неге тең болады.

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………[2]

 (с) Егер толық энергия өзгермейтін болса, не себепті біз энергияны үнемдеуге тырысамыз?

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………[2]

12.(а) Идеал газдың қысымы (p) мен көлемінің (V) көбейтіндісін төмендегі формуламен сипаттауға болады

 Бұл формуладағы m₀ газдың бір молекуласының массасы.

 Төмендегі символдар қандай мағынаны білдіретінін жазыңыз.

(і) N …………………………………………………………………….....…………..... [1]

(іі)………………………………………………………………….........………… [1]

(b) Газдың қысымы (p) мен көлемінің (V) көбейтіндісін төмендегі формула көмегімен де сипаттауға болады:

pV=NkT

Жоғарыдағы формуларды пайдаланып молекуланың орташа кинетикалық энергиясы (E_K) температураға (Т) тура пропорционал екенін көрсетіңіз (формуласын қорытып шығарыңыз).

[1]

(c) -73 ⁰С-ғы бір атомды газ молекулаларының орташа кинетикалық энергиясын анықтаңыз.

[1]

• (а) Температурасы 12 ⁰С, сыйымдылығы 20 л баллондағы сығылған ауаның массасы 2 кг болса, оның қысымы қандай? (M_r = 0,029 кг/моль )

[1]

(b) Сығылған ауа молекулаларының қозғалыс жылдамдығын есептеңіз.

[1]

• (а) p,T графигінде берілген процесстердің атауларын жазыңыз:

  1-2 _________________ 3-4 _________________

2-3 _________________ 4-1 _________________

[2]

(b) p,V және V,T координаталарында идеал газ процестерінің графигін тұрғызыңыз (сурет). Газдың массасы тұрақты.

[2]

• Идеал газ суретте көрсетілгендей цилиндрде орналасқан және поршеньнің көмегімен сығылып тұр.

Поршенді еркін жіберген кезде газдың көлемі см³ -ден см³дейін изобаралық ұлғайды. Қысым Па. Газға жылу мөлшері берілген жоқ.

(і) Газдың атқарған жұмысын есептеңіз.

Газ жұмысы = ……………………………..Дж

[1]

(іі) Газдың ішкі энергиясының өзгерісін есептеңіз.

Iшкі энергияның өзгерісі = …………………… Дж

[1]

(ііі) Неліктен идеал газдың ішкі энергиясы абсолют температураға (Кельвин шкаласындағы) тура пропорционал екенін түсіндіріңіз.

[1]

• Оқушы екі термометрді зерттеп отыр. Ол олардың шкалалары әр түрлі екендігін байқады.
• Сұйықты термометр -10 ⁰ С-ден +110 ⁰С-ге дейін;
• Термопаралық термометр -200 ⁰ С-ден +450 ⁰С-ге дейін.

(а) Қай термометрдің температураны өлшеу шегі үлкенірек?

[1]

(b) Оқушы екі термометрді таза, еріп жатқан мұзға қойғанда, әрқайсысы 0 ⁰С температураны көрсетті. Осындай екі термометрде бірдей мәнді көрсететін температураны атаңыз. Жауабыңызды түсіндіріңіз.

[2]

(c) Содан соң студент екі термометрді ішінде жылы суы бар өлшеуіш цилиндрге салды.

Сұйықты термометр 45,5 ⁰С, ал термопара 43 ⁰С температураны көрсетті.

(i) Қай термометрдің сезгіштігі жоғары? Неге? Түсіндіріңіз.

[2]

(ii) Неліктен екі термометрде суы бар өлшеуіш цилиндрге салғанда бірдей температураны көрсетпегенін түсіндіріңіз.

[1]

Жалпы балл: 40