Көмірсулардың құрылысы, қасиеттері және қолданылуы. Химия, 11 сынып, дидактикалық материал.

Косымша 2

Зертханалық жүмыс №1 «Спирттік ашу »

11.5.1.16 глюкозаның спирттік, сүт қышқылды және май қышқылды ашу реакцияларының теңдеулерін құрастыру;

 Мақсаты: процесспен және спирттік ашудың сапалық реакцияларымен танысу

 Қажетті құрал-жабдықтар

 Құралдар: су моншасы, термостат, спиртшам, ұстағышы бар металл тұрғы, газ жүретін түтік, көлемі 200–250 см³ болатын жылуға төзімді шыны.

 Ерітінді: 10 % сахароза ерітіндісі, 10 % NaOH ерітіндісі, криссталды йод, қаныққан Са(ОН)₂ ерітіндісі, конц. H₂SO₄, крист. K₂Cr₂O₇.

Зерттелетін объект: дрожжи (1 г).

Жұмыс барысы:

• Спирттік ашудың процессімен танысу
• Сапалық реакцияны жазу.
• Ашытқылардың көбейюі аэробты жағдайда, қолайлы температурада 25-35 °С көмірсу(глюкоза, сахароза) қатысында жүреді. Спирттік ашу анаэробтық жағдайда жүреді. Пайда болатын спирт ашыткы үшін зиян,сондықтан ашу процессі тоқтайды.

Тәжірибелік бөлім

 Процесспен танысу үшін ашытқы суспензиясы дайындалады. Ол үшін көлемі 250 см³ болатын шыныға 20 см³ дей 10 % сахароза ерітіндісі және 2 г ашытқы салынады. Шыныны мақта мен дәкеден жасалған пробкамен жабылады және 1 сағат 30 градуста термостатта сақтайды.

• Ашу процессінің сапалық реакциялары

1.1. этил спиртің анықтау

10 см³ зерттелетін суспензияға 1–2 см³ 10 % сілті құйып, спиртшамда қыздырамыз, бірақ қайнатпаймыз. Пробиркаға бірнеше түйір криссталды йод салып, қайтадан қыздырамыз. Спирттің әсерінен өзіне тән иісі бар тұнба түзіледі.

1.2. Сірке альдегидің аныктау

Пробирканың 2–3 см³ зерттелетін суспензияға K₂Cr₂O₇ кристалын және 2–3 тамшы конц. H₂SO₄ қосамыз. Қоспаны спиртшамда қыздырамыз. Хромның тотықсыздану нәтижесінде ерітінді түсі қызыл сарыдан жасыл түске өзгереді. Бөлінген сірке альдегиді иісі бойынша анықталады.

1.3. Көмірқышқыл газын аныктау

Көлемі 250 см³ болатын шыныға 50 см³ 10 % сахароза ерітіндісі құйылады. 10 см³ зерттелетін ашытқы суспензиясын саламыз. Шыныны тығыздап иілген түтігі бар тығынмен жауып, су моншасына (35–40 °С) қоямыз. Түтіктің астынғы жағын қаныққан Са(ОН)₂ ерітіндісіне құямыз.

 Бірнеше минуттан кейін әк суы бар пробиркаға газ жинала бастайды. Газдың бөлінуі мен ерітіндінің лайлануын бақылау. Кальций карбонаты есебінен әк суы лайлана бастайды.

Кестені толтырыңдар

Қорытынды:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қосымша 2

Зертханалық жұмыс № 2 «Сүт қышқылды ашу»

 11.5.1.16 глюкозаның спирттік, сүт қышқылды және май қышқылды ашу реакцияларының теңдеулерін құрастыру

 Мақсаты: Сүтқышқылды ашудың табиғатымен және сүт қышқылының сапалық реакцияларымен танысу.

Жоспары:

•  Сүт қышқылының сапалық реакциясын жазу.

Кажетті құрал-жабдықтар:

 Құрал: көлемі 50 см³ болатын шыны, 10 см³ тамшуыр, сүзгіш қағаз, мақта, заттық шыны, спиртшам, микроскоптар, шайғыш.

Ерітінді:0,1н NaOH, қаныққан СuSО₄, 5% КМnО₄ ерітіндісі, АgNО₃ 10% аммиактағы ерітіндісі, конц. Н₂SO₄, фенолфталеин ерітіндісі, көк метилен сулы ерітіндісі, Никифоров сұйықтығы, генцианвиолет ерітіндісі, Люголь ерітіндісі, 96% этил спирті, карболды фуксин ерітіндісі, дистелденген су.

Зерттелетін объект:сүт, ашыған сүт, айран.

 Сүт микроорганизмдердің таралуына қолайлы орта болып табылады, сондықтан қажетті температурада микроорганизмдер белсенді көбейеді. Бұл өзгерістер сақтау ұзақтығына, сақтау температурасына және бастапқы сүттегі микрофлораға тәуелді.

• Сүт қышқылына сапалық реакция

 Сүт қышқылы қышқылдық ортада калий перманганаты қатысында сірке альдегидіне айналады, аммиактағы күміс нитратының ерітіндісімен күміс-айна реакциясына түседі.

 250см³ конустық колбаға қағаз сүзгі арқылы ашыған сүт құйылады. 5см3 алынған фильтратқа 2см концентрлі H₂SO₄ қосылады. Алынған колбаны плиткамен қайнатады.

Колбаны ақырын алып, тамшылатып 5см3 КMnO₄ ерітіндісі құйылады. Бұл жағдайда сүт қышқылы қышқылдық ортада калий перманганаты қатысында сірке альдегидіне айналады.

 Колбадағы затпен күміс-айна реакциясын жүргізеді.

Кестені толтырып, қорытынды жасаңыз

Қорытынды:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қосымша 2

Зертханалық жұмыс № 3 «Май қышқылды ашу »

 11.5.1.16 глюкозаның спирттік, сүт қышқылды және май қышқылды ашу реакцияларының теңдеулерін құрастыру

 Мақсаты: Глюкозаның май қышқылды ашудың табиғатымен және сапалық реакциямен танысу.

Жоспар:

• Майқышқылды бактерияларды өсіру.
•  Майқышқылды бактериялардың химизмімен танысу. Май қышқылына сапалық реакция жүргізу және реакция теңдеуін жазу.

Құрал жабдықтар:

 Құрал: 20 см³ сынауықтар, 10 см³ тамшуыр, фильтр қағаз, мақта, заттық шыны, спиртшам, микроскоптар, шайғыштар.

 Ерітінді: 5 % FeCl₃ ерітіндісі, 96 % этил спирті, конц. Н₂SO₄, Люголь ерітіндісі, карболды фуксин ерітіндісі, дистилденген су.

Зерттелетін объект: картоп

Майқылды ашудың схемасы төменде көрсетілген:

• ₆ H ₁₂ O ₆  CH ₃ CH ₂ CH ₂COOH  2CO ₂  2H ₂

 Пайда болған май қышқылы өсімдіктердің өсуіне ықпал етеді.

• Май қышқылы бактерияларын алу

 Май қышқылы бактерияларын алу үшін 5 күн бұрын тәжірибе дайындалады. Тазартылмаған картоптың кескіндерін 5 сынауыққа салынады. Сынауықтар 1/3 толтырылады. Сынауықтарға бор ұнтағын салып, үстіне 2/3 көлемге дейін ддистилденген су құйылады. Сынауықтарды 10-15 минутқа 80 °C су моншасына қойылады. Содан кейін, 5 күнге 35 °C термостатқа орналастырамыз.

• Май қышқылына сапалық реакция

 2.1. 3–4 см³ зерттелетін сұйықтыққа 0,5 см³ 96 % этил спиртін құйып, үстіне бірнеше тамшы концентрлі күкірт қышқылын құямыз. Алынған қоспаны шайқап, спиртшамның жалынына қыздырамыз. Май қышқылының пайда болғанын май қышқылының этил эфирінің иісінен анықтауға болады(ананас иісі).

 2.2. 5 см³ зерттелетін сұйықтықтың үстіне 2 см³ 5% FeCl₃ ерітіндісі құйылады. Алынған қоспаны шайқап, спиртшамның жалынына қыздырамыз. Қыздыру нәтижесінде қоңыр түсті май қышқылды темір пайда болады.

Кестені толтырып қорытынды жаса

Қорытынды:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________