Тотығу реакциялары, альдегидтер мен кетондардың нуклеофильді қосылуы. Химия, 11 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

11,1В Карбонилді қосылыстар

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 11

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Тотығу реакциялары, альдегидтер мен кетондардың нуклеофильді қосылуы.  

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

11.4.2.4 альдегидтер  және кетондарды тәжірибе жүзінде анықтау; 

 Сабақ мақсаттары

Альдегидтер мен кетондарды сапалық анықтау

 Баалау критерийлері

Оқушылар орындай алады:

-альдегидтердің және кетондардың сапалық анықтау жолдарын біледі және реакцияларын жаза алады.

-тәжірибелерді жүзеге асыру барысында қауіпсіздік ережелерін сақтайды.

 Тілдік мақсаттар

Пәндік лексика және терминология

Эфир, күрделі эфирге айналу, сабындану, гидролиз, гидролиздеу, карбонил, карбоксил, карбоксилдеу, карбоксильді, ацил, кетон, ацилдеу, делокализделген, альдегид, майлар, сабын, жуғыш заттар

Диалог, жазылымда: Менің ақпарат көздерім ….. болды

Мен …. анықтай алдым

Эфирлерді қолданатын өнімдер ….

Көптеген табиғи препараттар …

Майлар … гидролиздене алады

 Құндылықтарды дарыту

Жаһандық азаматтық: 

Қоршаған ортаны қорғау және тұрақты дамуға ұмтылу. 

Дағдылар:сыни және шығармашылық ойлау, өзіне сенімділік және рефлексия жасай алу. 

Салауатты өмір салтын ұстану.  

Қарым-қатынас: 

- топтық, жұптық жұмыс 

 Пәнаралық байланыстар

 АКТ қолдану дағдылары

Презентация, бейнефильм

Бастапқы білім

10.1C  Байланыс  

10.2A  Органикалық химияға кіріспе 

10.3А  Химиялық тепе теңдік 

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басында «ЖҰМБАҚ СӨЗ» ойынын ойнату. (өткен тақырыптар бойынша терминдерден бастап жаңа тақырыпқа байланысты терминдермен аяқтау арқылы жаңа тақырыпқа қызықтыру немесе жаңа тақырып бойынша ой қозғау). Терминдер: тотығу, тотықсыздану, кетон, альдегид, изомерия, цис-изомер, транс-изомер, қосылу реакциясы, электрон, нуклеус, және т.б.

Қалыптастырушы бағалау: Ойынның нәтижесі бойынша өзіңді бағала.

Барлық сұрақтарға жауап бере алдың ба?

Егер барлық сұраққа жауап бере алмасаң, ары қарай не істеу керек?

Мұғалім сабақтың тақырыбы, оқу мақсатымен таныстырады және сабақтың мақсатын қояды, жетістік критерийлерін анықтайды.

Презентация

Слайд№1-2

Слайд №3-5

Сыныппен талдау: Толленс, Бенедикт және Феллинг реактивтері қандай?- деген сұраққа жауап беру.

Толленса реагенті - күміс аммиактың сілтілі ерітіндісі [Ag (NH3) 2] OH, күміс аммиакының ерітіндісі. https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/aldegidter-men-ketondardyng-ximiyalyq-qasietteri?mid=e740172b-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe

Фелинг реагенті - 10% NaOH құрамындағы натрий тартрат CuSO4 және калий натрий тартратының ерітіндісі; альдегидтер мен моносахаридтерді тотықсыздандыруға қолданылады. Қолданар алдында бірден дайындалады.

https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/aldegidter-men-ketondardyng-ximiyalyq-qasietteri?mid=e740172d-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe

Бенедикт реагенті - NaOH құрамындағы CuSO4 және калий натрий цитратының ерітіндісі; тотықсыздандыруға арналған реагент.

(Э) Оқушылар жұптасып практикалық жұмыс жасайды. «Альдегидтер мен кетондарды алу және олардың қасиеттерін зерттеу»

1-тәжірибе. Спиртті тотықтырып альдегид алу.

0,5 - 1 см калий дихроматын айналмалы түтігі бар сынауыққа салыңыз, содан кейін 2 мл 20% күкірт қышқылының ерітіндісін және 2 мл этил спиртін қосыңыз. Қоспаны шайқаңыз !!! Қайнаған тас қосыңыз! Сынауықты штативке көлбеу етіп мықтап бекітіңіз, түтіктің екінші жағын 2 мл суық су бар қабылдағыш түтіктің түбіне батырып орналастырыңыз. Қабылдағыш түтікті суық суға салыңыз. Реакция қоспасын спирт шамының жалынымен аздап қыздырыңыз, бұл қоспаның біркелкі қайнатылуын реттейді, 2-3 минут ішінде қабылдағыштағы сұйықтық көлемі екі есе артады, содан кейін жылытуды тоқтатып, құрылғыны бөлшектеңіз.

Тәжірибе 2. Натрий ацетатынан ацетон алу.

Газ түтігімен жабдықталған құрғақ пробиркаға шамамен 0,1 г сусыз натрий ацетаты салыңыз да, оны штативке көлденең бекітіңіз. Газ түтіктің түбін су құйылған сынауыққа батырыңыз. Өз бақылауларыңызды жазып алыңыз.

Тәжірибе 3.1 Карбонильді қосылыстарды Толленс реагентімен тотықтыру

Екі сынауыққа әрқайсысына 2 мл аммиакты күміс оксиді ерітіндісін құйыңыз. Бір пробиркаға 2-3 тамшы альдегид ерітіндісін, екіншісінде ацетон қосыңыз. Сынауықтарды аздап қыздырыңыз.

Тәжірибе 3.2 Карбонилді қосылыстарды мыс (II) гидроксидімен тотықтыру

Екі сынауыққа 1 мл мыс сульфатының ерітіндісін құйыңыз, мыс (II) гидроксидінің көк тұнбасы пайда болғанша натрий гидроксиді ерітіндісінің артық мөлшерін қосыңыз. Қалыптасқан тұнбаға бір пробиркаға 3-5 тамшы ацетальдегид, екіншісіне ацетон қосыңыз. Алынған қоспаны қайнатыңыз. Түтіктегі шөгіндімен біртіндеп өзгеру арқылы реакция барысын қадағалаңыз. Қыздыру кезінде түс өзгеретініне назар аударыңыз.

4-тәжірибе. Альдегидтердің фуксульфур қышқылымен реакциясы (Шифф реакциясы)

Екі сағаттық шыныға фуксульфур қышқылының түссіз ерітіндісінің 1-2 тамшысын жағыңыз. Бір ерітіндіге бір тамшы ацетальдегид, екіншісіне ацетон қосыңыз. Ерітінділердің түс өзгеруіне назар аударыңыз. Күрделілігіне байланысты реакция теңдеуін жазу қажет емес.

https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/aldegidter-men-ketondardyng-ximiyalyq-qasietteri?mid=e7401733-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe

Тәжірибе 5. Иодоформ реакциясы

3 пробирка 1 мл-ден йодтың калий йодидиндегі ерітіндісін және 2нормальді натрий гидроксиді ерітіндісін толық түссізденгенше қосыңыз. Түссізденген қоспаға 4-5 мл су – ацетонды қоспаны (1: 1) қатынаста қосыңыз, ал екіншісіне сулы ацетальдегидті қосыңыз. Не байқалады? Түнба түсіне және түзілген йодиформның иісіне көңіл аударыңыз.

https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/aldegidter-men-ketondardyng-ximiyalyq-qasietteri?mid=e7401732-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe

Слайд № 7-9 Тотығу-тотықсыздану реакциялары: 

https://sites.google.com/site/abrosimovachemy/materialy-v-pomos-ucenikam/distancionnoe-obucenie/10-klass/okislitelno-vosstanovitelnye-reakcii-ovr-v-organiceskoj-himii 

Часть V. ОВР АЛЬДЕГИДОВ. Взаимодействие с перманганатом калия и дихроматом калия https://www.youtube.com/watch?v=_eF5TXEJZqk

Окислительно-восстановительные реакции с участием органических веществ. Лекция 1

https://www.youtube.com/watch?v=Zn4_Q-zm210

Получение АЦЕТОНА

https://www.youtube.com/watch?v=OwjYWfCJ7Qk

толленс реакциясы https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/aldegidter-men-ketondardyng-ximiyalyq-qasietteri?mid=e740172b-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe

слайд№10-16

Қосымша№1,2

Альдегидтер мен кетондардың химиялық қасиеттері

https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/aldegidter-men-ketondardyng-ximiyalyq-qasietteri?mid=e7401720-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe

Сабақты қорытындылау.

Практикалық жұмыс нәтижелерін оқытушымен талқылау.

Күміс оксиді және мыс (II) гидроксиді сияқты жұмсақ тотықтырғыштардың әсерінен альдегидтер тиісті карбон қышқылдарына оңай тотығады. Тотығу альдегидтер тобындағы CH байланысы арқылы жүреді, содан кейін ол карбоксилді COOH-ке айналады.

Кетондар бұл реакцияларға түспейді. Олар тек күшті тотықтырғыш заттардың әсерінен және жоғары температурада ғана әсер етеді. Бұл жағдайда карбонилге жақын орналасқан С - С байланыстары бұзылып, қысқа көміртегі тізбегі бар карбон қышқылдарының қоспасы түзіледі.

Сабақ соңында оқушылар рефлексия жүргізеді:

- нені білдім, нені үйрендім

- нені толық түсінбедім

- немен жұмысты жалғастыру қажет

Оқушылар өздерінің жұмысы мен сыныптастарының жұмысын белгілі бір критерийлер бойынша бағалай алады

Слайд№17-19

Слайд №20

Қабілеті жоғары оқушылар үшін арнайы тапсырма беру. Үлгермеген жағдайда үйде орындайды

Қосымша №3

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Қабілеті жоғары оқушылар үшін арнайы тапсырма беру.

Қосымша №3

Мұғалім ҚБ жүргізеді. Эксперименттің жұмысты оқушылар жұпта орындайды, мұғалімнің ҚБ, оқушылардың сабақ соңында өзін-өзі бағалауы

Денсаулық сақтау технологиялары.

Сергіту сәттері мен белсенді іс-әрекет түрлері.

Осы сабақта қолданылатын Қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары

(ҚТ) HCN мен натрий\калий цианидтері ерітінділерімен жұмыс жасау мұғалім демрнстрациясы үшін де рұқсат етілмейді.   

Барлық эксперимент барысында оқушылар қорғаныш көзілдірігін киюлері қажет. Қолданылатын сұйықтықтар өте улы болып келеді. Теріге тиіп кеткен жағдайда ағын сумен дереу жуу қажет. Сол сияқты, кез келген төгілген қосылысты  дымқыл шүберекпен дереу сүртіп, мұқият жуыңыз 

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?