Заттың тығыздығын есептеу. Физика, 7 сынып, сабақ жоспары.

Мектеп:

Мұғалім:

Сабақ тақырыбы:

Заттың тығыздығын есептеу

Сабақ түрі:

Өтілген тақырып бойынша дағдыларды бекіту

Сабақтың оқу мақсаттары:

• Заттың тығыздығы тақырыбы бойынша есеп шығару дағыдыларын қалыптастыру;
• Есеп шығару барысында масса, тығыздық, көлем формулаларын қолдануды үйрену.

Сабақтың міндеттері:

• Формула білуді жүйеге келтіру;
• Топта жұмыс істеу дағыдыларын дамыту;
• Өткен тақырып бойынша есеп шығару дағдыларын қалыптастыру.

Бағалау критериялары

• Өтілген тақырып бойынша анықтамаларды айта алады;
• Шамалардың өзгеруі қандай параметрлерге тәуелді болатындығын сипаттай алады;
• Ұсынылған есептердің 80 % өздігінен орындай алады.

Құндылықтарды дарыту:

• Оқушылардың танымын кеңейту;
• Оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын дамыту;
• Оқуда өзінділік пен жауапкершілікті дамыту;
• Логикалық ойлау, салыстыру, өздігінен қорытынды жасау дағдыларын дамыту;
• Белсенділік, шығармашылық қызығушылық ояту.

Тілдік мақсаттар:

 Алынған білім негізінде оқушылар масса, көлем, тығыздық ұғымдарын ауызша және жазбаша түрде талқылай алады.

Арнайы пәндік лексикалық терминология: масса, көлем, тығыздық, мензурка, таразы, жүктер, ареометр.

Диалогқа қажетті тіркестер: Әр түрлі заттың тығыздығы (массасы) әр түрлі болады. Тығыздық заттың 1м³ (немесе 1см³) көлемінде қанша масса бар екендігін көрсетеді. Тығыздық – дене массасының көлеміне қатынасына тең физикалық шама.

Пәнаралық байланыс:

• Оқушылар масса, көлем, тығыздық ұғымдарын біледі.
• Оқушылар дұрыс және бұрыс пішінді денелердің көлемін анықтай алады, массаны тарразыда өлшей алады, тығыздықты формула арқылы есептей алады.

Алдыңғы білім:

• «Дүниетану» пәнінен заттың үш күйін біледі: қатты, сұйық, газ.
• Математика сабақтарынан бір белгісізі бар теңдеулерді шеше алады.

Жоспар

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

(Т) ұйымдастыр кезеңі. Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді.

Мұғалім оқушыларды сабақ мақсаттармен таныстырады.

(Т/D) Өткен сабақ материалдарын қайталау мақсатында диктант өткізіледі. Әрбір оқушыға жеке ЖАДА (жақын арадағы даму аймағы) орнатылады.

Сыныптастарының тақтада орындаған тапсырмаларының жауаптарымен салыстыра отырып оқушылар өздігінен тексеру жүргізеді.

Физикалық диктант

• Тығыздық бұл…
• Масса …өлшенеді.
• Тығыздықты есептеу формуласы...
• Дененің көлемі ... анықталады.
• Дененің массасын есептеу формуласы...

(Т) Өткен тақырыпты қайталау. Масса мен көлем бірліктерін ХБЖ келтіру дағдыларын дамыту мақсатында жүргізіледі.

Масса, көлем және тығыздықты байланыстыратын формулалар тақтаның бір бөлігіне жазылады. Есеп шығару барысында оқушылар оған қарай алады. Немесе үлкен тлакатқа жазып қоюға болады.

Есептерді шығарғанда алдымен ХБЖ келтіруді ұмытпайық!

Сондықтан ХБЖ келтірудің күрделі мысалдарын қарастырайық

1 см³ – метр кубтың миллионнан бір бөлігі, сондықтан

1 дм³ - метр кубтың мыңнан бір бөлігі, сондықтан

Көлемнің 1 литр деген өлшем бірлігі де бар. Бұл бірлік ХБЖ жатпайды. Сондықтан оны метр кубқа айналдырамыз.

Масса туралы да ұмытпайық:

Ұмытпаңыз:

Килограмм- бұл массаның өлшем бірлігі, массаны m әрпімен белгілейді.

Метр куб – бұл көлемнің өлшем бірлігі, көлеммді V әрпімен белгілейді.

Килограмм/метр куб – бұл тығыздықтың өлшем бірлігі, тығыздықты ρ әрпімен белгілейді.

(G) 1. Бөлім. Сапалық есептер шығару.

Тығыздық түсінігін нығайту және кестемен жұмыс жасау дағдыларын дамыту мақсатында бұл тапсырмалар ауызша орындалады. Оқушы ауызша жауап береді, сыныптастары оны толықтыра алады. Бұл оқушылардың бойында жауапкершілік және толеранттылық сезімдерін дамытады.

Сапалық есептерді шығару

• Темір және қорғасын білеушелердің массасы бірдей. Қай білеушенің көлемі үлкен?

Темірдің көлемі үлкен, себебі темірдің тығыздығы қорғасыннан аз.

• Су мен керосиннің көлемдері бірдей. Қай сұйықтың массасы көп? Неге?

Су, оның тығыздығы керосиндікінен көп.

• Металл детальді пеште қыздырады. Сонда металдың массасы, көлемі, тығыздығы қалай өзгереді?

Детальдің көлемі артады, тығыздығы кемиді, ал массасы өзгермейді.

(G) 2. Сандық есептер шығару.

Мұғалім әрбір оқушының жұмысын қадағалайды, бір оқушы тақтада орындайды. Мұғалім есеп шартының қысқаша жазылуын, бақылайды, шығару барысында қиындық туындаса сұрақтар қою арқылы есептің шартын түсінуге ықпал жасайды, сөйтіп олардың есеп шартына талдау жасау дағдыларын дамытады.

1. Көртышқан – алақандары үлкен сыртқа иілген кішкентай аң. Ұзындығы 10 – 15 см және массасы 100 г, ол жылына 1 га қайыңды орманның 10 т топырағын қазып шығарады. Ол жылына тығыздығы 2000 кг/м³ топырақтың қанша көлемін өңдейді?

Жауабы: 5м³

2. Кәдімгі сиыр жылына 3–5 мың литр сүт береді, ал сүтті сиырлар 20 мың литрге дейін сүт береді. 1941 жылы тәулігіне 82,15 л сүт берген сиыр рекордқа енді. Осы сиырдың бір тәулікте берген сүтінің массасын анықтаңыз. Сүттің тығыздығы 1 028 кг/м³.

Жауабы: 84,45 кг

3. Егер сыйымдылығы 35 литр ыдысқа 63 кг күкірт қышқылы сиятын болса, қышқылдың тығыздығын анықтаңыз.

4. Массасы 146 г қалайы кесегінің көлемін анықтаңыз.

5. Көлемі 15 дм³ шыны пластинаның массасы қандай болады?

6. Массасы 949 г металл детальдің көлемі 130 дм³. Бұл қандай металл?

Есептің сұрағына жауап беру үшін осы заттың тығыздығын есептеп оны кестедегі тығыздықтармен салыстыра отырып, қандай затқа сай келетінін анықтаңыз.

7. Шойын шардың массасы, ал көлемі 10 дм³. Бұл шардың іші тұтас па, әлде қуыс па?

Тұтас шар деген толық шойыннан жасалады, оның тығыздығы кестедегі шойынның тығыздығына тең болады.

Егер шар ішінде бос орын болса, бұндай шар қуыс деп аталады. Бұл жағдайда шардың тығыздығы кестедегі шойынның тығыздығынан аз болуы керек, себебі бостықты ауа толтырады. Ал ауаның тығыздығы аз.

Формуланы қолданып тығыздықты есептеп, кестелік мәнмен салыстырамыз.

8. Шойын плитаның массасы - 64 кг. Өлшемдері дәл осындай болатын мәрмәр плитаның массасы қандай болады?

Егер есеп шартын мұқият оқысақ шойын плитаның көлемі мәрмәр плитаның көлеміне тең:

Vш = Vм

Үлгерімі жоғары оқушыларға қосымша тапсырмалар. Бұл туралы мәтінде жазылмайды.

9. Керосині бар бөтелкенің массасы 4 кг. Бос бөтелкенің массасы 400 г. Бұл бөтелкеге қандай массадағы су сияр еді?

Назар аударыңыз: бөтелке көлемі = бөтелке толған керосин көлемі = бөтелке толған су көлемі.

Осы көлемдердің бірін білу жеткілікті!

10. Сүт таситын машинаның цистернасының сыйымдылығы 10 м³. Массасы 30 тонна сүтті тасу үшін машина неше рейс жасау керек?

11. Құрылыс алаңына машина 400 м³ құм әкелді. Барлық құмды тасу үшін машина 50 рет барып келген болса, машина бір жолда қанша жүк көтере алады?

12. Қарағай тақтайлар платформаға тиелген және массасы 12 тонна. Бір тақтайдың көлемі 500 х 20 х 10 (см³) болса, платформада неше тақтай бар?

Үй тапсырмасы: Қайталау Р. Башарулы, §31-33, оқу.

Рефлексия:

6. Сабақ қорытыныдысы:

– Сабақта не ұнады?

– Қандай тақырыпты қайталадық?

– Қандай құралдармен жұмыс жасадық?

– таразының көмегімен қызанақ пен қиярдың салмағын анықтай аласыз ба?

– Мензурканың көмегімен көлемді анықтай аласыз ба??

– Қандай сұрақтарыңыз бар?

Сабаққа қатысқаныңызға рахмет!

Алға қойылған мақсаттарға қол жеткізілді. Оқушылар физиквлық есепті рәсімдеу дағдыларын дамытты, көлем мен тығыздық бірліктерін ХБЖ келтіруді үйренді. Тығыздықты тәжірибеде өлшеу дағыдаларын көрсетті. Сабақта ынтымақтастық атмосферасы болды. Дифференциация жақсы жолға қойылған, уақыт ұтымды пайдаланылды. 6 есептен кейін үзіліс жарияланып, саусақтар жаттығуы жасалды.

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1: Сапалық есептерді шығарудан сандық есептерді шағаруға көшу, яғни іс әрекет түрін өзгерту.

2: Формулаларды есте сақтау.

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1: Бірінші есепте нақты мәліметтер келтірілген. Бұл оқушылардың қызығушылығын туғызды.

2: Әрбір шығарылған есепке байланысты оқушылармен жүргізілген кері байланыс оқушылардың тереңірек түсінуіне мүмкіндік береді.

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?