Амин қышқылдары. Химия, 11 сынып, презентация.

Сабақ мақсаты

11.5.1.7 аминқышқылдарының тривиалды және жүйелік атауларын біледі;

11.5.1.8 амин қышқылы молекулаларының құрамы мен құрылымын сипаттаңыз;

Амин қышқылдары

Аминқышқылдарының біреуінің формуласы берілген:

C2H5O2N.

Молекулалық формуланы талдау негізінде қандай қорытынды жасауға болады?

Бұл зат органикалық заттардың қай класына жатады?

Қандай органикалық заттар құрамында азот және оттегі бар?

 (Құрамында азоты бар: аминдер; құрамында оттегі бар: спирттер, фенолдар, альдегидтер, карбон қышқылдары, эфирлер, көмірсулар).

Берілген заттың 2 молі кернеу қатарында сутегіге дейінгі орналасқан металмен әрекеттесу кезінде 1 моль сутегі бөлінеді.

Осы мәліметтер негізінде қандай қорытынды жасауға болады?

(Бұл зат спирт емес, тек карбон қышқылы болуы мүмкін.)

Бірақ бұл зат гетерофункционалды, оның қос қасиеттері бар, сондықтан оның молекуласында басқа функционалды топ болады. Бұл топ негіздік қасиеттерді көрсетеді.

 Ол қандай топ бола алады?

(Негізгі қасиеттерін аминдер көрсетеді, бұл аминдер тобын NH2 білдіреді.)

Амин қышқылдары

Аминқышқылдары дегеніміз – молекула құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан амин тобы – NH2 және карбоксил тобы – СООН болатын заттар.

Оларды карбон қышқылдарының туындылыры деп қарастыруға болады, себебі молекула құрамындағы көмірсутек радикалдарындағы сутегі атомын амин тобы орнын басқан.

Амин қышқылдары

Табиғи

Аминқышқылдарының 150-ден астам түрі бар.

Олардың 20-сына жуығы ақуыздар түзілісінде аса маңызды қызмет атқаратын мономер блок-топтар, осы амин қышқылдарының жартысы      организмде синтезделмейді.

Синтетикалық

Галогенге, содан кейін аммиакқа әсер ету арқылы карбон қышқылдарынан алады.

Мысалдар:

     аминокапрон

     аминэтан

Амин қышқылдарының атаулары

Халықаралық атаулар жүйесі

Халықаралық атаулар жүйесі бойынша қышқылдардың атына сәйкес тізбектегі амин тобының орны цифрмен көрсетіледі.

2 – аминбутан қышқылы

3 – аминбутан қышқылы

Амин қышқылдарының атаулары

Рационалды

Аминқышқылдары тарихи қалыптасқан жүйе бойынша атау үшін карбоксил тобынан кейінгі көміртектен бастап, грек әріптерімен белгілейді де, сол әріптердің көмегімен амин тобының орнын көрсетеді.

 α – аминмай қышқылы

γ – аминмай қышқылы

Амин қышқылдарының атаулары

Тривиалды

Одан басқа табиғатта кездесетін түрлерінің тривиалдық атаулары да болады.

Мысалы: NH2–CH2 – COOH – глицин (аминсірке қышқылы)

Әр аминқышқылының тривиалды (дәстүрлі) атауы бар.

Кейде бұл ашылу көзімен байланысты:

аспарагин алғаш рет аспарагусете (спаржа) табылды;

глицин өзінің тәтті дәмі үшін осылай аталды (грек тілінен - glykys - тәтті).

Аминқышқылдары – гетерофункционалды қосылыстар

– NH2 амин тобы

– COOH карбоксил тобы

– SН тиол тобы

– ОН гидроксил тобы

Төменде берілген амин қышқылдарын халықаралық жүйе бойынша атаңыздар

глицин

Аминэтан қышқылы

Аминсірке қышқылы

аланин 

2-аминпропион қышқылы 

2- аминпропан қышқылы

валин

2-Амин-3-метилмай қышқылы

2-Амин-3-метилбутан қышқылы

серин

2-Aмин-3-гидроксопропан қышқылы

2-Aмин-3-гидроксопропион қышқылы

Аспарагин

2-Амин-3-карбоксилпропан қышқылы

2-Амин-3-карбоксилпропион қышқылы

цистеин

2-Aмин-3-триолпропан қышқылы

2-Aмин-3-триолпропион қышқылы

Аланиннің барлық изомерлерінің шарөзекті моделін құрастырыңыз.

аминқышқылдары хиральды (глициннен басқа, мұнда R = H)

әдетте тек бір энантиомер кездеседі