Фосфор және оның қосылыстары. Химия, 9 сынып, презентация.

Фосфор және оның қосылыстары

9.3А. 17 (VII), 16 (VI), 15 (VI), 14 (IV)-топ элементтері және олардың қосылыстары

Оқу мақсаттары

9.2.1.22 – фосфордың аллотропиялық түр өзгерістерін салыстыру;

9.4.2.2 – фосфор қосылыстарының Қазақстандағы кен орындарын атау;

9.2.1.23 – фосфор және оның қосылыстарының жалпы химиялық қасиеттерін түсіндіру.

Бағалау критерийлері

Біліктілігі:

Білу, түсіну, қолдану

Оқушы келесі мақсаттарға қол жеткізді, егер:

Знает аллотропные модификации фосфора

Перечисляет месторождения соединений фосфора в Казахстане

Описывает химические свойства фосфора и его соединений

«Мақұлық алдымызда жатты…

Оның тұмсығы көгілдір отпен жарқарп жатты, тереңірек орналасқан жабайы көздері от шашып тұрды, моцынынан от жүгіріп өтті. Мен жарқырап жатқан басқа қолымен ұстап, қолымды қайта алғанымда қараңғыда менің де саусақтарымның жарқырағанын көрдім.

- Фосфор, – дедім мен».

3 период, V топ, басты (А) топшасы

Р +15 )2)8)5

+1, +3, +5, -3

Табиғи қосылыстары

Жоғары химиялық активтілігіне байланысты фосфор табиғатта тек қосылыс түрінде ғана кездеседі.

Фосфордың маңызды минералдары болып табылады:

Табиғи қосылыстары

Апатиттердің ең үлкен кен орыны Кола түбегінде, Хабинск таулары аймағында орналасқан.

Қазақстанда фосфорит кендері Қаратау таулары аймағында орналасқан.

Тапсырмалар

Топтарға бөлініңіздер;

Қазақстандағы фосфор қосылыстарының кен орындары жайлы ақпарат табыңыздар;

Кішігірім постерлер дайындаңыздар;

Өз докладтарыңызды түсіндіріңіздер.

Қазақстандағы ақ фосфордың өндірістері

ЖШС «Казфосфат»

ЖШС «Химпром-2030»

ЖШС «КазАзот»

АҚ «Реактивті Фосфор тұздары»

Жыл сайын 70 000 тоннадан аса фосфор өндіріледі

Фосфордың аллотроптық модификациялары

Физикалық қасиеттері

Элементтік фосфордың қалыпты жағдайда бірнеше тұрақты аллотроптық түрлері болады; фосфор аллотропиясы жайлы сұрақ өте қиын және аяғана дейін шешілмеген. Әдетте жай заттың төрт модификациясын бөледі — ақ, қызыл, қара және металдық фосфор.

Аллотроптық модификациялары

Ақ фосфордың жануы

Ақ фосфор қалыпты жағдайдың өзінде оттекпен тотығады, ал жұқалап ұсақталса өздігінен тұтанады, сондықтан оны су ішінде сақтайды. Фосфордың тотығуы жарқыраумен жүреді.

Химиялық энергия тікелей жарық энергиясына айналады.

Ақ фосфордың сақталуы

Химиялық қасиеттері

Химиялық реакцияларда тотығу-тотықсыздану екідайлылық көрсетеді.

Тотықтырғыш ретінде көптеген металдармен фосфидтер түзу арқылы әрекеттеседі.

Фосфор сутекпен тікелей әрекеттеспейді, фосфинді басқа қосымша жолдармен алады.

Химиялық қасиеттері

Тотықсыздандырғыш ретінде электртерістілігі жоғары бейметалдармен әрекеттеседі.

Оттектің жетіспеушілігінде немесе бөлме температурасында фосфор (III) оксидіне дейін тотығады.

Фосфордың оттекте немесе ауада жануы нәтижесінде фосфор (V) оксиді түзіледі.

Химиялық қасиеттері

Ақ фосфордың ауаның қатысынсыз ұзақ уақыт қыздырылуы нәтижесінде ол сарғаяды және ақырындап қызыл фосфорға айналады.

Қызыл фосфордың дәл осындай жағдайда қыздырылу нәтижесінде ол буға айналады, ал оны конденсациялағанда қайтадан ақ фосфор түзіледі.

Химиялық қасиеттері

Фосфор тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш қасиеттер көрсетеді.

Фосфор – тотықтырғыш:

2Р + 3Mg = Mg3P2

Фосфиннің алынуы:

Mg3P2+6HCl=3MgCl2+2PH3

Фосфор – тотықсыздандырғыш:

3Сl2 + 2P = 2PCl3 PСl3 + Cl2 = PCl5

5О2 (артық) + 4Р = 2Р2О5

3О2 (жеткіліксіз) + 4Р = 2Р2О3

Фосфор (V) оксиді

Р2О5 – ақ ұнтақ, жоғары гигроскопиялық (ең эффективті кептіргіш).

Қарапайым қышқылдық оксид.

Негіздермен және негіздік оксидтермен әрекеттеседі.

Фосфор (V) оксидіне ортофосфор қышқылы сәйкес.

P2O5 - химиялық қасиеттері

Қышқылдық оксидтің қасиеттерін көрсетеді.

1) сумен әрекеттеседі:

P2O5 + H2O 2HPO3

P2O5 + 3H2O t 2H3PO4

2) негіздік оксидтермен әрекеттеседі:

P2O5 + 3К2O 2К3РО4

3) негіздермен әрекеттеседі:

P2O5 + 6NaOH 2Na3РО4 + 3H2O

Ортофосфор қышқылы

Алынуы

Р2O5 + 3H2O=2H3PO4

Қыздырған кездегі фосфор (V) оксидінің сумен әрекеттесуі.

Бұл әдіспен тамақ өнеркәсібінде алькогольсіз сусындарға қоспа ретінде пайдаланылатын таза фосфор қышқылын алады.

Ортофосфор қышқылы

Алынуы

Ca3(PO4)2+3H2SO4=3CaSO4+2H3PO4

Табиғи фосфаттарды қыздыру арқылы күштірек қышқылдармен ығыстырып шығару.

Табиғи фосфаттардың өңделуімен алынған фосфор қышқылы, минералды тыңайтқыштардың өндірісіне жұмсалады.

Ортофосфор қышқылы

Ортофосфор қышқылы –

кристалдық,

ұшқыш емес,

қатты,

түссіз зат.

Сумен кез келген қатынаста араласып кетеді.

Қышқылдардың барлық қасиеттерін көрсетеді.

Сулы ерітіндіде күшті қышқыл болып табылмайды.

Үй тапсырмасы

1. 35,5 г фосфор (V) оксидін 85%-дық 200 мл ортофосфор қышқылының ерітіндісіне қосқан кездегі алынған қышқылдың массалық үлесін табыңыз (p(орт.қышқ.ер.) = 1,7 г/мл).

2. Фосфор оксидтерінің бірінің буының ауа бойынша салыстырмалы тығыздығы 7,6. Фосфор оксидтерінің массалық үлесі 0,564. Оксидтер формуласын анықтаңыз.

НАЗЫРЛАРЫҢЫЗҒА

РАҚМЕТ!