Алкандар

Астана политехникалық колледжі

Орындаған:Сұлтанбек Сәкен

Тексерген:Гулжами Нургалиева

Сабақтың тақырыбы

Алкандар

Алкандар. (қаныққан көмірсутектер.

Алкандар – көміртектің барлық атомдары дара (σ-) сигма байланыспен байланысқан жалпы формуласы мынандай көмірсутектер

CnH2n+2

Метанның гомологтық қатары

СН4 метан

С2H6 этан

C3H8 пропан

C4H10 бутан

C5H12 пентан

C6H14 гексан

C7H16 гептан

C8H18 октан

C9H20 нонан

C10H22 декан

Гомологтар – құрылысы мен қасиеті ұқсас ,бір немесе

бірнеше СH2. тобына айырмасы бар жалпы формуласы

бірдей заттар

Радикалдар – жұптаспаған электроны бар бөлшектер.

Алкандардың

Құрылымдық:

CH3 – CH - CH2 - CH3

│

CH3

Алгоритм.

Негізгі тізбекті таңдап алу:

CH3 – CH - CH2 - CH3

│

CH3

Алкандардың

2. Негізгі тізбектегі атомдарды нөмірлеу және радикалдың орнын анықтау

1 2 3 4

CH3 – CH - CH2 - CH3

│

CH3

Алкандардың

3. атау:

1 2 3 4

CH3 – CH - CH2 - CH3

│

CH3

2 - метилбутан

Метан

алкандарға sp³-гибридтену тән;

байланыс ұзындығы С-С = 0,154 нм

орбиталдар арасындағы бұрыш= 109° 28´

.көміртегі және сутегі орбитальдарының қабысуы

+

109°28´

Метанның құрылысы

s

р

Гибридтелген орбиталь

сурет 1.

сурет2.

сурет 3.

c

c

c

c

c

c

c

0,154 нм

Метан қатары гомогтарының құрылысы

Алкандардың құрылысы

Метанның кеңістік пішіні

Этанның пішіні

Физикалық қасиеттері

Салыстырмалы молекулалық массаларының өсу ретіне қарай қайнау, балқу температуралары артады

СН4…C4Н10 – газдар

T қайнау:

-161,6…-0,5 °C

T балқу:

-182,5…-138,3 °C

С16Н34…ары қарай қатты заттар

T қайнау:

287,5 °C

T балқу:

20 °C

С5Н12…C15Н32 –сұйықтар

T қайнау:

36,1…270,5 °C

Tбалқу:

-129,8…10 °C

Өнеркәсіпте

а) мұнай өнімдерін крекингілеу :

C16H34 → C8H18 + C8H16

2) Зертханада:

в) карбон қышқылының натрий тұздарын декарбоксилдеу

СН3СООNa + 2NaОН → СН4 ↑ + Nа2СО3

б) Вюрц реакциясы:

C2H5Cl + 2Na → C4H10 + 2NaCl

Алынуы

а) карбидті гидролиздеу:

Al4C3 +12 H2O = 3 CH4 + 4 Al(OH)3↓

Метанды алу

Химиялық қасиеттері

СН4 + Сl2 CH3Cl + HCl + Q

t

Реакция радикалды механизм бойынша жүреді.

Этан

б) Нитрование

С Н

Н

Н

Н

+ НО NO2

СН3

NO2

+ H2O + Q

в) Сульфирование

С Н

Н

Н

Н

+ НО SO3H

СН3

SO3H

+ H2O + Q

t

t

Химиялық қасиеті

2) Нитрлеу (Коновалов):

3) сульфирлену:

1) Галогендеу реакциясы

2. Изомерлену реакциясы:

СН3 СН2 СН2 СН2 СН3

t, катализатор

СН3 СН СН2 СН3

СН3

3.Су буында жүретін реакциялар:

СН4 + Н2О СО + 3Н2

800°С

синтез-газ

4. дегидрлену:

2СН4 Н С ≡ С Н + 3Н2 + Q

1500°С

СН3 СН3 Н2С=СН2 + Н2 + Q

5. тотығу:

Қаныққан көмірсутектер оттегі жеткілікті болғанда

көмірленбей жанады)

С3Н8 + 5О2

3СО2 + 4Н2О + Q

Катализаторт қатысында тотығады:

СН4 + О2

500°С, катализатор

Н С

О

Н

+ Н2О + Q

2СН3(СН2)34СН3 + 5О2

4СН3 (СН2)16СООН +2Н2О + Q

6. Жану тотығу:

Отын ретінде кеңінен қолданыла-

ды, іштен жана-

тын двигатель-

дердің отыны

Қолданылуы

1-3 – өндірісте күйе

(1 – картрижи;

2 – резина;

3 – типографиялықбояу)

4-7 – органикалық заттар

(4 – еріткіштер;

5 – тоңазытқыштарда;

6 – метанол;

7 - ацетилен)