Шығармалар


Тəңірдің берген тартуы

Білесіз бе,жаратушы ием маған үлкен сыйлық сыйлады.Ол өте қымбат, бағалы əрі əдемі.Менің өміріндегі үлкен сыйлық сол болды.Жо-жоқ, көлік немесе зәулім сарайдың айтып тұрғаным жоқ.Менің өмірге келуімен себепші болған жанды айтып тұрмын.Дұрыс айтамыз ол менің-анам.Ең бірінші алғысым жылы саған айтамын.Себебі кіршіксіз, ақ көңілді ананың маған жолыққанына ризамыз. Тоғыз ай,тоғыз күн мені құрсағының көтеріп,мейірім төккеніңе алғысым шексіз.Түн ұйқысыз ды бөлгенім үшін,құрсағыңызда тыным таппай тебіреніс үшін,қиналғаныңыз үшін кешірім сұраймын.Тек сіз ғана,менің қырсық мінезіме шыдайсыз,егер ауырып қалсам жаныңызды беруге даярсыз.Бүгінде мен бойжеттім.Енді сізге менің көмегім қажет.Дəл мені кішкентай кезінде қалай асырап бақсаңыз,мен сізге оны еселеп мейірімімді төгіп,қамқор болуға тырысамын.Біраз жылдар бұрын еткен еңбегіңіздің бүгін жемісін көресіз.Қазір де,белден шыққан баласын жат санап,соқыр сезімге бөлінген аналар қаншама?!Анашым,сізді олармен салыстыру менің ойымда жоқ.Аналар балалары үшін жанын беруге даяр тұрғанда,көкек аналар көбеюде.Шіркін,сізді жақсы көретінімді сөзбен жеткізе алсам ғой.Талай аузы дуалы ақындарда,күйшілерымен, жыршылар да"Ана "сөзінің құдіретіне таңқалған.

Жеті жұлдыз бірігіп,күндей жарық бола алмас,

Жеті жеңге бірігіп,ана орны тола алмас,-иə ананың орны əрдəйім ерекше.Осы арада сізге бір естігенімді ортаға салайын:Түркия мемлекетінің президенті əлемдегі ең жақсы президент деп ойлаймын.Неге екенін білесіз бе, ол күнде түнде жатарда анасының аяғын сүйіп,кейін ұйқыға жатады екен.Көрдіңіз бе,Алла тағаланың құдіретін,сол президентке қанша қастандық жасал адам, əлі күнге дейін қорықпай,елді басқару жұмысын жүргізіп отыр.Менің бұл жағдайдан түйгенім,егер саған барлық əлем қарсы тұрса,бірақ оны Алла қаламаса ешкімнің тырнақтай зияны тимейді.Егер барлық əлем саған жақсылық жасаймын десе,егер оны Алла қаламаса тозаңдай жақсылық жаныңа жуымайды.Байқадыңыз ба,ана мейірімі өз баласына жаманшылықтан сақтап қалуда.Есіңізде болсын,ананың разылығын алмаған адам жəннəтқа кіруді ойына алмай-ақ қойсын.Серік Қалиевтің мынадай сөзі бар еді:.....
Шығармалар
Толық

Мәңгілі Ел

Тұғыры биік, Тәуелсіз елім - Қазақстан Қазақ тарихы – XIV-XV ғасырлардағы Керей мен Жәнібектің қазақ халқының саяси бытыраңқылығын жойып, мемлекет құруынан бастау алады. Ата – бабаларымыздың төккен маңдай терінің, еткен еңбегінің арқасында бүгінге жетіп отырмыз. Бұрынғы зиялы қауым өкілдері қалың бұқараның санасын оятты, қиындыққа қарсы күрес тәжірибесін молайтты, саяси аренада қазақ елін танытты . 1986 жылы жалынды жастарымыз да тәуелсіздік жолында құрбан болып кеңестік билікке қарсы шықты. Әміршіл – әкімшіл жүйеге қарсы шыққан жастардың демократиялық қозғалысы жеңіліске ұшырағанымен, қазақ жастары нағыз жігерді, бостандықты, нағыз тәуелсіздік жолындағы күресті көрсете білді. Таусылмас күш–жігердің, сарқылмас ерліктің арқасында 1991 жылы 16 желтоқсанда Тәңір сыйлаған тіуелсіздігімізге қол жеткіздік. Тәуелсіздігімізге жету үшін көзсіз ерлік жасап, өз күшімізді сарп еттік. Жас мемлекет алдында үлкен жауапкершілік тұрды. Бірақ қазақ елі аз уақыт ішінде гүлденіп, тамырын тереңге жая білді. Өсіп-өркендеу үшін тың жобалар мен ауқымды идеялар жүзеге асырылды. Қазақ елі көзді ашып жұмғанша өз еңсесін тіктеп үлгерді. Жүз отыз ұлт пен ұлыстың басын бір шаңырақ астына біріктіріп, бірлік пен ауызбіршілікте өмір сүруде. «Шешен - сөз бастайды, көсем – қол бастайды» демекші, қазақ елінің көсемі бола білген Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев кемелді келешегімізді ауқымды идеялармен өрнектеп, бағыт-бағдарымызды анықтап берді. Елбасымыз әр кезеңде келешекке үлкен мақсат қойып, көптеген міндеттер жүктеді. Бұл ауыр жүкті көтеру жастарға да міндеттелді. Болашаққа қадам басар алдында жастардың рөлі зор еді. «Қазақстан – 2030», «Қазақстан – 2050», «Нұрлы жол, «Болашақ» бағдарламалары ел дамуына елеулі үлес қосып, бойыңа – қуат, ойыңа – қанат бітіргендей болады. Қазірде елеулі жұмыстың нәтижесінде бүкіл әлем Қазақстанды мойындап отыр. Жаһандану заманында алпауыт елдермен іргелес, тереземіз тең, бәсекелес болып отырған жайымыз бар. Осының бәрі – «Нұр аға» деп құрметтейтін Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің кемеңгер саясаты мен кемелді идеяларының арқасы. Елбасын бүкіл қазақ елі, тіпті бүкіл әлем зиялылары мойындаған. ......
Шығармалар
Толық

Антропогендік фактордың экологиямызға əсері

Қазіргі таңда адамзаттың табиғат анамызға деген жанашырлығының азаюы салдарынан экологиялық аппаттар күннен-күнге көбеюде. Көзі ашық көкірегі ояу адамдар осы аппаттың бірден-бір себебі ол антропогендік факторлар екенін жақсы біледі. Көпшілігіміз антропогендік факторлардың көзі ірі-ірі зауыттар, полигондардан екенін жақсы білеміз, жәнеде табиғат жанашырлары экологиямыздың тазалығы үшін білек сыбана кірісуде. Табиғат анамыздың жағдайына бей-жәй қарап қалталарының қамын ойлаған адамдарға салық, айыппұл салуда, талап етіп заңға енгіздіргенде осы табиғат жанашырлары болатын. Қалтасының қамын ойлаған кәсіпкерлердің табиғат қамын ойламай, ақшаны табиғатымыздан жоғары қою салдарынан, экологиялық аппаттар ғаламдық деңгейге жетіп аппаттармен күресу, оларды тоқтату күннен-күнге қиынға соғуда. Мысалға, мұздықтардың еруі, ғаламдық жылыну, теңіз суларының тартылуы, су деңгейінің көтерілуі, су тасқындарының бірден-бір себебі адамзаттың немқұрайлылығы салдары. Ең бірінші экологиялық аппаттар себебі 2-ші дүниежүзілік соғыс болды, 1945 жылы атом бомбыларының бір тараптан, екінші тарапқа толлассыз қолдану салдарынан жер бетінің тең жартысы жапа шекті. Одан кейінгі ірі зауалдардың бірі ол 1986 жылы Чернобыльдағы техногендік апат салдары адам денсаулығына қатты зиянын тигізіп адамдар түрлі ауруларға шалдығып, адамдардың көбі мүгедек болып, ауру балалар көптеп дүниеге келді. Дәл осындай зардап біздің еліміздегі Семей полигонының жарылысынан болды, сол полигон әсері, адамзатқа әлі күнге дейін әсер етуде. ......
Шығармалар
Толық

Музыка - жүрек тілі

Музыка- жүрек тілі Музыка адам жанын тебірентетін, ерекше күй кештіретін, көңіл-күй сыйлайтын өзге әлем. Ол тап бір жәннат секілді. Өте әдемі әрі әуезді. Ол әлемге барғанда сен мол бақытқа кенелесің, өмірді басқалай сезінесің, дүниені басқа қырынан танисың . Бұл оқиғадан сен ерекше әсер аласың. Әдетте музыканы көңілдің кілті деп атайды. Себебі, музыка тыңдаған адамның көңілі лезде көтеріліп, өзін сабырға шақыра бастайды. Музыканың ерекшелігі сондай, ол кез-келген адамның жан-дүниесін, ішкі сұлулығын, жүрегін сезінуге көмектеседі. Ол арқылы біз адамның жүрегіндегі жылулықты, мейірімділікті сезіне аламыз. Музыка- осы әлемдегі ең құдіретті, қасиетті ұғым. Біз оны құдіреттеу арқылы бойымызға жақсы қасиеттерді сіңіре аламыз. Біз музыканы орындаушы арқылы сезінеміз. Орындаушының шеберлігі оның табиғилығы арқылы музыка әуезделе береді. Солай ол тыңдаушылардың жүрегіне жол табады. Ал қазір сол көрерменнің ұнататын әншілері Майра Ілиясова, Бибігүл Төлегенова, Мақпал Жүнісова. Олар музыканың қасиеттілігін, киелілігін білетін жандар. Сахнаның жайнаған гүлдері десек те болады. Міне, музыканы солай бағалап, қастерлеу қажет. Өткен ғасыр әншілері музыканың қасиеттілігін білді. Ал қазіргі заман ше? Қазір өткен ғасырдағыдай мағыналы, кербез әндер бар ма? Әрине жоқ. Себебі, қазір заман өзгерді. Заман өзгерген соң, музыка бағыты да өзгерді. Қазір Қазақстанның өзінде екі адамның біреуі әнші. Оның дауысы бар ма, әнді нақышына келтіріп орындай ала ма оған ешкім мән беріп жатқан жоқ. Тек оның ақшасы болуы керек, әннің мағынасы бар м, жоқ па оған назар аударып жатқан ешкім жоқ. Бүгін әнші, ертең продюсер, бүрсігүні актер болып кететіні де бар. Ал мен оған қарсымын. Музыканың әсемдігі, әуезділігі жойылып кетіп жатыр. Мағынасыз әндерден жас ұрпақтың, әсіресе біз сияқты балалардың ойы төмендеп жатыр. Соларға еліктеп өсіп келе жатырмыз. Бұл деген мүлде дұрыс емес. Музыка атты ерекше әлемді кірлетіп жатқан әншілерді шоу-бизнестен қуу керек. Олардың орнына дәстүрлі әндер орындайтын әншілерді қастерлеп, мемлекеттен ақша бөліп, солардың дамуына үлес қосуымыз керек. Сонда ғана ежелгі музыка қалпына келіп, еліміздің дұрыс қалыптасуына әсер етеді. Негізінен, біз бұл жаман қылықтың бәрін шетелдіктерден үйреніп келе жатырмыз. Олар не істесе біз соны істейміз. Олар шашын бояса, бізде бояп аламыз. Сырға тақса, бізде тағып аламыз. –Біз емес шетел бізге еліктейтіндей халық болуымыз керек. Музыка қазақ халқының ежелден келе жатқан салт- дәстүрі, әдет- ғұрпы. ......
Шығармалар
Толық

Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар

Салт-дәстүр. Әдет-ғұрып. Жөн-жоралғы. Ырым-тыйым. Наным-сенім. Жазылмаған ереже. Қазақ халқы өркениетіндегі осындай ұлттық құндылықтардың сан алуандылығы таңдайды қақтырады. Ал бұл мәдени мұраның елдің бүкіл тірлік-тынысы, қадір тұтатын ардақты жебеушісі, бұзылмас тірегі, ата-бабалар мен өскелең ұрпақты байланыстыратын көпірі болып табылатыны айдан анық. Ежелден елімізде балғын бүлдіршіндірге осы рухани тағылым тумысынан ана сүтімен беріліп, ес білгенінен құлағына құйылса да, қазіргі таңда жастар ата-баба мызғымас заңын бағаламайды, жадына сақтамайды. Өздерінің ұстанымын дәлелдеу үшін тозығы жеткен салт-дәстүрлердің көрнекті өмір даму ағымына ілесе алмайтындығын мысалға келтіреді. Осы өрімдей жастардың айтқаны сенуге келеді ме? Еңкейіп барып батқан күндей әдет-ғұрыптарды ұмытқан дұрыс па?Әлде халық болып өркендеуімізге көмектескен мәдениет элементтерін жандандыру керек пе?
Үндістан премьер-министрі, политик Джавахарлал Неру дәуірден қалған дәстүрлер туралы өз пікірін өсиет ретінде қалдырған: «Өткенмен байланыстыратын өткелдерді сақтау керек, бірақ біздің алға жылжуымыз үшін кері әсерін тигізетін салт-дәстүрлердің құлдығынан қашу керек». Бұл сөзді жоққа шығаруға болмайды. Бұл тұжырымға «қыз алып қашу» мысал бола алады. Дәстүрді дұрыс жорымаған жігіттер қыз келісімін алмай, зорлықпен алып қашып жатады. Бұл қылықтың соңы Қазақстанның қылмыс кодексі, 125 бап, «адам ұрлығы» жайты бойынша 7-12 жылға дейін қылмыскерлердің бас бостандығын айыртқызуына әкеледі.

Халқымыз «бала беру» дәстүрі бойынша балалы отбасы перзентін ұрпақсыз жанұяға беретін болған. Бұл жағдай баланы 9 ай көтерген, туысқандық байланысы бар анаға үлкен соққы болатын. Өсе келе асыранды екенін білген балаға да бұл жағдай оңай емесі анық.
Күнделікті өмір сүру салтымыздан алып тастануы керек ережеге Зейнеп Ахметова қозғаған той мәселесі жатады. Қазақтың әр дәстүрді тойға ілестіруі алқымызды қысады, нағыз өркениет өрнектері бейнесін бұзады, қажетті мен қажетсізді шатастырады.......
Шығармалар
Толық

Менің Мұқағалиым

Сен мені білесің бе, білесің бе,

Бүгінде кім өсуде, кім өшуде.

Мұқағали ақынның жыр маржандарының ішінде осындай жолдар бар. Ақын тастаған сауалға білмеймін десем, оның рухы кешірмес пе еді. Әрине, білемін.

Осыдан сегіз жыл бұрын мектеп табалдырығын аттаған сәтімнен бастап-ақ Маржан апайымның:

Мектебің мынау класың,

Осында он жыл тұрасың.

Тарыдай болып кіресің,

Таудай болып шығасың -

деп, ақын жырымен бірінші сыныпқа қабылдағаны санамда жаңғырып тұр. Сол сәттен бастап - ақ Мұқағали өлеңдерін жаттап, бойыма сіңіріп келемін. Уақыт алға жылжыған сайын өлеңге деген құштарлығым арта түскендей. Иә, кеше ғана тұлымшағымда ақ бантигім желбіреп, тарыдай болып кіріп, таудай болып шығатынымды ойласам, тұла бойымды бейне бір жұмбақ әлем билегендей болады. Ертең өмірдің бір кіші болып қаланатыным хақ. Ақын жырларының қайсысын оқысаң да , терең иіріміне тартып, өлең құшағына қалай кіріп кеткеніңді сезбей де қаласың. Оқыған сайын бір жаңалық ашқандай марқайып, шаттанасың. ......
Шығармалар
Толық

Кемел ақын, кемеңгер ойшыл Абай

Қазақтың бас ақыны – Абай Құнанбаев. Одан асқан бұрын-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ...

Абай не нәрсені жазса да түбірін, тамырын, ішкі сырын, қасиетін қармай жазды. Әр нәрсенің сырын, қасиетін терең сезініп жазған соң, сөздің бәрі де халыққа тіреліп, оқушылардың біліміне сын болып, емтихан болып табылады ( А. Байтұрсынов).

Жер бетінде тұратын әрбір ұлт өз елінің ұлы ақынымен мақтанады. Мысалға, орыстар Пушкинмен, ағылшындар Шекспирмен мақтанса, ал, біз, қазақтар Ұлы Абаймен мақтанамыз.

Баршамызға белгілі Абай – қазақ әдебиетіндегі ұлы тұлға, маңдай алды ақын екені, таңдаулы туындылары дүние жүзі поэзиясының озық үлгілерімен деңгейлес тұрғаны – білген адамға айқын шындық. Сан ғасырлық бай поэзиясы, ел қамын жоқтаған жүздеген ерен жүйрік жырау, жыршы, ақындары бар қазақ әдебиетінде Абай орнының ерекше болуы тегін емес.

Абай Құнанбаев 1845 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданында дүниеге келген. Ал, Абайдың әкесі Құнанбай Қарқаралы округіне аға сұлтан болған. Сол үшін Абай, ел билеу ісіне жас кезінен араласып, шешендік сөздерді көп құнттап, үйреніп, орынды жерінде үнемі қолданып жүреді. Негізінен, ұлы ойшылдың шешен болып өсуіне ықпалын тигізген – анасы Ұлжан мен әжесі Зере. Осы кісілердің арқасында белгілі философ өмірге әділдікпен қарап, адамдарды арасында сынап, арасында мақтап, өз өлеңдеріне қосқан.......
Шығармалар
Толық

Ата-баба арманы - Тәуелсіз Қазақстан

Тәуелсіздік. Еркіндік. Бұл ұғымдар айтар ауызға қауырсындай жеңіл болғанымен, сайып келгенде қорғасындай ауыр, талай аққан тер мен төгілген қанның, жаңбырша тамған көз жастардың дәлелі. Бабаларымыздың сан ғасырдан бергі арманы, қазақ еліне 1991 жылы 16 желтоқсанда «тәуелсіздік» таңбасы өшпестей мөр болып басылды.

Тарихтың тереңіне үңіліп, әрбір тас бетінде қалған таңбаларға қарап, бабаларымыз жасап келе жатқан дәуірлердің есебінде кеткен шайқастар, аштық, жау тылында қалған жұрттың әрбір қаны мен көз жасына қарап тәуелсіздіктің қандай керемет ұғым екенін сезінесіз. Япыр-ай, қайран қазағымның басына нендей күндер тумады десеңші? Елі қанбай, ері сусын ішпеген, аттың жалында, түйенің қомында, ат ауыздығымен алысып, ер етегімен күн кешкен аласапыран заманда бесіктегі нәрестенің де басы алыныған-ды. Ер азаматтарымызбен қатар ақ жаулықтыларымыз да қолға қару алып, атқа да қонды. Біреудің көлеңкесінде жүруді көксемеді, біреудің тізесіне бас имеді. Тек азат ел болуды мақсат етті, «Алаш» деп ұрандатқан ата-бабаларымыздың аманатына қиянат етпеді.

Азалы жылдардың атасы атанған ашаршылық та қазақ елін айналып өткен емес. «Елім-ай» деп еңіреп, бір уыс нан да таба алмай аштан бұратылып өлген халқымыз бүгінгі азат күннің туарын білді ме екен? Жаңадан туған шаранасына ақ сүтін де бере алмай, тіпті бір- бірінің еттерін де жеуден тайынбаған қасіретті жылдар да сүйегімізге таңба болып басылды.......
Шығармалар
Толық

Адамзат құқығы мен бостандығы – ең қымбат құндылық!

Әр заманның өз рәсімі, өз салты бар. Біздің замандағы салт: әркім өз құқына таласу, құқына тартысу болады.
Әлихан Бөкейхан

Тіршілік нышаны айқын, парасат кемелдігіне қол жеткізген, құндақталған сәби болмысынан бастап еркіндік жазуы маңдайына таңбаланған адамзат баласының телегей теңіз көңілін шайқап, тарихи таңбасына дақ түсірер; бар арман-мұратын мансұқ етіп, өмірлік мақсат-міндетіне күл шашатын кезеңдер тарихи-баян, яғни, қышқа қашалып, тасқа таңбаланған өткенімізде аз болмапты. Зобалаң мен зорлықта жүріп, бұлыңғыр мен буалдыр кезеңдерді өткеріппіз. Тұтас қарға тамырлы қазақ емес, бар әлем. Бір балаң емес, бар қоғам басыбайлылықтың қамытын киіпті. Айғақтаушы – тарих, арылтушы – ата заң есебінде... Абай атам айтқандай, келер заманың – көк тұман, шұғыла-жарығың көмескі. Адам тағдырының шерін бар әлем жырлап жатқанда, біздің дала ерекше күңіреніпті... олай болмасқа себеп те жоқ екен. Себебі, орын алған кез келген тарихи трагедияның ұстыны – адам тағдыры, тұлға құқығы және жеке бас еркінің бұзылмайтын бостандығы түсінігінде жүрген. Келіспеушілік пен келеңсіздіктер де осы тараптарда тарих таразысында әділетсіз әрі аяусыз өлшеніпті.........
Шығармалар
Толық

Ұлт бедеріндегі Әбіш Кекілбаев қолтаңбасы

Аса өрнекті, әлеміш ажарлы ғұмыр күмбезінде дәуір баурайынан құтайып, керіш уақытқа із салған, кеніш көңілдің қыртысын жазып, адамзат аманатын айғақтаған өшпес із бар. Кезеңдерден қонып, дәуірлерден түскен – замансөз. Біздіңше, таңбалы хат, танымды публицистика, кесімді пікір. Ғарасатқа дейінгі адамзат баласының ақ қағаз бетіндегі үндеуі, жоғына жамау, барына сауап арқалаған құтпарақ. Абай бабам атаған келер заман – көк тұманның өлшемінен бөлек, өткен мен бүгіннің жаднамасы, ұлтқа ұстахана, жазарманға – қамсау сарай. Қисынды, сұлу болғаны өз алдына, жанның сарайы. Бағамдасам, ғұмырында қанатымен парасат мекенін қапқан көңіл құсын өз көкірегінде ұялатқан Әбіш Кекілбайұлы жансарайынынан осындай биік леп байқалады. Жүрекке жылы, жанға жайлы желемік. Халыққа тыныс, ұлтқа сая. «Арға тартпай арман тұл, намыс қумай мақсат тұл!» – дейді «Ұлттық намыс туралы ойласақ» тұрыпты толғамының әлқиссасында Әбіш Кекілбайұлы. Жазарман үшін бұл атаулы жезайыр ұран ұлт мінберіндегі тұтас борыштың жолашары, айнымас пейіл, ақжолтай ниеттің тұнығы. Ахаң, Ахмет Байтұрсынұлы, айтқан көсемсөздің нақ мұраты әрі жазумен айтылып, жүрекпен жеткен тіркес. Қазақ замансөзінің ұрпақ ауысып, дәуір көшкен өткелек шағы – тәуелсіз кезеңнің алғашқы адымында көтерген жүгі. Халықтық мақсат, елдік мүдде тұрғысындағы ақинақ сөз.

«Тарихта «кіндік кезең» деп саналатын тұстар болады. Ондайда белгілі бір саяси құрылыстың ғана емес, күллі қоғамдық тіршіліктің өзгеруі талап етіледі. Біздің бүгінгі бастан кешіп отырған көп ретте сондай кіндік кезеңді еске салады. Бұл орайда жиі талас тудырып жүрген мәселе – ұлттық мемлекет идеясы... Ал ұлттық сана дегеніміздің өзі де,.. әр ұлттың өз тіршілігін өзі бағдарлауы, өзінің барар жерін, шығар биігін өзі белгілеуі, өзінің алдына мақсат қоя білуі ғой» деген биік парасат иірімінде шыныққан азаматтық ойлар – ұлттық мемлекет ұстыны: ұлттық құндылық пен ұлттық сана биігінде қылаң береді. ......
Шығармалар
Толық