Тұрмыс-салт жыры. Төрт түлік мал. Қазақ тілі (орыс сыныбы), 4 сынып, сабақ жоспары.

Пән: Қазақ тілі Т2

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

3-бөлім «Мәдени мұра»

Мектеп: Талдықорған қаласының физика-математикалық бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі

Мұғалімнің аты-жөні: Кушерова Л.К.

Күні:

Сынып: 4

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Тұрмыс-салт жыры. Төрт түлік мал.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог)

4.2.3.1 белгілі бір тақырыпта сұбхаттасу барысында нақтылап сұрау/қайталап сұрау/шағын мәліметті (3-4 сөйлем) баяндау

Сабақтың мақсаттары

Барлығы: Мұғалімнің қолдауымен белгілі бір тақырыпта сұбхаттасу барысында нақтылап сұрайды.

Көпшілігі: белгілі бір тақырыпта сұбхаттасу барысында нақтылап сұрайды, шағын мәліметті (3-4 сөйлем) баяндайды.

Кейбірі: Өз бетінше белгілі бір тақырыпта сұбхаттасу барысында нақтылап сұрайды, шағын мәліметті (3-4 сөйлем) баяндайды.

Бағалау критерийлері

Белгілі бір тақырыпта сұбхаттасу барысында нақтылап сұрайды,

Шағын мәліметті (3-4 сөйлем) баяндайды.

Тілдік мақсаттар

Төрт түлік мал, сиыр, жылқы, қой,түйе, ешкі, қозы, лақ, бұзау, ешкі, бота. Пір: Түйе пірі - Ойсыл қара, Сиыр пірі - Зеңгі баба, Жылқы атасы - Қамбар ата, Қой атасы - Шопан ата, Ешкі пірі - Сексек ата.

Құндылықтарды дарыту

Өзінде жақсы қасиеттерді дарытуға тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс

ана тілі сабағы

АКТ қолдану дағдылары

https://www.youtube.com/watch?v=pJB9t35RVoc

уй жануарлары/ Развивающий мультфильм для детей

https://www.youtube.com/watch?v=7qBTK7eiSXI

Қошқар мен теке(қазақша мультфильм).mp4

Бастапқы білім

Қайталау.

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Қызығушылығын ояту.

Сабақтың тақырыбы: Тұрмыс-салт жыры. Төрт түлік мал.

Сабақтың мақсаты:

• Төрт түлік малға қатысты диалог құрастырады;
• Төрт түлік мал туралы шағын мәліметті (3-4 сөйлем) баяндайды.

Айтылым алды тапсырмасы.

(М, Ұ) Тақтадан төрт түліктің суретін көрсетіңіз.

Төрт түліктің атауы, олардың төлдерін қалай атайды, олар қалай дыбыстайды? Төрт түлікке байланысты ескіден келе жатқан қандай ертегілер, мақал-мәтелдер бар?

Кіріспе: Мұғалім сөзі.

-Осы төрт түлік малға нелер жатады?

-Түйе, жылқы, сиыр, қой, ешкі.Қазақ халқы ежелден мал шаруашылығымен айналысқан халық. Кезінде ата - бабаларымыз төрт түлікке жайлы қоныс іздеп кең даламызда көшіп - қонып жүрген.

-Малдың адамға қандай пайдасы бар?

-Малдың сүті, жүні, терісі, мүйізі, сүйегі тіпті тезегіне дейін өз қажетіне пайдаланып отырған. Мал қазаққа жесе - асы, кисе - кисе киімі, мінсе көлігі, жапанда серігі-болған.Ата - бабаларымыз «мал - жан аман ба?» деп амандық саулық сұрасқан. Қазақтар малды тек пайдаланып қана қоймаған, олардың бабын тауып, бағып - күтудің де жай - жапсырын, қасиетін, ерекшелігін жақсы білген.Ерте заманнан бері осы төрт түлік малдардың пірлері бар.Пір - деген өте қасиетті сөз. Пірлік деп белгілі бір саланың маманын, жетілген адамын айтады. Пірлік жол көрсететіндей, ауру сырқауы, жолдас адасқаны, жаны күйзелгенде қолтығынан демейтін дәрежелі адам болған.Түйе пірі - Ойсыл қара деп жүрген Увайс Қарани шын мәнінде өмірде болған адам. Пайғамбар дәуірінде өмір сүрген өмірін түйе бағумен өткізген. Сиыр пірі - Зеңгі баба. Бұлда өмірде болған адам. Халық ауыз әдебиетінде Зеңгі баба өмірін сиыр бағумен өткізген, сопылық ілімін жақсы ұстанғанының бірі, түркілер арасында пір болған, ұлықтардың пірі болған адам.

Жылқы атасы - Қамбар ата туралы халық арасында әр түрлі дерек бар. Мысалы, Сайын далада ұшқан құспен, даланың бөкені, киігімен жарысып өскен, атқа мініп жауға шапқан адамнан артық керемет болған емес. Сондықтан халық атқа мініп, елін жаудан қорғаған ерін, пір тұтуы көңілге қонымды әрі қолайлы жағдай.Қой атасы - Шопан ата. Зерттеушілердің пікірінше 13 - 14 ғасырларда өмір сүрген. Ол халық жадында шопандық кәсіптің пірі ретінде аңыздық тұлға болып сақталады.

Ешкі пірі - Сексек ата. Шежірелік дерек бойынша Қазығұрт тауының бауырында Тұрбат деген жерде жерленген Исмайыл атаның баласы. .

(Ө)Енді осы малдардың төлі қалай аталады?

( Сәйкестендіру ).СиырЖылқыҚойТүйеЕшкіқозылақбұзауешкібота

(ЖЖ)Төрт түліктің пайдасы

Төрт түлік малдың ең қасиеттісі түйе болып табылады. Қазақ халқы түйені дала кемесі деген. Ол шөлге шыдамды, жүк артса - көлік, жесе - ет, ал жүні - киімге жараған. Қазақтар түйенің жүнінен жүн шапандар киген, ол жеңіл, жұмсақ әрі қыста жылы болған. Тағы түйенің жүнінен тек жамылғы көрпелер жасаған, аяқ асты тастауға болмайды деп төсеніштер жасамаған. Түйенің шудасы қайнатып, емге пайдаланған, ал терісінен ер қаптаған. Ал сүтін болса емге пайдаланған. Сүті қою, құнарлы. Сүтінен шұбат, құрт, балқаймақ, т. б. жасаған.Сиыр малың қазақтар көбінесе тамаққа жараған сиырды кейде көшке де, егіске де пайдаланып отырған. Сиыр да үйдің берекесі, айран - сүттің көзі, отбасының асыраушысы ретінде қадірлі мал болған. Ертеде сиыры жоқ үй ас - ауқаты кедей болып есептелген. Ертеде сиырдың терісінен құдықтан су тартатын қауға ыдыстар, қымыз ашытатын сабалар, сусын құятын торсықтар жасаған. Тіпті сиырдың тезегін отын ретінде, егіншілікке пайдаланған. Ал мүйізінен тарақ жасаған.Қой төрт түліктің ішіндегі қазақтың сүйіктісі «Мал өсірсең қой өсір, пайдасы оның көл көсір» деген қазақ атамыз. Өзі өсімтал, тез ет алып қонақ кәдеге жарап отыратын, сүті майлы әрі пайдалы. Қой мен ешкінің иленген терісі түрлі сырт киім мен аяқ киім тігуге пайдаланған. Қойдың жүнінен киіз басып, жіп иіріп, баулар жасалады, кілемдер, текеметтер тоқылады.Қазақ халқы қой мен ешкіні «уақ мал» деп атайды. Ешкі өте өсімтал мал. Ешкінің еті жеңіл, әрі сіңімді, сүті өте құнарлы. Ешкінің сүттісін арнайы ұстап, ана сүтіне жарымаған баланы ешкі сүтімен асыраған. Ешкінің серкесін әрдайым қойдың отарына қосып отырады, оның бүкіл отарды бастап, жайылымға апарып, әкелетін қасиеті бар. Ешкі жеңілтек мал деп есептелген, мінезі ұшқалақ, шыдамсыз баланы «ешкі құсап селтеңдеп» деп ешкіге теңеп отырады. Тағы ешкінің жүнінен түбіт орамалдар тоқиды. Ол жылы әрі жұмсақ болады.Қазақтың қасиетті малдарының бірі - жылқы. Ат - ер қанаты. Жылқы жүйрік, әрі өте төзімді мал оны салт мінуге, күш көлік ретінде пайдаланады. Сайын далада ұшқан құспен жарысып, халық үшін атқа мініп жауға шапқан батырларымызда аз емес. Қымызды емге пайдаланған, бойыңды қыздырып қысты күні жылы әрі жұғымды болады. Жылқының жалынынан, құйрығынан арқан жіп есілді, етінен қазы - қарта, жал - жая жасайды.

(ЖЖ) Мақал - мәтел білесіңдер ме?(мақал - мәтел айтылады)

• Сиырдың сүті – тілінде. Түйенің танығаны жапырақ.2.Ақсақ қой түстен кейін маңырайды.3.Малдың жәйін баққан білер, оттың жәйін жаққан білер.4.Жоғалып табылған мал олжа,Ауырып жазылған жан олжа.5. Ас қадірін білмесең, жаяушылық көрерсің, Ас қадірін білмесең, ашаршылық көрерсің.6.Аттың бәрі тұлпар емес, Құстың бәрі сұңқар емес.

Қорытынды:1. Төрт түлікке нелер жатады?2. Төрт түліктің пірлерін ата?3. Төрт түліктің төлдерін ата?4. Төрт түлік бізге не береді?

Мен бүгін сабақта ..., ..., ... үйрендім.

Үйде: Мульфильмді көріп, сұрақтар құрастыру. (2) https://www.youtube.com/watch?v=7qBTK7eiSXI

Қошқар мен теке(қазақша мультфильм).mp4

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Мұғалімнің бағалауы.